Την άποψη ότι δεν αποκλείεται τελικά να δούμε το καλοκαίρι μια προκλητική ενέργεια της Τουρκίας, πιο σοβαρή κι από θερμό «επισόδειο» ή «ατύχημα», εκφράζει μέσω του liberal o πρώην υφυπουργός Εξωτερικών Γιάννης Βαληνάκης, εκτιμώντας ότι η Άγκυρα θα δοκιμάσει τα όρια συνοχής του ΝΑΤΟ.
«Δεν βλέπω πως ο Ερντογάν ξαφνικά εν μέσω ενός «επεισοδίου» θα συγκρατηθεί, υποχωρώντας σε αμερικανικές ή ευρωπαϊκές παρεμβάσεις, που κακώς θεωρούμε δεδομένες και ισχυρές, το αντίθετο μου φαίνεται πιθανότερο», λέει χαρακτηριστικά. Είναι της άποψης ότι παρά τα όσα λέγονται, οι σύμμαχοι και εταίροι μας δεν θα μετακινηθούν εύκολα από τις «ίσες αποστάσεις», προσθέτοντας ότι θα χρειαζόταν ένα ηχηρό ελληνικό βέτο για να φέρει μια αξιόλογη μετακίνηση των τρίτων από τη βολική ακινησία τους.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Ποιες πιστεύετε ότι θα είναι οι επόμενες κινήσεις της Άγκυρας; Άνοιγμα προσφυγικών ροών, μπαράζ υπερπτήσεων, ημέρες "Ορουτς Ρεις", γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ ή κάτι πιο ακραίο;
Το που ακριβώς, πότε και με ποίο τρόπο θα κινηθεί η Άγκυρα είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθεί. Όλα όσα αναφέρετε είναι πιθανά, είτε μεμονωμένα, είτε και σε συνδυασμούς. Η Τουρκία θα ξεκινήσει λογικά από τα μακρινότερα θέατρα επιχειρήσεων και θα πλησιάζει ανάλογα με τις αντιδράσεις. Η κλιμάκωση στο δήθεν ζήτημα της αποστρατικοποίησης των νησιών λογικά προμηνύει και αναβαθμισμένες προκλήσεις γύρω από τη θεματική αυτή. Εικάζω ότι όλα αυτά μελετώνται ως επιχειρησιακά σενάρια από το ΓΕΕΘΑ. Πολιτικά όμως διαβάζω κυρίως καθησυχαστικές δηλώσεις χωρίς ιδιαίτερη προσοχή για το πώς ερμηνεύονται στην Άγκυρα. Πέσαμε δυστυχώς έξω σε προβλέψεις (πχ. για τον πόλεμο στην Ουκρανία αλλά και στο τι συνεπάγεται για τα ελληνοτουρκικά) και φοβάμαι ότι ακόμη εφησυχάζουμε. Υπεραπλουστεύουμε την επιθετικότητα ως κυρίως εσωτερικής στόχευσης και εκτιμούμε μάλιστα τώρα ότι η Τουρκία τελικά «θα …εκτεθεί». Δε θα πάμε μακρυά χωρίς έγκαιρη στρατηγική και συγκεκριμένο σχέδιο περί του πρακτέου.
Πόσο πιθανό είναι μέσα στο καλοκαίρι ένα θερμό επεισόδιο ή ένα "ατύχημα" στο Αιγαίο;
Πλην απροόπτου το καλοκαίρι θα είναι πολύ θερμό κι όσο δεν προλαμβάνουμε τις εξελίξεις ενδέχεται να γίνει ακόμη θερμότερο. Ο όρος «επεισόδιο» παραπέμπει σε μικρή διάρκεια και ο όρος «ατύχημα» σε αθέλητη εκατέρωθεν κλιμάκωση από λανθασμένη «ανάγνωση» των κινήσεων της άλλης πλευράς. Δυστυχώς, δε θεωρώ δεδομένη τη σύντομη διάρκεια, ούτε αδιανόητη πλέον την ηθελημένη χρήση βίας από την Άγκυρα. Δε βλέπω δηλ. πως ο Ερντογάν ξαφνικά εν μέσω «επεισοδίου» θα συγκρατηθεί υποχωρώντας σε αμερικανικές ή ευρωπαϊκές παρεμβάσεις (που κακώς θεωρούμε δεδομένες και ισχυρές)— το αντίθετο μου φαίνεται πιθανότερο. Παράλληλα, για να μην αεροβατούμε, ας συγκρατήσουμε ότι συνθήκες ειρήνης όπως της Λωζάνης —την οποία η Τουρκία δηλώνει ότι επιδιώκει να «επικαιροποιήσει» με αφορμή τα 100 της χρόνια — μπορούν να ανατραπούν μόνο μέσω πολεμικής σύγκρουσης.
Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, η Ελλάδα θα έχει στο πλευρό της τους συμμάχους της;
Η εξασφάλιση συμμάχων στο πλευρό μας την κρίσιμη στιγμή δε γίνεται με επικοινωνιακές δηλώσεις διαβεβαιώσεων, ούτε επισείοντας τα (έτσι κι αλλιώς αρκετά αμφίσημα) κείμενα των συμφωνιών. Γίνεται προληπτικά, με αποτελεσματικό λόμπυινγκ, εκπόνηση πολύπλευρου επιχειρησιακού σχεδίου, ειλικρινή διπλωματική «ζύμωση» μαζί τους στο παρασκήνιο με βάση τα πιθανά σενάρια σύγκρουσης, καταγραφή και αξιοποίηση της όποιας αξιόλογης συνδρομής κάθε συμμάχου ξεχωριστά κλπ. Χωρίς σοβαρή προετοιμασία και πιέσεις ας μην περιμένουμε πολύ περισσότερα από τις συγκρατημένες δηλώσεις και τις μηδενικές κυρώσεις του 2020. Επιμένω ότι η παρουσία ή απουσία συμμάχων από το πλευρό μας εξαρτάται και από τις δικές μας κινήσεις εντός και εκτός ΕΕ και ΝΑΤΟ. Το ίδιο και σχετικά με τους νέους «συμμάχους» της Αν.Μεσογείου/ Κόλπου όπου δυστυχώς επιβεβαιώθηκαν οι προβλέψεις μου για την αφερεγγυότητά τους.
