Της Αναστασίας Τσιβγούλη
«Be the hero», γίνε εσύ ο ήρωας που θα στείλει το μήνυμά του για μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς. Με αυτό το σύνθημα έχει ξεκινήσει η καμπάνια που διοργανώνει το ευρωπαϊκό έργο ΗΟΜΒΑΤ («Combating HOMophoBic And Transphobic bullying in schools - HOMBAT») που έχει ως στόχο τη δημιουργία ενός αξιόπιστου και βιώσιμου πλαισίου πρόληψης και αντιμετώπισης του ομοφοβικού και τρανσφοβικού εκφοβισμού στα σχολεία σε Ελλάδα, Κύπρο και Λιθουανία.
Τα γυρίσματα του βίντεο ξεκίνησαν από την ενημερωτική ημερίδα που διοργάνωσε το Κέντρο Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας (ΚΜΟΠ) στις 4 Ιουνίου και ολοκληρώθηκαν χθες.
Με τη συλλογή όλου του υλικού θα δημιουργηθεί ένα τελικό βίντεο, το οποίο θα προωθεί τη διαφορετικότητα και θα συμβάλει στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ενδεικτικά προτείνονταν τα ακόλουθα μότο, με κυρίαρχo αυτό του HOMBAT #bethehero, *Proud to love, *We stand together, *Be yourself, *Βe a buddy, not a bully, *#TryKindness, *Record it, Report it, don''t Support it, *Speak up, Rise up against Bullying αναφέρει η Χρυσσάνα Παύλου, project manager του ΚΜΟΠ που παραχώρησε συνέντευξη στον «Φιλελεύθερο» για όσα θα θέλαμε να μάθουμε για τον ομοφοβικό και τρανσφοβικό εκφοβισμό στα σχολεία.
«Ο ομοφοβικός και τρανσφοβικός εκφοβισμός (Ο/Τ) συνήθως αρχικά εκφράζεται σαν πείραγμα ή κοροϊδία για κάποιο επιφανειακό χαρακτηριστικό του ατόμου, το οποίο δέχεται τον εκφοβισμό και κατόπιν με τρόπο άμεσο (μέσω λεκτικής, σωματικής βίας) που στοχεύει στο να ταπεινώσει και να εξευτελίσει την προσωπικότητα του ατόμου και να το αναγκάσει να αποκλειστεί κοινωνικά από τους συνομηλίκους του. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουμε συλλέξει από την πλατφόρμα Live Without Bullying, κατά το σχολικό έτος 2018-2019, η συντριπτική πλειονότητα περιστατικών ομοφοβικού εκφοβισμού είχαν στόχο αγόρια. Τα παιδιά που ήταν αποδέκτες τέτοιων συμπεριφορών είτε δεν ανέφεραν σε κανέναν το περιστατικό είτε άργησαν πολύ να το αναφέρουν, λόγω της ντροπής που ένιωθαν» αναφέρει η κα Παύλου και εξηγεί τι συμβαίνει στις χώρες όπου έχει αναλάβει δράση η HOMBAT.
«Η Κύπρος, η Ελλάδα και η Λιθουανία συγκαταλέγονται μεταξύ των 10 κρατών-μελών, στα οποία τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα είναι πιθανότερο να γίνουν θύματα διακρίσεων, βίας και παρενόχλησης. Από τους μαθητές που βιώνουν εκφοβισμό παγκοσμίως, το 30% δεν αναφέρει σε κανέναν το περιστατικό, ενώ μόνο το 30% αναφέρει το περιστατικό σε κάποιον ενήλικα και το 10% των παιδιών αυτών ζητεί βοήθεια από το εκπαιδευτικό προσωπικό του σχολείου (UNESCO, 2017). Από τα περιστατικά εκφοβισμού, το 25% αφορά σεξουαλικό εκφοβισμό και ταυτότητα φύλου (UNESCO, 2017). Η ίδια έκθεση δείχνει ότι στην Ελλάδα το 97% των Ελλήνων ηλικίας 18-24 ετών έχει ακούσει ή παρατηρήσει αρνητικές συμπεριφορές, επειδή κάποιος θεώρησε ότι ένας συνομήλικός του ήταν άτομο ΛΟΑΤΚΙ και το 76% των συμμετεχόντων στην έρευνα έχει υποστεί ανάλογες συμπεριφορές».
Οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς γνωρίζουν σήμερα πώς να διαχειριστούν τη διαφορετικότητα; Πώς σκοπεύετε να τους ενισχύσετε ώστε να μην πληγώνουν τα παιδιά τους;
Δυστυχώς η αλήθεια είναι ότι δεν έχουν εκπαιδευτεί πώς να διαχειριστούν τη διαφορετικότητα. Λίγοι είναι οι γονείς οι οποίοι αναζητούν έγκαιρα συμβουλευτική από κάποιον ειδικό και το ίδιο συμβαίνει και με τους εκπαιδευτικούς.
Πολλές φορές, ακόμα κι αν φαίνεται περίεργο, είναι δυνατόν να μην εντοπίσει ένας γονιός ή ένας εκπαιδευτικός το πρόβλημα, είτε γιατί δεν έχουν αναπτύξει μια σωστή επικοινωνία με το παιδί, είτε επειδή θεωρούν ότι όταν κάποτε ήταν εκείνοι παιδιά είχαν αντιμετωπίσει εκφοβιστικές συμπεριφορές και το είχαν ξεπεράσει, είτε γιατί τείνουν να εντάσσουν στα χαρακτηριστικά της «εφηβείας» όλες τις περίεργες συμπεριφορές αυτής της ηλικίας, είτε γιατί για διάφορους λόγους δεν έχουν μάθει να αντιλαμβάνονται και να αξιολογούν τις συναισθηματικές και συμπεριφορικές αλλαγές στα παιδιά.
Το ΚΜΟΠ μέσω των έργων του συνεχώς αναπτύσσει νέα εργαλεία για την υποστήριξη εκπαιδευτικών και γονέων. Στο σχολικό έτος 2018-19 δημιουργήσαμε επτά βίντεο για την εκπαίδευση εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με τίτλο «Η τάξη μου χωρίς εκφοβισμό» που διατίθενται δωρεάν μέσω του site του LWB. Είμαστε σε διαδικασία ανάπτυξης εργαλείων που θα βοηθήσουν και τους γονείς να επικοινωνούν πιο σωστά με το παιδί τους, τόσο για την πρόληψη όσο και για την αντιμετώπιση εκφοβιστικών συμπεριφορών, τα οποία ευελπιστούμε ότι θα έχουμε έτοιμα στην αρχή της νέας σχολικής χρονιάς.
Τέλος, είμαστε πολύ θετικοί και έχουμε συνεργασία με σχεδόν όλους τους οργανισμούς που αποτελούν την Ανοιχτή Γραμμή Ψυχολογικής Στήριξης «11528 - ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ», που απευθύνεται σε ΛΟΑΤΚΙ νέους, τους γονείς τους και σε εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων, με σκοπό την ευαισθητοποίηση σε θέματα και δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας.
-Τι συμβαίνει αντίστοιχα σε χώρες με υποδειγματικό εκπαιδευτικό σύστημα - π.χ. Φινλανδία;
Το φαινόμενο εκφοβισμού υπάρχει σε όλες τις χώρες της Ευρώπης και τα προγράμματα που έχουν δημιουργηθεί για την καταπολέμησή του είναι πολλά. Πέρα από τις ξεχωριστές δράσεις φορέων και οργανισμών παρατηρείται ότι σε όσα κράτη ενδυναμώνεται η θέση και οι αποφάσεις των αντίστοιχων υπουργείων Παιδείας, υπάρχουν θετικά αποτελέσματα.
Συγκεκριμένα στη Φινλανδία, για παράδειγμα, το υπουργείο Παιδείας τρέχει πιλοτικά το πρόγραμμα KiVa, σύντμηση για το "kiusaamista vastaan'''', το οποίο σημαίνει ''''Against Bullying", που έχει σαν στόχο την αντιμετώπιση του εκφοβισμού, όχι μεμονωμένα στα εμπλεκόμενα άτομα αλλά στις τάξεις των σχολείων ως σύνολα. Στόχος είναι να επικεντρωθεί η δράση στους παρατηρητές εκφοβιστικής συμπεριφοράς, οι οποίοι ενδυναμώνονται ώστε να αποτρέψουν οι ίδιοι το περιστατικό, αποδυναμώνοντας τον θύτη, αφαιρώντας του το αίσθημα εξουσίας και παράλληλα ενδυναμώνοντας το θύμα, προσφέροντάς του συστηματική υποστήριξη.
Άλλο παράδειγμα είναι το «Παγκάκι της φιλίας», το οποίο αρχικά ξεκίνησε από τη Γερμανία και σταδιακά η χρήση του επεκτάθηκε και σε άλλες χώρες. Στο παγκάκι αυτό μπορούσε να καθίσει όποιο παιδί αισθανόταν μόνο στο διάλειμμα, δίνοντας έτσι σήμα στα άλλα παιδιά να το καλέσουν να παίξει μαζί τους. Η δράση αυτή ενέπνευσε σχολεία σε όλο τον κόσμο με αποτέλεσμα να έχει υλοποιηθεί σε χώρες όπως ο Καναδάς, η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Ρωσία, η Ισπανία, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία, η Νορβηγία και η υλοποίησή της συνεχώς να διαδίδεται σε πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο.
