Ο Γκεόργκι Κωνσταντίνοβιτς Ζούκοφ (1896-1974) παραμένει μία από τις πλέον αναγνωρίσιμες φιγούρες του Β’ Παγκοσμίου πολέμου.
Στρατάρχης και στρατηλάτης, ξεκίνησε την στρατιωτική του θητεία ως υπαξιωματικός στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο και την ολοκλήρωσε στο ηττημένο Βερολίνο της χιλτερικής Γερμανίας.
Παιδί του αιώνα του, πίστεψε στην κομμουνιστική ευαγγελική θεωρία, αφοσιώθηκε σε αυτήν και στην υπόθεση υπεράσπισης της πατρίδας του, η οποία τα χρόνια εκείνα «οικοδομούσε τον σοσιαλισμό σε καπιταλιστική περικύκλωση».
Συμμετείχε στην Ανώτατη Διοίκηση των σοβιετικών στρατευμάτων, έζησε την καταστροφή των πρώτων ημερών του πολέμου, τις περικυκλωμένες μονάδες που αιχμαλωτίζονταν κατά εκατοντάδες χιλιάδες από τους Ναζί, την πολιορκία του Λένινγκραντ, την Μάχη της Μόσχας, το Στάλινγκραντ. Σχεδίασε την αντεπίθεση της Ε.Σ.Σ.Δ., την προέλασή της στα γερμανικά εδάφη και την τελική επίθεση της νίκης.
Καινοτόμος και αναμορφωτής, συνέβαλε στην αναμόρφωση των σοβιετικών ενόπλων δυνάμεων και στα μεταπολεμικά χρόνια, ασχολήθηκε με την πολιτική, στους κόλπους του σοβιετικού Κομμουνιστικού κόμματος.
Αντικείμενο φθόνου και φόβου, παραμερίστηκε από την κομματική ηγεσία και τελείωσε τις μέρες του γράφοντας τα απομνημονεύματά του. Ωστόσο, ένα τμήμα αυτών των απομνημονευμάτων, για τον φόβο της λογοκρισίας, παρέμεινε αδημοσίευτο.
Για πρώτη φορά είδε το φως της δημοσιότητας το 1999. Πρόκειται για σημειώσεις που έχουν σχέση με την εσωκομματική πάλη για την εξουσία μετά τον θάνατο του Ι. Β. Στάλιν. Μέσα από τις σελίδες του, ο αναγνώστης πληροφορείται άγνωστες λεπτομέρειες για τα «αυλικά πραξικοπήματα» και την χωρίς όρια και όρους διαπάλη των διαφόρων ομάδων και επιγόνων, χωρίς την ωραιοποίηση και τα ψιμύθια των ιστορικών - απολογητών του σοβιετικού πειράματος.
Λόγω της έκτασης του κειμένου, δημοσιεύεται σε συνέχειες.
* * *
Το 20ο συνέδριο του κόμματος
Προετοιμαζόταν το 20ο συνέδριο του κόμματος. Ο Χρουστσόφ έθεσε το ζήτημα της αναγκαιότητας ομιλίας στο συνέδριο για το ζήτημα της προσωπολατρίας του Στάλιν. Εναντίον αυτής της πρότασης τάχθηκαν οι Μόλοτοφ, Βοροσίλοφ, Καγκάνοβιτς, Μάλενκοφ. Οι υπόλοιποι, και πριν απ’ όλους, τα νεότερα μέλη του προεδρείου, υποστήριξαν τον Χρουστσόφ.
Ιδιαίτερα σκληρή αντιπαράθεση και διαπρύσιοι αντίπαλοι του ζητήματος της προσωπολατρίας του Στάλιν, ήταν οι Μόλοτοφ, Καγκάνοβιτς, Βοροσίλοφ, δηλαδή εκείνοι που μαζί με τον Στάλιν εξόντωναν αδιακρίτως τα κομματικά και κρατικά στελέχη, τους στρατιωτικούς, κατά τα ζοφερά χρόνια 1937 - 1938.
Ήταν εναντίον, γιατί φοβούνταν πως μαζί με τον Στάλιν θα αποκαλυφθεί και ο δικός τους ρόλος και πως πολύ απλά το συνέδριο μπορεί να απαιτήσει να λογοδοτήσουν.
Μετά το 20ο συνέδριο του κόμματος και την απαλλαγή του Μάλενκοφ από την θέση του προέδρου του Υπουργικού Συμβουλίου, οι σχέσεις μεταξύ των μελών του προεδρείου οξύνθηκαν πολύ.
Ο Μάλενκοφ απομακρύνθηκε από τον Χρουστσόφ και προσέγγισε τον Καγκάνοβιτς και τον Μόλοτοφ. Ρόλο φυσικά έπαιξε η προσωπική αντιπάθεια του Μάλενκοφ και όχι κάποιο ζήτημα αρχής.
Ο Μπουλγκάνιν είχε διοριστεί στη θέση του Μάλενκοφ πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου κι εγώ υπουργός Άμυνας.
Δεν θυμάμαι ούτε μία συνεδρίαση του προεδρείου της Κ.Ε., στην οποία να μην υπήρξαν διαμάχες και βρισιές μεταξύ του Χρουστσόφ και του Καγκάνοβιτς, μεταξύ του Χρουστσόφ και του Μόλοτοφ.
