Ο Γκεόργκι Κωνσταντίνοβιτς Ζούκοφ (1896-1974) παραμένει μία από τις πλέον αναγνωρίσιμες φιγούρες του Β' Παγκοσμίου πολέμου.
Στρατάρχης και στρατηλάτης, ξεκίνησε την στρατιωτική του θητεία ως υπαξιωματικός στον Α' Παγκόσμιο πόλεμο και την ολοκλήρωσε στο ηττημένο Βερολίνο της χιλτερικής Γερμανίας.
Παιδί του αιώνα του, πίστεψε στην κομμουνιστική ευαγγελική θεωρία, αφοσιώθηκε σε αυτήν και στην υπόθεση υπεράσπισης της πατρίδας του, η οποία τα χρόνια εκείνα «οικοδομούσε τον σοσιαλισμό σε καπιταλιστική περικύκλωση».
Συμμετείχε στην Ανώτατη Διοίκηση των σοβιετικών στρατευμάτων, έζησε την καταστροφή των πρώτων ημερών του πολέμου, τις περικυκλωμένες μονάδες που αιχμαλωτίζονταν κατά εκατοντάδες χιλιάδες από τους Ναζί, την πολιορκία του Λένινγκραντ, την Μάχη της Μόσχας, το Στάλινγκραντ. Σχεδίασε την αντεπίθεση της Ε.Σ.Σ.Δ., την προέλασή της στα γερμανικά εδάφη και την τελική επίθεση της νίκης.
Καινοτόμος και αναμορφωτής, συνέβαλε στην αναμόρφωση των σοβιετικών ενόπλων δυνάμεων και στα μεταπολεμικά χρόνια, ασχολήθηκε με την πολιτική, στους κόλπους του σοβιετικού Κομμουνιστικού κόμματος.
Αντικείμενο φθόνου και φόβου, παραμερίστηκε από την κομματική ηγεσία και τελείωσε τις μέρες του γράφοντας τα απομνημονεύματά του. Ωστόσο, ένα τμήμα αυτών των απομνημονευμάτων, για τον φόβο της λογοκρισίας, παρέμεινε αδημοσίευτο.
Για πρώτη φορά είδε το φως της δημοσιότητας το 1999. Πρόκειται για σημειώσεις που έχουν σχέση με την εσωκομματική πάλη για την εξουσία μετά τον θάνατο του Ι. Β. Στάλιν. Μέσα από τις σελίδες του, ο αναγνώστης πληροφορείται άγνωστες λεπτομέρειες για τα «αυλικά πραξικοπήματα» και την χωρίς όρια και όρους διαπάλη των διαφόρων ομάδων και επιγόνων, χωρίς την ωραιοποίηση και τα ψιμύθια των ιστορικών - απολογητών του σοβιετικού πειράματος.
Λόγω της έκτασης του κειμένου, δημοσιεύεται σε συνέχειες.
* * *
Κοιτάζοντας τα πρόσωπα των μελών του προεδρείου της Κ.Ε., κατέληξα στο συμπέρασμα για την τωρινή του σχέση απέναντι στον Στάλιν:
Μόλοτοφ: Σοβαρός, σκεπτικός, προφανώς ανησυχούσε πολύ για τα γεγονότα∙
Βοροσίλοφ: ήταν εμφανώς αμήχανος. Από το ύφος του δεν μπορούσες να καταλάβεις αν ήταν ανήσυχος, στεναχωρημένος ή γενικά δεν είχε δική του άποψη. Έτσι ήταν και παλαιότερα, όταν δούλευε δίπλα στον Στάλιν, ίσως όμως εκείνη την στιγμή να μην πίστευε στον μοιραίο θάνατο του Στάλιν και για τον λόγο αυτό, για κάθε ενδεχόμενο, αποφάσισε να περιμένει προς τον παρόν, πριν πάρει θέση∙
Οι Μάλενκοφ, Χρουστσόφ, Μπέρια και Μπουλγκάνιν ήταν ενθουσιασμένοι και προφανώς, γνώριζαν καλύτερα από τους υπόλοιπους τον επικείμενο θάνατο του Στάλιν. Οι κρίσεις και η κριτική που άσκησαν στην κρατική πολιτική που εφαρμοζόταν επί Στάλιν, μαρτυρούσαν πως ήταν 100% σίγουροι για τον σύντομο θάνατο του Στάλιν και για τον λόγο αυτό δεν φοβούνταν να διατυπώσουν τις απόψεις τους, όπως συνέβαινε επί Στάλιν.