-Τι αντίκτυπο έχουν οι αρνητικές στάσεις στη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα; Εχουν φθάσει σε εσάς μαρτυρίες ανθρώπων της κοινότητας που θα μας βοηθήσουν να νιώσουμε τις συνέπειες τους;
Ο αντίκτυπος είναι μεγάλος. Ομοφοβικές και τρανσφοβικές συμπεριφορές μπορεί να συμπεριλαμβάνουν πειράγματα, ύβρεις, λεκτική βία, γκράφιτι, κουτσομπολιό, αποκλεισμό, απόρριψη, περιθωριοποίηση, σωματική βία, διακρίσεις, εκφοβισμό, σεξουαλική παρενόχληση, ακόμα και εγκλήματα μίσους. Επόμενο είναι λοιπόν στα άτομα ΛΟΑΤΚΙ να δημιουργούνται συναισθήματα φόβου, μοναξιάς και κοινωνικής περιθωριοποίησης.
Δυστυχώς, ακόμα υπάρχει έως ένα βαθμό μία κοινωνική ανοχή σε πειράγματα και συμπεριφορές προς ΛΟΑΤΚΙ άτομα.
Χαρακτηρισμοί και προσφωνήσεις εκλαμβάνονται συχνά ως αθώα πειράγματα, προβάλλοντας το επιχείρημα ότι δεν έχουν την κακόβουλη πρόθεση να κάνουν διακρίσεις. Η άρνηση των ετεροφυλόφιλων μαθητριών/-ών να συναναστρέφονται με ομοφυλόφιλους μαθητές ή λεσβίες μαθήτριες συχνά παραβλέπεται, αφήνοντας να εννοηθεί ότι η κοινωνική απομόνωση ενός ατόμου δεν είναι τόσο επώδυνη, αφού το άτομο δεν βιώνει άμεση βία.
Μεγάλο μέρος του βιωματικού εκπαιδευτικού προγράμματος του HOMBAT έχει επικεντρωθεί στο να αποκτήσουν οι συμμετέχοντες τις απαραίτητες γνώσεις σε περίπτωση που έρθουν αντιμέτωποι με περιστατικά ομοφοβικού και τρανσφοβικού εκφοβισμού στο σχολείο, καθώς και στο να μπαίνουν στη θέση ΛΟΑΤΚΙ ατόμων συμμετέχοντας σε παιχνίδια ρόλων και μελέτες περιπτώσεων στις οποίες καλούνται να αντιμετωπίσουν έντονη ομοφοβία. Με αυτό τον τρόπο οι εκπαιδευόμενοι ευαισθητοποιούνται περισσότερο και αποκτούν μεγαλύτερη ενσυναίσθηση του αντίκτυπου που έχει ο Ο/Τ εκφοβισμός στα ΛΟΑΤΚΙ άτομα.
-Γίνεται σήμερα οργανωμένα σε ευρύτερο πλαίσιο η καταπολέμηση του ομοφοβικού και τρανσφοβικού εκφοβισμού ή παραμένει ένα θέμα ταμπού για το οποίο αποφεύγουμε να μιλάμε;
Η Ελλάδα δυστυχώς περιλαμβάνει περιορισμένης έκτασης νομοθεσία και δεν έχει εφαρμόσει πολιτικές αντιμετώπισης διακρίσεων και ρητορικής μίσους με βάση τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου. Αυτό δημιουργεί μία ανασφάλεια στα άτομα ΛΟΑΤΚΙ αναφορικά με τους τρόπους που μπορούν να προστατευτούν νομικά (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016).
Σχετικά πρόσφατα εισήχθη ένα σχέδιο δράσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα (Γενική Γραμματεία Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ελληνικό υπουργείο Δικαιοσύνης, 2014) με σκοπό την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με έναν πιο ακριβή, συστηματικό και συνεκτικό τρόπο.
Θεωρούμε ότι σταδιακά και στη χώρα μας επιτελείται μια μεγαλύτερη ενημέρωση αναφορικά με τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων και αυτό αρχίζει να διαφαίνεται τόσο στον χώρο της επαγγελματικής τους αποκατάστασης, όσο και στην ανάγκη που εκφράζεται πλέον από τον ευρύτερο εκπαιδευτικό χώρο για ενημέρωση και ευαισθητοποίηση.
*Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο 18 Ιουνίου