Εντέλει θα δοκιμάσει η Τουρκία τα όρια συνοχής του ΝΑΤΟ; Υπάρχει περίπτωση να οδηγηθούμε ακόμη και σε διάσπαση της ΝΑ Πτέρυγας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις ανάσες που θα πάρει η Ρωσία;
Η Τουρκία δυστυχώς κινείται προκλητικά μεν, αλλά «έξυπνα» και με σχέδιο μικρών συνεχόμενων βημάτων. Δηλώνει προθέσεις, ζυγίζει αντιδράσεις —δικές μας και των κρίσιμων τρίτων— και ανάλογα χτυπάει βήμα-βήμα. Βλέπουμε ότι στο ΝΑΤΟ θεωρεί τον εαυτό της περίπου ισότιμο με ΗΠΑ (η «2η ισχυρότερη χώρα στρατιωτικά») και θεωρεί αλαζονικά ότι η στρατηγική σημασία της θα ακυρώσει τις όποιες επικίνδυνες συνέπειες για την ίδια.
Οι πρόσφατες διπλωματικές κινήσεις Μητσοτακη, και το γεγονός ότι ενημερώνει τους συνομιλητές του για τις επιδιώξεις της "Γαλάζιας Πατρίδας", προκαλούν εκνευρισμό στην Τουρκία, όπως φαίνεται από τη στάση Ερντογάν αλλά και από τον τουρκικό τύπο. Αποδίδει αυτή η πολιτική κλιμάκωσης τόσο απέναντι στην Τουρκία, όσο και απέναντι στους συμμάχους μας σε ΕΕ και ΝΑΤΟ;
Οι ενημερώσεις προφανώς δεν αρκούν, ιδίως όταν η συνήθης απάντηση που εισπράττουμε είναι το πάντα «βολικό» «βρείτε τα». Σημασία έχει να αποτρέπουν οι τρίτοι την Άγκυρα από τα σχέδιά της κι αυτό δυστυχώς δε συμβαίνει. Θα έπρεπε από καιρό να έχουμε αντιληφθεί ότι η λεγόμενη ισχυρή αποτροπή μας δε σταμάτησε την Τουρκία από σχεδόν κανένα σχέδιό της. Αντίθετα, μάλιστα οι γείτονες κλιμακώνουν ζητώντας ουσιαστικά να φινλανδοποιηθούμε, να καταλάβουμε το «μέγεθός» μας και να «ζητήσουμε συγγνώμη για τα λάθη μας»! Με λεκτικούς εξωραϊσμούς δεν αντιμετωπίζεται τέτοια επιθετικότητα. Χρειάζεται έγκαιρη και ορθή εκτίμηση των εξελίξεων και κυρίως σχέδιο και πολύπλευρη προετοιμασία με κινήσεις και πρωτοβουλίες.
Υπαρχει περίπτωση να τερματιστεί η πολιτική των ίσων αποστάσεων από το Βερολίνο, και να δούμε μια πιο αποφασιστική στάση από ΕΕ και Στειτ Ντιπαρτμεντ, ειδικά σε μια συγκυρία που ο Ερντογαν κλείνει το μάτι στον Πουτιν, επιχειρώντας να μπλοκάρει τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ;
Βλέπουμε καθημερινά τις «ίσες αποστάσεις». Κανείς εταίρος ή σύμμαχος πλην Γαλλίας δε θα μετακινηθεί εύκολα από τις ίσες αποστάσεις. Ίσως, οι υπερβολές στην επιθετικότητα του Ερντογάν να ταρακουνήσουν κάπως τη Συμμαχία, ιδίως αν παρουσιαστούν και ως υπονόμευση του ΝΑΤΟ και υπέρ της Ρωσίας. Τελικά, όμως όλοι ζυγίζουν προσεκτικά τις πιθανές κερδοζημίες τους πριν από κάθε κίνηση και άρα μόνο η προοπτική «αντιποίνων» ή μιας σοβαρής ζημιάς από τυχόν αποφασιστικές ελληνικές κινήσεις (πχ. ένα ηχηρό βέτο με καλοδιατυπωμένο σκεπτικό) θα μπορούσε να φέρει αξιόλογη μετακίνηση των τρίτων από τη βολική ακινησία.
Τι προβλέπετε ότι θα συμβεί τελικά με το αίτημα αναβάθμισης των τουρκικών F16
Η Ουάσιγκτον δεν κρύβει ότι θέλει να ικανοποιήσει την Άγκυρα για τα F16 και σήμερα το μοναδικό εμπόδιο είναι το Κογκρέσο. Το τελευταίο θα βρεθεί όμως λογικά υπό τεράστια πίεση από τα γεγονότα γύρω από την Ουκρανία, τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ, κ.ά. και πιθανότατα το αργότερο μετά τις εκλογές του προσεχούς Νοεμβρίου θα ενδώσει. Θα παρουσιαστεί μάλιστα ως δήθεν αντιστάθμισμα στα F35 που η Ελλάδα θα πάρει (αλλά μετά το 2028)…
