«Η ίδια η συγγραφή αποτελεί από μόνη της έναν γρίφο που μια ζωή ο δημιουργός πασχίζει να τον λύσει, χωρίς εκλογίκευση της κατάστασής του. Ακολουθώ διάφορες τεχνικές, αλλά η εμμονή μου είναι η σύνδεση της σημερινής κατάστασης με το παρελθόν. Η μνήμη και το τραύμα της πολιτικής μας ιστορίας με εξιτάρει. Οι ήρωες με συναντούν τις ώρες που διαβάζω μανιωδώς τα ψιλά γράμματα της ιστορίας, και είναι κατά κανόνα αγνοημένοι από την επισήμως καταγεγραμμένη ιστορία.»
Η Ελένη Πριοβόλου μετρά ήδη πολλά λογοτεχνικά χιλιόμετρα στο χώρο: ξεκινώντας με λογοτεχνία για εφήβους και παιδιά έχει ήδη συμβάλει σε όλα τα είδη: ιστορικό μυθιστόρημα, κοινωνικό, νουβέλα και διηγήματα, σε όλα έχει αφήσει το στίγμα της. Μάλιστα σας έχουμε και μια είδηση:
«Το βιβλίο που κατέθεσα πριν λίγο καιρό στις εκδόσεις Καστανιώτη, έχει τον τίτλο “Μια στιγμή μέσα στον χρόνο”. Είναι ο απολογισμός ζωής ενός ανθρώπου, της γενιάς που έφυγε το 1945 με το πλοίο Ματαρόα για τη Γαλλία. Μια γενιά επαναστατημένη, διαψευσμένη και μάλλον απογοητευμένη, όπως όλες οι γενιές που έλαβαν μέρος στα μεγάλα δραματικά γεγονότα που ταράσσουν τις εποχές και γράφουν την ιστορία», μας λέει σε μια συνέντευξη εκ βαθέων στο Liberal.gr και μας αποκαλύπτει όλα της τα λογοτεχνικά μυστικά: ιστορίες, ηρωίδες και ήρωες, εμμονές, κλειστά συρτάρια, όλα θ’ ανοίξουν για μας και για σας.
Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα
- Κυρία Πριοβόλου, υπάρχει τελετουργία γραφής [συγκεκριμένος χώρος, χρόνος, συνήθειες] ή παντού μπορείτε να γράψετε εσείς;
Αισθάνομαι πως από τη στιγμή που ένα θέμα μου μιλήσει, ήδη έχει αρχίσει η τελετουργία μέσα μου. Το να ιχνογραφείς τοπία διαβαίνοντας άγνωρες εποχές, σε χρόνο ιστορικό, να χτίζεις ήρωες, να ακούς τις λαλιές και τους ήχους περασμένων εποχών, να μυρίζεις τον τόπο και τον χρόνο, είναι μια σύνθετη όσο και γοητευτική τελετουργία. Η ώρα για να αποτυπωθεί η αίσθηση αυτή και συγγραφικά είναι το χάραμα, με μουσική συνήθως από το Τρίτο Πρόγραμμα και απαραιτήτως μια κούπα καφέ. Εργάζομαι κατά κανόνα στο γραφείο μου, επειδή για κάθε μου πόνημα έχει προηγηθεί ιστορική μελέτη και χρειάζομαι το υλικό που έχω συλλέξει. Όταν γράφω όμως βιβλία για παιδιά και κυρίως παραμύθια, προτιμώ την εξοχή. Εκεί η αυγή μου μεταφέρει την καθαρότητα και μια αθωότητα μπορώ να πω. Η εντύπωση ότι υπάρχει ακόμα χώρος αμόλυντος μου είναι αναγκαίος όταν απευθύνομαι σε παιδιά και εφήβους.
- Για να ξεκινήσετε μια ιστορία, χρειάζεστε πλάνο, να ξέρετε και την αρχή και το τέλος της, ή αρκούν μια εικόνα ή η αρχική φράση;
Στα βιβλία που έχουν ιστορικό φόντο κάνω αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, επειδή ελλοχεύει ο κίνδυνος να πελαγώσω με τα ονόματα και τις ημερομηνίες. Στις νουβέλες και τα διηγήματα λειτουργώ αυθόρμητα. Νιώθω σα να στέκομαι σε έναν σταθμό και παίρνω από κοντά τον επιβάτη που θα με γοητεύσει. Πάω μαζί του ταξίδι με άγνωστο προορισμό. Στην πορεία μου ανοίγονται μαγικά τοπία, στους σταθμούς μπαίνουν κι’ άλλοι επιβάτες και δεν καταλαβαίνω πότε φτάνω στο τέρμα του ταξιδιού.
