Η τρέχουσα συζήτηση για τη σεξουαλική παρενόχληση, που ξεκίνησε με την καταγγελία της Σοφίας Μπεκατώρου, έφερε στο φως δεκάδες περιστατικά σεξουαλικής βίας στους χώρους του αθλητισμού και του θεάματος.
Τις τελευταίες μέρες η προσοχή της κοινής γνώμης έχει στραφεί στη σεξουαλική κακοποίηση ανήλικων κοριτσιών και αγοριών, με κυρίαρχο ερώτημα το πώς μπορούμε ως κοινωνία να θωρακίσουμε τις νέες και τους νέους έναντι ανάρμοστων σεξουαλικών συμπεριφορών που, κάποια στιγμή, μπορεί να βιώσουν στο περιβάλλον των σπουδών ή της εργασίας τους.
Είναι πιθανό ότι σε ορισμένους χώρους--όπως το θέατρο και ο επαγγελματικός αθλητισμός--η νοοτροπία αυτή ισχύει περισσότερο από ό,τι σε κάποιους άλλους, ωστόσο πρόκειται για μια ευρεία τακτική που επί δεκαετίες βιωνόταν έμμεσα ή άμεσα από τις περισσότερες γυναίκες, μα και από αρκετούς νεαρούς άντρες, χωρίς να τολμούν να παραπονεθούν.
Δυστυχώς, συμβαίνει κάποιες φορές μια συλλογική κοινωνική ανισότητα ή αδικία –θεσμική, οικονομική, σεξουαλική, φυλετική- να μην ερμηνεύεται ως κάτι παράλογο ή προβληματικό αλλά ως κάτι «φυσιολογικό». Το αποτέλεσμα είναι ότι τα θύματα όχι μόνο υποφέρουν σιωπηλά, μα και χάνουν σταδιακά την πίστη στον εαυτό τους, στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται το περιβάλλον και ερμηνεύουν την συμπεριφορά των άλλων.
Η κακοποίηση των νεαρών κοριτσιών και αγοριών είτε από κάποιο μέλος του οικογενειακού περιβάλλοντος είτε από κάποιο μη οικείο άτομο, μπορεί να λάβει διαφορετικές μορφές και να εκδηλωθεί με τρόπους που δεν είναι πάντα εύκολα ανιχνεύσιμοι.
Η απουσία ερμηνευτικών εργαλείων σε σχέση με την σεξουαλική εκμετάλλευση, την παρενόχληση και τη βία εμποδίζει τα θύματα αυτών των συμπεριφορών, ειδικά όταν είναι πολύ νέα, να συνειδητοποιήσουν την σημασία αυτού που ζουν και φυσικά να το περιγράψουν και να καταγγείλουν τους θύτες.
Αν συνειδητοποιήσουμε ότι είμαστε όλοι μέτοχοι σε μια κουλτούρα σεξισμού και ανοχής στη βία με κύριο νόμο την σιωπή, θα μας είναι πιο εύκολο να κατανοήσουμε την συμπεριφορά των θυμάτων. Σε μια κουλτούρα όπου συχνά η σεξουαλική επίθεση συγχέεται με την ερωτική επιθυμία, είναι δύσκολο για ένα θύμα να μιλήσει χωρίς να αμφισβητηθούν τα κίνητρά του, δίχως να διασυρθεί, και τελικά να μετανιώσει που τόλμησε να εκτεθεί δημόσια.
Για τον λόγο αυτό, κοινωνικοί φορείς στη Βρετανία πρότειναν πρόσφατα την ένταξη στα σχολεία εκπαιδευτικών προγραμμάτων όπου θα διδάσκεται όχι μόνο ότι η βία πρέπει να εξαλειφθεί, αλλά και το πώς διακρίνεται η κακοποίηση από την εκμετάλλευση και την παρενόχληση, με ποιους τρόπους εκδηλώνονται αυτά τα φαινόμενα, και πόση βλάβη είναι ικανά να προκαλέσουν στα θύματά τους.
Στη χώρα μας κανένας αρμόδιος φορέας δεν έχει έως τώρα επιτύχει να προσφέρει βασική σεξουαλική επιμόρφωση στους αυριανούς πολίτες. Είτε λόγω αμηχανίας, είτε λόγω της εσφαλμένης αντίληψης ότι δεν είναι απαραίτητη --αφού υποτίθεται ότι σιγά σιγά το ένστικτο θα οδηγήσει τα παιδιά στον «σωστό δρόμο»--, έχουμε εγκαταλείψει την ενημέρωση και τη διαμόρφωση των σεξουαλικών συνηθειών των εφήβων στους συμμαθητές τους, τα «ριάλιτι», το διαδίκτυο, τα σεξιστικά μουσικά βίντεο και την πορνογραφία.
Υπό την πίεση της Εκκλησίας, η οποία εγείρει διαρκώς αντιρρήσεις όταν τίθεται το θέμα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης των μαθητών, το κράτος εθελοτυφλεί απέναντι στην αύξηση των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων στους νέους, τις ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες και τη σεξουαλική βία.
Αν σε όλα αυτά προσθέσουμε την διαδεδομένη αντίληψη ότι αν δεν είσαι στο «σωστό στάδιο» του βίου -αν δεν έχεις περάσει τα 30 ή τα 35 – η επαγγελματική σου ζωή είναι απόλυτα φυσιολογικό να μην είναι παρά μια σειρά από δοκιμασίες στα χέρια των μεγαλύτερων και πιο έμπειρων συναδέλφων που έχουν «κερδίσει» λόγω ηλικίας το δικαίωμα να σου συμπεριφέρονται με αγένεια και σκληρότητα, καταλαβαίνουμε γιατί αρκετοί νέοι δεν τολμούν να αντιδράσουν στη σεξουαλική εκμετάλλευση.
Πρόκειται ασφαλώς για μία ακόμα μορφή ηλικιακής προκατάληψης που υπαγορεύει ότι ο νέος για να γίνει αποδοτικός στη δουλειά του, οφείλει να υποστεί αδιαμαρτύρητα τα καψόνια που του επιβάλλουν οι παλιοί, ότι έχει την υποχρέωση να λέει σε όλα: «Ναι».
Αν δεν διδάξουμε στους νέους τι σημαίνει αυτοδιάθεση του σώματος, αν δεν παραδεχτούμε ότι η χρήση του σεξ ως νόμισμα συναλλαγής επικρατούσε ως έναν βαθμό όχι μόνο στη βιομηχανία του θεάματος μα σε όλους σχεδόν τους επαγγελματικούς χώρους, δεν θα τους προετοιμάσουμε για αυτό που πραγματικά συμβαίνει.
Αν δεν δώσουμε στους νέους την ελευθερία να μην υιοθετούν ό,τι τους επιβάλλεται· αν δεν αποδεχθούμε ως γονείς, κηδεμόνες, καθηγητές, τις μικρές και μεγάλες αρνήσεις τους σε όσα οι ίδιοι επιτάσσουμε· αν συνεχίσουμε να τους μαθαίνουμε ότι το καλό παιδί είναι αυτό που δεν φέρνει αντιρρήσεις, δεν έχει άποψη (ή που ξέρει να υποκρίνεται πως συμφωνεί σε όλα και ότι θαυμάζει απεριόριστα)· τότε οι νέες και οι νέοι δεν θα καταλάβουν ποτέ πώς να οριοθετήσουν το σώμα και την προσωπικότητά τους, πώς να προστατευτούν από την εκμετάλλευση και τον επεκτατισμό των άλλων -- και πώς την κρίσιμη στιγμή να πουν ένα απλό αλλά καίριο: «Όχι».
