Εφιαλτικά σενάρια με ραγδαία αύξηση των περιστατικών, όσο ο χειμώνας πλησιάζει, προβλέπονται από το μοντέλο του ερευνητικού έργου HERA που μελετά την πορεία της πανδημίας στη χώρα μας, αλλά και σε άλλες τέσσερις χώρες - φωτιά, όπως η Ιταλία, η Γαλλία, η Ισπανία και οι ΗΠΑ.
Οι νέες προσαρμοσμένες προβλέψεις, παρά τα μέτρα που λαμβάνονται, ξεπερνούν τα 2.000 νέα κρούσματα που είχαν αρχικά υπολογιστεί για τη χώρα μας τον Δεκέμβριο, υπογραμμίζοντας ότι το "παράθυρο ευκαιρίας" εξαιτίας του καλού καιρού και της ηλιοφάνειας, κλείνει όσο περνούν οι μέρες.
Κοινός παρονομαστής για όλες τις χώρες, είναι ότι στο δυτικό κόσμο, το χειμώνα περνάμε το 80-90% του χρόνου μας σε εσωτερικούς χώρους, κάνοντας αδύνατη τη μείωση της μεταδοτικότητας του ιού.
Το γεγονός αυτό προβλέπει εκθετική αύξηση των κρουσμάτων το επόμενο δίμηνο, εκτός αν καθιερωθεί το μέτρο της "μάσκας παντού", μαζί με τοπικά μέτρα που δεν αποκλείουν το lockdown, όταν η ανάγκη το επιτάσσει.
Τα παραπάνω επισημαίνει ο καθηγητής Περιβαλλοντικής Μηχανικής του ΑΠΘ Δημοσθένης Σαρηγιάννης, μιλώντας στο Liberal.gr, ως επιστημονικός υπεύθυνος της ερευνητικής ομάδας HERACLES που ερευνά τις επιπτώσεις στην υγεία από οιουσδήποτε επιβαρυντικούς παράγοντες στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού ερευνητικού έργου HERA (Health and Environment Research Agenda). Στο έργο υπάρχει μεταξύ άλλων, συνεργασία με τον ΠΟΥ, το Εθνικό Ινστιτούτο Ιατρικών Ερευνών της Γαλλίας, το Ινστιτούτο Παγκόσμιας Υγείας της Βαρκελώνης και τα Ινστιτούτα Προηγμένων Σπουδών της Παβία και την Ανώτατη Σχολή Sant? Anna της Πίζας.
Συνέντευξη στην Άννα Παπαδομαρκάκη:
- To μοντέλο σας κάνει προβολή στην επιδημιολογία της νόσου με τα τρέχοντα μέτρα. Τι προβλέπει για τη χώρα μας τους επόμενους μήνες και μέχρι πότε είναι οι προβολές;
Μέχρι το τέλος του χρόνου προβλέπει μια σημαντική αύξηση. Ως τις 25-26 Οκτωβρίου προβλέπει να διαγνώσκονται 500 κρούσματα ημερησίως. Μια εβδομάδα αργότερα, στο τέλος Οκτωβρίου οι ημερήσιες διαγνώσεις θα κυμαίνονται μεταξύ 600-700 κρουσμάτων. Τον Νοέμβριο αναμένεται μια πιο ήπια αύξηση στα 800 μέχρι τις 25 Νοεμβρίου οπότε ξεκινά μια έντονη ανοδική πορεία στα 1000 κρούσματα τη μέρα, ενώ τον Δεκέμβριο η αύξηση θα είναι εκθετική με πάνω από 2.000 κρούσματα που είχαμε αρχικά εκτιμήσει. Η νέα εκτίμηση, γίνεται με την επικαιροποίηση του μοντέλου σε ότι αφορά τον καιρό, που συμβάλλει τόσο στη μεταδοτικότητα του ιού, όσο και στη συμπεριφορά του κόσμου.
Με αυτές τις εκτιμήσεις θα φτάσουμε τις 200.000 κρούσματα συνολικά στην κοινότητα, αριθμός που θα πρέπει να διαιρεθεί με έναν συντελεστή της τάξης του 4-6, προκειμένου να προκύψει το σύνολο των κρουσμάτων που θα έχουν επιβεβαιωθεί με τεστ.