- Ποιο βιβλίο σας γράφτηκε με πιο παράξενο και αλλόκοτο τρόπο;
Είναι μια συλλογή ιστοριών με τίτλο «Φωνές στο νερό». Ένα βράδυ στην παραθαλάσσια πολίχνη που ζω τον μισό χρόνο, είδα μια ανθρώπινη πομπή κατά μήκος της ακτής. Βγήκαν τη βόλτα τους ο καθένας μόνος, αλλά εμένα μου βιδώθηκε να βρω ένα σημείο που τους ένωνε. Μια αμαρτία, έναν παλιό έρωτα, ένα τραύμα, ένα κοινό ανομολόγητο μυστικό. Άρχισα λοιπόν τη συστηματική παρακολούθηση. Έγινα μέλος αυτής της ιδιότυπης λιτανείας. Κάθε βράδυ με το λυκόφως άρχιζε ο περίπατος και τελείωνε όταν σκοτείνιαζε για καλά. Έτσι όπως βάδιζαν εγώ τρύπωνα στο μυαλό και στα συναισθήματά τους και έπλαθα με τη φαντασία μου και σύμφωνα με την ειδή τους, τις ιστορίες τους. Όταν εκείνοι διαλύονταν παρέμενα στην ακτή κάτω από τη δημοτική λάμπα και κατέγραφα το θησαύρισμα.
- Υπάρχουν συγγραφικές εμμονές; Θέματα στα οποία επανέρχεστε, τεχνικές που χρησιμοποιείτε και ξαναχρησιμοποιείτε, γρίφους κι αινίγματα που προσπαθείτε μια ζωή γράφοντας να επιλύσετε;
Η ίδια η συγγραφή αποτελεί από μόνη της έναν γρίφο που μια ζωή ο δημιουργός πασχίζει να τον λύσει, χωρίς εκλογίκευση της κατάστασής του. Ακολουθώ διάφορες τεχνικές, αλλά η εμμονή μου είναι η σύνδεση της σημερινής κατάστασης με το παρελθόν. Η μνήμη και το τραύμα της πολιτικής μας ιστορίας με εξιτάρει. Οι ήρωες με συναντούν τις ώρες που διαβάζω μανιωδώς τα ψιλά γράμματα της ιστορίας, και είναι κατά κανόνα αγνοημένοι από την επισήμως καταγεγραμμένη ιστορία. Έχω γράψει για τον αναρχοκοινωνιστή επαναστάτη του 19ου αιώνα Ρόκκο Χοϊδά, τον δολοφονημένο από την ΟΠΛΑ ποιητή Κίτσο Μαλτέζο, για τον καθηγητή του Γεωπονικού Πανεπιστημίου και ρομαντικό ποιητή Θεόδωρο Ορφανίδη, για την γενιά των Μπητ, των υπαρξιστών, του νόμου 4000 και το 114.
- Τι πρέπει να έχει μια ιστορία για να γίνει ιστορία σας;
Γοητεία. Εισέρχομαι σε εποχές, συνήθως μεγάλες και ταραγμένες. Μελετώ τι γίνεται με τις επαναστάσεις και που καταλήγουν οι πρωτοπόροι των κινημάτων. Τι απέγινε η Χρυσή Νεολαία του Επαμεινώνδα Δεληγιώργη, που πήγαν οι Λαμπράκηδες, που κατέληξε ο Μάης του ’68; Πόσο δυνατό είναι τελικά το πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο; Πόσο εύκολο είναι να απορροφηθεί από αυτό το πολιτικό σύστημα ο εξεγερμένος; Και πόσο δράμα κουβαλάει μέσα του αυτός που συνειδητά επέλεξε να μείνει πιστός μέχρι το τέλος της ζωής του στα πιστεύω του;
- Ένας ήρωας ή μια ηρωίδα για να γίνει ήρωας σας ή ηρωίδα σας;
Να υπάρξει έρωτας ακόμα και αν πρόκειται για ένα ήρωα αρνητικό, γεμάτο αντιφάσεις. Επειδή δεν μου αρέσουν οι λειασμένοι μυθιστορηματικοί ήρωες-πρότυπα- τους θεωρώ στημένους, προτιμώ αυτούς που ζουν και υπόκεινται στις συνέπειες των λαθών, των ανομιών, των μικρών και μεγάλων εγκλημάτων τους, που τους οδηγούν σε μεγάλες εσωτερικές συγκρούσεις, μέχρι την αυτογνωσία. Μου αρέσουν επίσης οι ήρωες που δεν διστάζουν να ρισκάρουν ακόμα και αν ξέρουν ή υποθέτουν ότι θα χάσουν. Όπως ο Ρωμαίος Αγγουλές στο βιβλίο «Όπως ήθελα να ζήσω».