Ο Μπέρια καθόταν δίπλα στον Μπουλγκάνιν και προσπαθούσε με ζήλο να δείξει πως είχε καλοκάγαθη διάθεση. Παρατηρώντας τον προσεκτικά, παρόλο που τα μάτια του ήταν κρυμμένα πίσω από τα γυαλιά, μπορούσες να διακρίνεις τη αρπακτικότητα και την παγωμένη σκληρότητα. Με το ύφος και την στάση του, ήθελε, προφανώς να υπογραμμίσει και να δώσει στους υπόλοιπους να καταλάβουν πως: φτάνει πια, τάχα, η σταλινική πολιτική, υποφέραμε πολύ επί Στάλιν, τώρα όλα θα είναι διαφορετικά.
Ήξερα καλά τον Μπέρια, είχα δει την πονηρή δουλικότητά του προς τον Στάλιν και την ετοιμότητά του ανά πάσα στιγμή θα αδειάσει τον δρόμο του Στάλιν απ’ όλους εκείνους που δεν του ήταν αρεστοί, ενώ τώρα παρουσιαζόταν ως πραγματικός μπολσεβίκος λενινιστής. Ήταν αηδιαστικό να βλέπω αυτά τα καρναβάλια.
Ο Μπουλγκάνιν όπως πάντα ήταν ο μεγαλύτερος κόλακος και ασπάλακας. Πλησίαζε τον ένα μετά τον άλλο. Στον έναν χαμογελούσε κολακευτικά, στον άλλο έσφιγγε δυνατά το χέρι. Στον Χρουστσόφ πέταξε την φράση: «Σωστά, Νικήτα Σεργκέγιεβιτς, πολύ σωστά. Αυτό έπρεπε να το κάνουμε από καιρό».
Τα υπόλοιπα μέλη του προεδρείου της Κ.Ε. παρέμεναν ανέκφραστα. Κάθονταν και σώπαιναν, όπως έκαναν και επί Στάλιν. Η πλειοψηφία των μελών και των αναπληρωματικών μελών της Κ.Ε. είχαν πένθιμη διάθεση.
Η πλειοψηφία ειλικρινά είχε στεναχωρηθεί με την επιθανάτια κατάστασή του. Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά.
Ο Στάλιν είχε πάνδημο κύρος και ήταν αναγνωρισμένος ηγέτης. Το κόμμα εκτιμούσε τα επιτεύγματα του Στάλιν και τον πίστευε. Τότε ακόμη δεν γνώριζαν την έκταση εκείνου του κακού που έκανε ο Στάλιν το 1937-1938 στον σοβιετικό λαό.
Ανεξάρτητα από αυτό ο Στάλιν με αντιμετώπιζε ανέντιμα μετά τον Μεγάλο Πατριωτικό πόλεμο, προσωπικά λυπόμουν ειλικρινά και τον εκτιμούσε για την γιγάντια δουλειά, την οποία έκανε μετά τον Λένιν και στα χρόνια του Πατριωτικού πολέμου.
Κατά την κηδεία του Στάλιν ο Μπουλγκάνιν μου μίλησε για εκείνη την νύχτα, κατά την διάρκεια της οποίας η συμφορά βρήκε τον Στάλιν. Το βράδυ, στο εξοχικό του Στάλιν είχαν συγκεντρωθεί ο Χρουστσόφ, ο Μπέρια, ο Μάλενκοφ και ο Μπουλγκάνιν, οι τρεις αχώριστοι φίλοι, όπως επαίρονταν πάντα ο Μπουλγκάνιν. Αφού συζήτησαν διάφορες υποθέσεις, έκατσα να φάνε. Ο Στάλιν ήταν ευδιάθετος και έκανε πολλά αστεία. Το δείπνο, όπως συνέβαινε συχνά, στον Στάλιν κράτησε μέχρι τις δύο τα ξημερώματα.
