Του Αλέξανδρου Σκούρα
Πριν λίγες μέρες ο Ντόναλντ Τραμπ ξεπέρασε τον εαυτό του στον λογαριασμό του στο twitter, το οποίο όποτε το διαχειρίζεται αποτελεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο για την εσωτερική και εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Έγραψε ένα tweet που ήταν λίγο παραπάνω παρανοϊκό από τα εκατοντάδες προηγούμενα, λέγοντας ότι «Όπως έχω έντονα δηλώσει στο παρελθόν, και απλά για να το επισημάνω, αν η Τουρκία κάνει οτιδήποτε που, σύμφωνα με τη μεγάλη και απαράμιλλη σοφία μου, θεωρείται εκτός ορίων, θα καταστρέψω απόλυτα και θα εξαφανίσω την οικονομία της Τουρκίας. (όπως έχω ξανακάνει)».
Το tweet αυτό διαφέρει από τα προηγούμενα όπου οι ρητορικές υπερβολές, η εγωπάθεια, ή τα αλλεπάλληλα ψεύδη που διασπείρει ο αμερικανός πρόεδρος έχουν στο στόχαστρο τους πολιτικούς του αντιπάλους, τα μέσα ενημέρωσης, ή την πολιτική ορθότητα. Εδώ, πέρα από την κωμικοτραγική απειλή προς την Τουρκία, ο Τραμπ πλέκει το εγκώμιο του εαυτού του και μιλά σαν άλλος μονάρχης ή αυτοκράτορας. Προσωπικά με λυπεί η κατάληξη του ένδοξου ρεπουμπλικανικού κόμματος του Λίνκολν, του Κούλιτζ, και του Ρίγκαν όπως και γενικότερα η ζημιά που έχει προκαλέσει ο Τραμπ στο θεσμό της προεδρίας των ΗΠΑ.
Ο θεσμός αυτός προοριζόταν, σύμφωνα με τους πατέρες του αμερικανικού έθνους, για ανθρώπους με άμεμπτο ήθος, υψηλό φρόνιμα, και ισχυρό χαρακτήρα. Είναι προφανές ότι ο Τραμπ δεν ταιριάζει σε κανένα από αυτά τα χαρακτηριστικά. Όμως, ολόκληρο το πολιτειακό σύστημα των ΗΠΑ, που βασίζεται στον έλεγχο και την ισορροπία δυνάμεων, προέβλεπε ότι το κολέγιο των εκλεκτόρων (που στην πραγματικότητα εκλέγει τον Πρόεδρο) θα μπορούσε να αποτελέσει ακόμα μία δικλείδα ασφαλείας έναντι ενός ανάξιου προέδρου. Στο περίφημο Federalist 70, ένα από τα 85 κείμενα τα οποία οι συγγραφείς του αμερικανικού συντάγματος έθεσαν σε δημόσια διαβούλευση πριν την υπογραφή του τελικού κειμένου, ο Αλεξάντερ Χάμιλτον γράφει σχετικά ότι “η εκλογική διαδικασία διασφαλίζει μία ηθική διαβεβαίωση… ότι το αξίωμα του προέδρου δεν θα πέσει στα χέρια ανδρός που δεν πληροί τα απαραίτητα κριτήρια”. Δυστυχώς ή ευτυχώς, ο ρόλος του κολεγίου των εκλεκτόρων είναι περισσότερο τυπικός παρά ουσιαστικός στο πολίτευμα της Αμερικής και ουδέποτε προστάτεψε ουσιαστικά τίποτα παραπάνω από την εθιμοτυπία των προεδρικών εκλογών.
Όμως, αφού οι έλεγχοι και οι ρυθμίσεις απέτυχαν και ο Τραμπ έγινε πρόεδρος, λογικό είναι να απορεί κανείς πως είναι δυνατόν και ο κόσμος συνεχίζει να λειτουργεί κανονικά παρά τα τεράστια προβλήματα που ο εκκεντρικός λαϊκιστής πρόεδρος έχει δημιουργήσει με το twitter και τις πολιτικές που ακολουθεί. Η απάντηση, εν μέρει, έρχεται πάλι από εκείνη την πεφωτισμένη περίοδο της συνταγματικής οργάνωσης των ΗΠΑ. Μπορεί τις τελευταίες δεκαετίες το αξίωμα του προέδρου να έχει γίνει πολύ ισχυρότερο από ότι ήταν παλαιότερα, όμως ακόμα και σήμερα ο πρόεδρος της Αμερικής έχει πολύ περιορισμένη ισχύ και δεκάδες ουσιαστικούς ελέγχους στον τρόπο με τον οποίο ασκεί την εξουσία της προεδρίας. Όπως έχουμε ξαναπεί άλλωστε, το πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ πετυχαίνει εξαιρετικά τον διαχωρισμό των εξουσιών, οι βουλευτές έχουν μεγάλο βαθμό ανεξαρτησίας, το ανώτατο δικαστήριο παραμένει ισχυρό και τα μέσα ενημέρωσης είναι ελεύθερα στην άσκηση κριτικής και την ανάδειξη των προβλημάτων στη διακυβέρνηση. Με άλλα λόγια, μπορεί ο πιλότος να τα έχει λίγο χαμένα, αλλά το αεροπλάνο είναι σε μεγάλο βαθμό στον αυτόματο πιλότο.
Βέβαια, θα μπορούσε κανείς να υποδείξει ότι ενώ ο Τραμπ έχει φέρει τα πάνω κάτω στο διεθνές στερέωμα, η οικονομία της χώρας του τα πηγαίνει περίφημα. Η παρατήρηση είναι μεν ορθή, αλλά η αιτίαση είναι λανθασμένη. Οι περιορισμοί της προεδρίας είναι κυρίως στην εσωτερική πολιτική των ΗΠΑ και εκεί είναι που οι έλεγχοι του συστήματος (checks and balances) αφήνουν τα μικρότερα περιθώρια σε ανθρώπους σαν τον τωρινό πρόεδρο των ΗΠΑ. Αντίθετα, στην εξωτερική πολιτική, μετά από δεκαετίες υποχωρήσεων του κογκρέσου έναντι της εκτελεστικής εξουσίας, ο πρόεδρος είναι ισχυρότερος από ποτέ.
Εκεί, λοιπόν, που ο Τραμπ έχει μεγαλύτερα περιθώρια και ευελιξία, έχει προκαλέσει μεγαλύτερη ζημιά. Εκεί που είναι περιορισμένος από κοινοβουλευτικούς και θεσμικούς ελέγχους, η Αμερική (και κατ' επέκταση ο κόσμος) τα πηγαίνει αρκετά καλά.
Θα μπορούσε λοιπόν να πει κανείς ότι ο κόσμος μας δεν έχει διαλυθεί από έναν εγωπαθή λαϊκιστή πρόεδρο της μεγαλύτερης υπερδύναμης του πλανήτη, επειδή το πολιτειακό μεγαλείο της Αμερικής σχεδιάστηκε ώστε να αντέξει τέτοιου είδους ηγεσίες. Το ερώτημα είναι για πόσο ακόμα...