- Ποιος ήρωας ή ποια ηρωίδα σας έφτασαν ως εσάς με τον πιο αλλόκοτο τρόπο;
Μια μέρα καθώς περπατούσαμε με μια φίλη στην Αθήνα, στην είσοδο της πολυκατοικίας Αμαλίας και Δαιδάλου, είδαμε μια αλλόκοτη γυναίκα. Πιθανόν άστεγη, γιατί ήταν εκεί με το μπογαλάκι της, και έδειχνε σαλεμένη γιατί μιλούσε μόνη της. Εντελώς φευγάτη. Ήταν ντυμένη σαν σε παραμύθι και το δέρμα της είχε μια διαφάνεια και φως. Η φίλη σήκωσε τη μηχανή της να την φωτογραφίσει και εκείνη μας κοίταξε με ένα ύφος γεμάτο λύσσα. Αλλοιώθηκε τελείως η μορφή της. «Όχι φωτογραφίες», φώναξε και σήκωσε το ομπρελίνο. Όταν επέστρεψα στο σπίτι άρχισα να γράφω τη νουβέλα «Καραμέλα».
- Το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε και σας εντυπωσίασε;
Διάβαζα από πολύ μικρή, όλα τα κλασσικά εικονογραφημένα της εποχής και τα κόμικς. Όμως εκείνο το βιβλίο που μου εντυπώθηκε ήταν το «Πως δενότανε το ατσάλι», του Οστρόφσκι. Ήταν ένα βιβλίο που κατά έναν περίεργο τρόπο μου δημιούργησε την εντύπωση πως η ελευθερία και η κοινωνική δικαιοσύνη μυρίζουν αίμα, και λιωμένο σίδερο.
- Υπάρχει βιβλίο που μπορείτε να πείτε ότι σας άλλαξε τη ζωή ή βιβλίο στο οποίο συχνά επιστρέφετε;
Το σύνολο των βιβλίων που διάβασα με οδήγησαν εκεί που βρίσκομαι σήμερα. Ηθικά, πολιτικά, συναισθηματικά. Οι μεγάλοι παγκόσμιοι συγγραφείς ήταν οι αρωγοί μου στα δύσκολα. Η συντροφιά μου στις μοναξιές και τις διαψεύσεις. Αν όμως πρέπει να διαλέξω ένα μόνο βιβλίο, αυτό είναι η Αντιγόνη του Σοφοκλή.
- Αγαπημένοι σας συγγραφείς και ποιητές;
Θα έλεγα ότι έχω αγαπημένα βιβλία και είναι πλήθος. «Ο Γέρος και η θάλασσα», «Καθώς Ψυχορραγώ», «Το βιβλίο της Ανησυχίας», «Η Δίκη»….. Πολλά.
Από τους Έλληνες κλασσικούς θα ξεχωρίσω Βιζυηνό, Θεοτόκη, Μυριβήλη, από τους νεότερους τον Μάριο Χάκκα. Από τους ξένους αγαπώ τον γάλλο Πιερ Ασσουλίν και τον τούρκο Γιασάρ Κεμάλ. Από τους σημερινούς έλληνες συγγραφείς , παλιές και νεότερες γενιές, προσπαθώ να διαβάζω ενδεικτικά από ένα βιβλίο τους για να γνωρίζω την εποχή μου, και αν κάποιος συγγραφέας μου αρέσει πολύ τον παρακολουθώ σε κάθε του βιβλίο.
- Κατά την διαδικασία της συγγραφής, ακούτε μουσική, έχετε ανάγκη από απόλυτη σιωπή, διαβάζετε άλλα βιβλία ή ποιητές, καταφεύγετε σε εικαστικά έργα;
Ακούω πολύ χαμηλά κλασσική μουσική ή σόουλ, και δεν διαβάζω λογοτεχνία κατά τη συγγραφική περίοδο. Μελετάω τα ιστορικά βιβλία και τα δοκίμια που είναι αναγκαία για την έρευνά μου. Και ναι βλέπω πολύ ζωγραφική αλλά και φωτογραφικό υλικό της εποχής που με αφορά.
- Να αναφερθούμε σε εκείνο που γράφετε σήμερα;
Το βιβλίο που κατέθεσα πριν λίγο καιρό στις εκδόσεις Καστανιώτη, έχει τον τίτλο «Μια στιγμή μέσα στον χρόνο». Είναι ο απολογισμός ζωής ενός ανθρώπου, της γενιάς που έφυγε το 1945 με το πλοίο Ματαρόα για τη Γαλλία. Μια γενιά επαναστατημένη, διαψευσμένη και μάλλον απογοητευμένη, όπως όλες οι γενιές που έλαβαν μέρος στα μεγάλα δραματικά γεγονότα που ταράσσουν τις εποχές και γράφουν την ιστορία.