Στις δύο η ώρα, πρώτοι έφυγαν από το εξοχικό του Στάλιν οι Μπουλγκάνιν και Μάλενκοφ. Γύρω στις τρεις, υποτίθεται, πως έφυγαν οι Μπέρια και Χρουστσόφ.
Δεκαπέντε, είκοσι λεπτά μετά την αναχώρηση των Μπέρια και Χρουστσόφ, στην τραπεζαρία του Στάλιν μπήκε ο στρατηγός Βλάσικ, προκειμένου να τον βοηθήσει να ξαπλώσει και είδε τον Στάλιν λιπόθυμο στο πάτωμα.
Ο Βλάσικ αμέσως κάλεσε τον Μπέρια και τους γιατρούς. Ο Βλάσικ και οι σωματοφύλακες, τάχα, μετέφεραν προσεκτικά τον Στάλιν στο κρεβάτι. Οι γιατροί, παρουσία των Μπέρια, Μάλενκοφ και Χρουστσόφ, προσπάθησαν να βοηθήσουν τον Στάλιν, αλλά ήταν πια ξεκάθαρο, ο Στάλιν ήταν λιπόθυμος και είχε παραλύσει. Λίγο αργότερα έφτασε ο Μπουλγκάνιν και άλλα μέλη του προεδρείου. Αποφασίστηκε να εφημερεύουν δίπλα στον Στάλιν, σε εικοσιτετράωρη βάση, τα μέλη του προεδρείου και οι καθηγητές του νοσοκομείου του Κρεμλίνου.
Λίγο αργότερα, χωρίς να ανακτήσει τις αισθήσεις του, ο Στάλιν πέθανε.
Μετά την κηδεία του Στάλιν, ο σοβιετικός λαός ειλικρινά πένθησε τον θάνατό του, εναποθέτοντας τις ελπίδες στο κόμμα, το οποίο τα προηγούμενα χρόνια οδηγούσε τον σοβιετικό λαό στον δρόμο για τον κομμουνισμό.
Ύστερα από λίγο έγινα μέλος του προεδρείου της Κ.Ε. και είχα την απόλυτη δυνατότητα να μάθω από κοντά τις μεθόδους και το στιλ της λειτουργίας του ανώτατου οργάνου του κόμματος μετά τον Στάλιν.
Επί Στάλιν, το προεδρείο της Κ.Ε., συνήθως, ασχολούνταν μόνο με ιδιαιτέρως σοβαρά ζητήματα. Η ανταλλαγή απόψεων ήταν σύντομη. Ουσιαστικά κατέθεταν μόνο προτάσεις ως προς την ουσία του κάθε ζητήματος. Λιγότερο σημαντικά ζητήματα, συνήθως, εξετάζονταν και επιλύονταν στην Γραμματεία της Κ.Ε. ή στις επιτροπές που διόριζε το προεδρείο.
Μετά τον θάνατο του Στάλιν, στην ημερήσια διάταξη του προεδρείου είχαμε 25 - 50 ζητήματα, τα μισά και πλέον από τα οποία, δεν είχαν καθοριστική σημασία και άνετα θα μπορούσαν να επιλυθούν από τα υπουργεία.
Ως αποτέλεσμα αυτής της υπερφορτωμένης ημερήσιας διάταξης, ήταν η αδυναμία να συζητήσουμε σε βάθος εκείνα τα ζητήματα, τα οποία είχαν μεγάλη σημασία για το κράτος.