Βέβαια, όλα αυτά, θα ισχύσουν αν ακολουθήσουμε τα τρέχοντα μέτρα και με τον ίδιο τρόπο εφαρμογής τους.
- Τι πρέπει να κάνουμε για να αποφύγουμε τη δυσάρεστη αυτή έκβαση;
Το μέτρο που μπορεί να είναι απόλυτα αποτελεσματικό είναι το lockdown, όχι απαραίτητα γενικό, μπορεί να είναι τοπικό και επαναλαμβανόμενο ανά 10 ημέρες. Θα μπορούσαμε να φτάναμε τα ημερήσια κρούσματα στα 50.
Αν θέλουμε να αποφύγουμε οποιοδήποτε είδος lockdown, η μάσκα παντού θα μπορούσε να δουλέψει καλά.
Όσο προχωρούμε στην ψυχρή περίοδο, όχι μόνο αυξάνεται η μεταδοτικότητα του ιού γιατί χάνεται το προστατευτικό αποτέλεσμα της ηλιοφάνειας και της θερμοκρασίας, αλλά και γιατί υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα μετάδοσης σε εσωτερικούς χώρους.
Αν βελτιώσουμε τη χρήση μάσκας και τηρούμε την απαιτούμενη απόσταση, θα μπορέσουμε να ανατρέψουμε την κατάσταση.
Αν από αύριο φοράμε μάσκα παντού, σε διάστημα 2-3 εβδομάδων σταματά η αύξηση των κρουσμάτων, παραμένει στα σημερινά επίπεδα και ξεκινά μια πτώση, φτάνοντας τα 180 κρούσματα το Δεκέμβρη.
Η πρόβλεψή μας σταματά στο τέλος του χρόνου, γιατί τα ασφαλή μοντέλα πρόγνωσης καιρού αφορούν ένα δίμηνο. Όμως για τον λόγο του ότι θα βρισκόμαστε στην καρδιά του χειμώνα, από τον Ιανουάριο θα πρέπει να περιμένουμε περαιτέρω αύξηση.
- Το μοντέλο σας περιλαμβάνει επίσης την παρακολούθηση της πανδημίας και σε Γαλλία, Ισπανία Ιταλία και ΗΠΑ. Τι κοινά προβλήματα εντοπίζονται;
Προφανώς τα περισσότερα κοινά υπάρχουν με την Ιταλία, κυρίως όμως λόγω καιρού. Εδώ η αλλαγή παίζει ρόλο, καθώς όπου ψυχραίνει πιο εύκολα η μετάδοση γίνεται ευκολότερα και γι' αυτό το Παρίσι, που είναι στον βορά, χρειάζεται πιο αυστηρά μέτρα.
Ταυτόχρονα όμως υπάρχουν και δομικές διαφορές. Στην Β. Ιταλία, οι μετακινήσεις πληθυσμού, 60-100 χλμ. καθημερινά, μεταξύ Μιλάνου και των γύρω περιοχών είναι πολύ συνηθισμένες. Το ίδιο ισχύει και για την Γαλλία. Οι άνθρωποι δουλεύουν στις μεγάλες πόλεις και ζουν στα περίχωρα, ή ανάποδα. Στην Ελλάδα και Ισπανία, δεν έχουμε το φαινόμενο αυτό τόσο συχνά. Όπου συμβαίνει αυτό όμως, υπάρχει πολύ αυξημένη πιθανότητα μετάδοσης και διασποράς.
Αντίστοιχα, έχουμε διακυμάνσεις που εξαρτώνται από την κοινωνικότητα του κάθε λαού, πού περνάμε το χρόνο μας - κάτι που δεν είναι το ίδιο παντού.
Από αναλύσεις που έχουμε κάνει για τη συμπεριφορά του πληθυσμού σε ότι αφορά τη ρύπανση του αέρα, καταλήγουμε ότι στην Ευρώπη τουλάχιστον και στο δυτικό κόσμο γενικότερα, το 80-90% του χρόνου μας, τον χειμώνα τον περνάμε σε εσωτερικούς χώρους. Δεν έχουμε άλλη επιλογή. Ακόμα και στην Ελλάδα.
Εδώ όμως, υπάρχει μια «διαφορά φάσης», ένα «παράθυρο ευκαιρίας» μέχρι τέλος του Οκτώβρη να περιορίσουμε την πανδημία, για να μην ξεφύγει η κατάσταση.
