Στο βουνό ο αέρας δείχνει τόσο καθαρός και στεγνός, που µια βαθιά ανάσα µοιάζει ικανή να ξεπλύνει το σώµα από µέσα. Παρθένα εδάφη, γεµάτα υπεραιωνόβια δέντρα, ανέγγιχτα από τη χηµεία του σύγχρονου πολιτισµού. Ωστόσο, µια αόρατη απειλή τα βοµβαρδίζει ανηλεώς µέσω σταγόνων βροχής: µικροπλαστικά σωµατίδια, δηλαδή κοµµάτια πλαστικού µε µέγεθος µικρότερο από 5 χιλιοστά, παγιδεύονται στην ατµόσφαιρα και τελικά καταλήγουν ακόµα και στα πιο απρόσιτα µέρη του κόσµου.
Στο σοκαριστικό αυτό συµπέρασµα κατέληξε αµερικανική επιστηµονική οµάδα που εξέτασε τις βροχοπτώσεις σε έντεκα προστατευόµενες περιοχές των ΗΠΑ. Στη µελέτη που δηµοσίευσαν στο περιοδικό «Science», οι ερευνητές αποκαλύπτουν ότι αφού συνέλεξαν δείγµατα βρόχινου νερού και αέρα για 14 µήνες, υπολόγισαν ότι πάνω από 1.000 τόνοι µικροπλαστικών σωµατιδίων «ποτίζουν» τις εν λόγω περιοχές κάθε χρόνο. Τι σηµαίνει αυτό; Αν υπολογίσει κανείς ότι ένα πλαστικό µπουκάλι νερού ζυγίζει περίπου 20 γραµµάρια, τότε έχουµε ετησίως 50 εκατοµµύρια πλαστικά µπουκάλια µε τη µορφή… βροχής.
Ο επίμονος ρύπος
Το εύκολο αλλά στην πραγµατικότητα φτηνό επιχείρηµα είναι ότι «αυτά γίνονται στην Αµερική», άντε και σε κάποιες άλλες χώρες µε βαριά βιοµηχανία και ακόρεστα καταναλωτικά ήθη και πάθη. Οµως δεν είναι έτσι. Αντίστοιχες έρευνες στην Αρκτική επίσης εντόπισαν αεροµεταφερόµενους πλαστικούς εισβολείς. Το πιο πιθανό είναι ότι τα αέρια ρεύµατα, ιδίως στα µεγάλα ύψη, µεταφέρουν τα µικροπλαστικά παντού στον κόσµο, όπως ακριβώς µεταφέρουν τη σκόνη από τη Σαχάρα έως τις ανατολικές ακτές των ΗΠΑ.
Η πλαστική βροχή θα µπορούσε να αποδειχθεί πολύ πιο ύπουλος εχθρός από την όξινη, η οποία είναι συνέπεια αέριων εκποµπών διοξειδίου του θείου και οξειδίου του αζώτου. Με την εγκατάσταση κατάλληλων φίλτρων στους σταθµούς παραγωγής ηλεκτρικού ρεύµατος και καταλυτικών µετατροπέων στα αυτοκίνητα, το πρόβληµα της οξίνισης έχει περιοριστεί τις τελευταίες δεκαετίες. Αλλά τα µικροπλαστικά έχουν ήδη εισβάλει ακόµη και στα ανθρώπινα όργανα και δεν υπάρχει τρόπος να τα καθαρίσουµε. Αυτό που κάνει το πλαστικό τόσο χρήσιµο -η ανθεκτικότητά του- είναι αυτό που το καθιστά επικίνδυνο. Το πλαστικό δεν εξαφανίζεται ποτέ πραγµατικά, απλώς σπάει σε µικρότερα κοµµάτια που διεισδύουν παντού. Ακόµα χειρότερα, τα πλαστικά απόβλητα αναµένεται να αυξηθούν από 260 εκατοµµύρια τόνους ετησίως το 2018, σε 460 εκατοµµύρια τόνους το 2030, σύµφωνα µε προβλέψεις της McKinsey.
Καθώς περισσότεροι άνθρωποι εντάσσονται στη µεσαία τάξη σε οικονοµικά αναπτυσσόµενες χώρες, αυτό σηµαίνει αύξηση της κατανάλωσης και περισσότερες πλαστικές συσκευασίες.