Παράδοξο. Χωρίς να μελετήσουν σε βάθος την ουσία του ζητήματος, τα μέλη του προεδρείου ανέβαλαν την λύση ή το ανέθεταν σε κάποια άλλη μέλη, τα οποία ουσιαστικά υπέγραφαν τις προτάσεις του μηχανισμού τους, των βοηθών τους, των συμβούλων του, αφού οι ίδιοι ήταν τόσο απασχολημένοι με τις τρέχουσες υποθέσεις και δεν είχαν την παραμικρή δυνατότητα να μελετήσουν ουσιαστικά τις 25-30 υποθέσεις και να προετοιμαστούν προσωπικά.
Ύστερα από ένα διάστημα κατέληξαν στο συμπέρασμα για την αναγκαιότητα αποφόρτισης του προεδρείου από πολλά δευτερεύουσας σημασίας ζητήματα, αναθέτοντας στα υπουργεία και στην Επιτροπή Κρατικού Σχεδιασμού την επίλυσή τους. Τα υπουργεία όμως απρόθυμα επέλυαν μόνα τους τα ζητήματα αυτά, και φοβούμενα μήπως προκύψει κάποια αποτυχία, συνέχιζαν να πολιορκούν το προεδρείο της Κ.Ε. με ερωτήσεις.
Έτσι διαμορφώθηκε η δύναμη της συνήθειας, η οποία ξεκίνησε επί Στάλιν: να μην λαμβάνεται καμία απόφαση χωρίς την έγκριση της Κ.Ε.
Το πρώτο διάστημα μετά τον θάνατο του Στάλιν, ανάμεσα στον Χρουστσόφ, τον Μπέρια και τον Μάλενκοφ υπήρχε μία ιδιαίτερα δυνατή φιλία. Στο προεδρείο της Κ.Ε. και σε όλη την λειτουργία του κράτους, οι τρεις αυτοί άνθρωποι διαδραμάτιζαν καθοριστικό ρόλο.
Ο Μπουλγκάνιν κόλλησε δίπλα τους. Πολλές φορές μου είπε: «Πριν θέσουμε το ένα ή το άλλο ζήτημα του Υπουργείου Άμυνας στο προεδρείο της Κ.Ε., πρέπει προκαταβολικά να πάρουμε την γνώμη και την συμφωνία του Μάλενκοφ, του Χρουστσόφ και του Μπέρια. Τα υπόλοιπα μέλη του προεδρείου θα ψηφίσουν ασυζητητί».
Για να κολακέψει τον Μπέρια, ο Μπουλγκάνιν διέλυσε την ποδοσφαιρική ομάδα ΤΣΕ.ΕΣ.ΚΑ. και τους καλύτερους παίκτες, με υπόδειξη του Μπέρια, τους έδωσε στην ομάδα «Ντινάμο» δηλαδή στο Υπουργείο Εσωτερικών Υποθέσεων. Ο σοβιετικός στρατός για ένα μεγάλο διάστημα έμεινε χωρίς ποδοσφαιρική ομάδα.
Ο Μόλοτοφ, όπως και πριν, παρέμενε απόμακρος.
Ο Βοροσίλοφ, μπορούμε να πούμε πως δεν διαδραμάτιζε κανέναν σχεδόν ρόλο. Δεν θυμάμαι ούτε μία περίπτωση που ο Βοροσίλοφ να έκανε κάποια πρόταση. Δεν διάβαζε τα κοινοποιημένα έγγραφα και δεν προετοιμαζόταν καθόλου για τις συνεδριάσεις.
Τον καθοριστικό και κύριο ρόλο στο προεδρείο τον είχε ο Ν. Σ. Χρουστσόφ. Τον υποστήριζαν απόλυτα οι Μπέρια και Μάλενκοφ, στην καθημερινή του δουλειά ως προέδρου του Σοβιέτ των υπουργών, για να μην αναφερθώ καν στον Μπουλγκάνιν.
Σε μικρό χρονικό διάστημα συνέβησαν σημαντικά γεγονότα. Συνελήφθη ο Μπέρια.
Συνεχίζεται...