Μόνο με καθολική χρήση της μάσκας για 5 μέρες, θα είχαμε σημαντική διαφορά, με ένα μέτρο ανώδυνο. Δεν πρέπει να υπάρχει δίλημμα αν μπορούμε να μπούμε σε έναν χώρο με ή χωρίς μάσκα. Η λογική πρέπει να είναι ότι βγαίνουμε από το σπίτι με μάσκα.
- Τι διαφορές υπάρχουν μεταξύ των χωρών του ευρωπαϊκού νότου;
Υπάρχουν διαφορές σε ότι αφορά τα ωράρια που λειτουργούν οι κοινωνίες, η κοινωνικοοικονομική κατάσταση της χώρας κλπ, αλλά είναι λεπτομέρειες που ρυθμίζονται με τα τοπικά μέτρα.
Για παράδειγμα, δεν είναι το ίδιο να απαγορεύσεις την κυκλοφορία από τις 9 μμ στο Παρίσι, με την Αθήνα ή τη Θεσσαλονίκη. Εδώ έχεις χάσει μεγάλο κομμάτι της ημέρας. Πρέπει να εντάξεις το μέτρο στην κοινωνικότητα της αντίστοιχης χώρας.
- Πώς κινούνται οι χώρες του νότου σε σχέση με τον Ευρωπαϊκό βορρά;
Υπάρχουν διαφορές στις συμπεριφορές, όμως όλες οι μελέτες από το Imperial College στην Αγγλία, από τη Γερμανία κλπ, βλέπουν ακριβώς αυτό, την πολύ σημαντική πιθανότητα έξαρσης το χειμώνα, αν δεν ελεγχθεί η επιδημία νωρίτερα. Και εδώ οι προβλέψεις είναι εφιαλτικές, με προγνώσεις για 80.000 νεκρούς στη Βρετανία.
Όταν κάνεις προσομοίωση, τα στοιχεία είναι πολύ αναλυτικά μέρα με μέρα, λαμβάνουν ως βάση τη συμπεριφορά, το πώς αλληλεπιδρούμε μεταξύ μας, η εικόνα συντίθεται και δίνει τη δυναμική. Παρά την αναλυτική προσπάθεια, υπάρχουν αβεβαιότητες εφαρμογής των μέτρων. Όμως πάντα υπάρχει πιθανότητα να αυξηθούν οι θάνατοι, η ανάγκη για ΜΕΘ κλπ, για τους ίδιους λόγους και στα πιο βόρεια κλίματα.
- Πόσο ευμετάβλητη είναι η κατάσταση;
Είναι λάθος να εφησυχάζει κανείς με τον αριθμό των κρουσμάτων με τη λογική «είναι πολλά, αλλά δεν ξεφεύγει». Αντίθετα μάλιστα. Όταν γίνονται πολλά, η πιθανότητα να ξεφύγει είναι πολύ μεγάλη, γιατί τότε, υπάρχει ήδη διασπορά στην κοινότητα.
Όταν ο ιός κυκλοφορεί στην κοινωνία, αυτός ο επιπολασμός πολλαπλασιάζεται τρομερά γρήγορα. Για αυτό η διασπορά είναι ευκολότερη σε συγκεκριμένες συρροές.
Επιπλέον είναι και το αερογενές χαρακτηριστικό του ιού, πολύ σημαντικό το χειμώνα που έχουμε και πιο ξηρές συνθήκες. Η μεγαλύτερη υγρασία βοηθά να πέσει το εξωτερικό περίβλημα του ιού. Οι Ιάπωνες προτείνουν να υπάρχει υγραντήρας στους εσωτερικούς χώρους, ώστε να κρατά υγρασία σε ικανοποιητικά επίπεδα, να μην πέφτει κάτω από 50-60%.
Αντίστοιχα, στο εργαστήριο, μελετάμε τη χρήση της υπεριώδους ακτινοβολίας που φαίνεται να έχουν απόδοση της τάξης του 50-75%. Υπάρχουν συσκευές που φιλτράρουν και απολυμαίνουν τον αέρα. Διενεργούμε ήδη μελέτη σε διαφορετικά περιβάλλοντα, ξεκινώντας κατ΄ αρχήν με πειράματα χωρίς συσκευές για να δημιουργηθεί η βάση των δεδομένων χωρίς σύγκριση.