Ταξίδι στα σύννεφα
Εξετάζοντας το µονοπάτι των καταιγίδων που απόθεσαν τα µικροπλαστικά σωµατίδια στην αµερικανική ύπαιθρο, οι ερευνητές κατάφεραν να χαρτογραφήσουν τον τρόπο µε τον οποίο ταξιδεύουν.
Οι άνεµοι, για παράδειγµα, παρασύρουν µικροπλαστικά σωµατίδια από το έδαφος σε µια αστική περιοχή και τα µεταφέρουν σε ύψη όπου σχηµατίζονται καταιγιδοφόρα νέφη. Στη συνέχεια αναλαµβάνει η βροχή, ένα καιρικό φαινόµενο πολύ αποτελεσµατικό στην αποµάκρυνση κάθε στοιχείου που έχει εγκλωβιστεί στην ατµόσφαιρα. Υπάρχει, ωστόσο, και η λεγόµενη «ξηρή απόθεση», δηλαδή η κατακράτηση των ρύπων από το έδαφος όταν έρχονται σε επαφή µε αυτό, η οποία φαίνεται να µεταφέρει τα µικροπλαστικά σε µεγαλύτερες αποστάσεις, αφού οι καταιγίδες είναι τοπικό φαινόµενο. Μάλιστα, τα µικροπλαστικά ταξιδεύουν πιθανώς ακόµη πιο µακριά από τα σωµατίδια του εδάφους (σκόνη, άµµος κ.λπ.) επειδή είναι λιγότερο πυκνά.
Το πιο ανησυχητικό είναι ότι τελικά διασπώνται σε νανοπλαστικά, κοµµάτια τόσο µικρά, τα οποία οι ερευνητές δεν µπορούν να εντοπίσουν χωρίς τον κατάλληλο εξοπλισµό.
Το τζίνι βγήκε από το λυχνάρι
Πέρα από τις προφανείς επιπτώσεις στην πανίδα, για παράδειγµα να µπλοκάρουν την πεπτική οδό µικρών ζώων και εντόµων, οι χηµικές ουσίες που υπάρχουν σε αυτά τα πλαστικά επηρεάζουν και το έδαφος, µε τρόπους που οι επιστήµονες τώρα προσπαθούν να κατανοήσουν.
Οι ερευνητές εικάζουν ότι τα µικροπλαστικά αλλάζουν τις θερµικές ιδιότητες του εδάφους, µεταβάλλοντας, για παράδειγµα, τον τρόπο απορρόφησης και αποθήκευσης θερµότητας. Μπορούν, επίσης, να οδηγήσουν στην ανάπτυξη περισσότερων ή λιγότερων µικροβίων, αλλάζοντας τον τρόπο µε τον οποίο υλοποιείται η ανακύκλωση των θρεπτικών συστατικών. ∆εν αποκλείεται εξάλλου να µεταβάλλουν τον τρόπο µε τον οποίο το νερό κινείται µέσω του εδάφους.
Σε κάθε περίπτωση, αυτή η έρευνα προσθέτει ένα ακόµη κρίσιµο κοµµάτι στο παζλ σχετικά µε τον µικροπλαστικό κύκλο ζωής, ο οποίος αποδεικνύεται όλο και πιο περίπλοκος µε κάθε νέα µελέτη. Οι επιστήµονες προσπαθούν να καταλάβουν τι συµβαίνει µε τη ρύπανση του κόσµου από το πλαστικό, που νοµίζαµε ότι «εξαφανίζεται» από το περιβάλλον. Μόνο τα τελευταία χρόνια διαπιστώσαµε µε ανησυχία ότι απλώς τεµαχίζεται σε µικρότερα κοµµάτια, τα οποία διασκορπίζονται σε όλο τον κόσµο.
Το πλαστικό φαντάζει πλέον σαν το τζίνι που, αφού βγήκε από το λυχνάρι, αρνείται πεισµατικά να ξαναµπεί µέσα. Και αυτό είναι κάτι που θα συναντάµε µπροστά µας όχι µόνο τις επόµενες δεκαετίες, αλλά και ακόµα παραπέρα.
*Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο που κυκλοφόρησε το Σαββατοκύριακο 29-30 Αυγούστου