Εμείς, τα νεότερα μέλη του προεδρείου, θεωρούσαμε παράξενη αυτή την γεμάτη αντιπαλότητες σχέσεις ανάμεσα στα παλιότερα μέλη του προεδρείου, μέρος των οποίων για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα δούλεψαν με τον Στάλιν και μάλιστα με τον Λένιν.
Αυτή η σχέση αντιπάθειας που είχαν μεταξύ τους, δεν μπορούσε να μην επιδράσει στο έργο μας. Γίνονταν ατελείωτοι καυγάδες, ενώ τα ζητήματα που τους αφορούσαν παρέμεναν χωρίς λύση.
Προσπαθήσαμε να τους συμβουλεύσουμε να σταματήσουν τις ύβρεις, μάταια όμως, η φωνή μας δεν είχε το παραμικρό κύρος γι’ αυτούς.
Προσωπικά θεωρούσα πως η πολιτική του Χρουστσόφ ήταν πιο σωστή από την πολιτική του Καγκάνοβιτς και του Μόλοτοφ, οι οποίοι υποστήριζαν τα παλιά δόγματα και δεν ήθελαν να προσαρμοστούν στο πνεύμα της εποχής.
Θεωρούσα πως ο Χρουστσόφ σκέφτεται διαρκώς και αναζητάει προοδευτικές μεθόδους, τρόπους και φόρμες στην υπόθεση της οικοδόμησης του σοσιαλισμού, στον τομέα ανάπτυξης της οικονομίας και ολόκληρης της χώρας.
Ήξερα καλά τον Χρουστσόφ από την Ουκρανία το 1940, τα χρόνια του Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου και κατά την μεταπολεμική περίοδο. Τον θεωρούσα καλό άνθρωπο, μονίμως καλοπροαίρετο και απολύτως αισιόδοξο.
Ο Στάλιν αντιμετώπιζε καλά τον Χρουστσόφ, αλλά είχα δει πως μερικές φορές ήταν άδικος απέναντί του, δίνοντας την δάφνη της πρωτοκαθεδρίας στον Μόλοτοφ, τον Μπέρια, τον Μάλενκοφ και τον Καγκάνοβιτς.
Λαμβάνοντας όλα αυτά υπ’ όψιν, υποστήριζα σταθερά τον Χρουστσόφ στην διαμάχη του με τον Καγκάνοβιτς και τον Μόλοτοφ.
Τον 1955 ο Χρουστσόφ έλειπε σε ταξίδι. Στο προεδρείο της Κ.Ε. είτε η Φουρτσόβα, είτε ο Κιριτσένκο, έθεσαν το ζήτημα της παρασημοφόρησης του Χρουστσόφ με ένα δεύτερο μετάλλιο Ήρωα Σοσιαλιστικής Εργασίας για τα μεγάλα του επιτεύγματα στην αγροτική οικονομία. Προέκυψαν σοβαρές διαμάχες. Τότε κατάλαβα οριστικά πόσο βαθύ και αμετακίνητο ήταν το χάσμα ανάμεσα στους Μόλοτοφ και Καγκάνοβιτς με τον Χρουστσόφ.
Ο Μόλοτοφ και ο Καγκάνοβιτς θεωρούσαν πως δεν υπάρχουν ιδιαίτερα επιτεύγματα στην αγροτική μας οικονομία, πολύ περισσότερο δε προσωπικά επιτεύγματα του Χρουστσόφ.
Τους υποστήριξε ο Μάλενκοφ. Όλοι αυτοί θεωρούσαν πως ο Χρουστσόφ δεν ακολουθεί σωστή γραμμή στον τομέα της αγροτικής οικονομίας, αγνοεί το προεδρείο της Κ.Ε. και χωρίς την σύμφωνη γνώμη του προωθεί περιφερειακές διασκέψεις για την αγροτική οικονομία, με βάση το σύνθημα που δεν έχει ακόμη επιτευχθεί ως στόχος «Να φτάσουμε και να ξεπεράσουμε την Αμερική σε 2-3 χρόνια».
Ο Μόλοτοφ είπε πως αυτό είναι τυχοδιωκτισμός, θα πρέπει να ανακαλέσουμε στην τάξη τον Χρουστσόφ. Ωστόσο, η πλειοψηφία αποφάσισε να παρασημοφορηθεί ο Χρουστσόφ με 2ο χρυσό μετάλλιο του Ήρωα Σοσιαλιστικής Εργασίας.
Ο Χρουστσόφ ήταν στην πόλη Γκόρκι, έκανε δηλώσεις για την σκοπιμότητα παράδοσης στο κράτος των ομολογιών όλων των δανείων, συνολικού ύψους 260 δισεκατομμυρίων ρουβλίων (με την παλιά ισοτιμία).
Επιστρέφοντας ο Χρουστσόφ στην Μόσχα έγινε μία πολύ δυσάρεστη συζήτηση.
Την ίδια ώρα αποφασίστηκε να μην παραδοθούν οι ομολογίες, αλλά να επεκτείνουμε κατά 25 χρόνια την αποπληρωμή τους.
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν την αποκέντρωση στην διεύθυνση της βιομηχανίας και την παροχή στις ενωσιακές δημοκρατίες περισσότερων δικαιωμάτων, ο Χρουστσόφ πρότεινε στο προεδρείο της Κ.Ε. την κατάργηση πολλών βιομηχανικών υπουργείων.
Την πρόταση αυτή ο Καγκάνοβιτς την απέρριψε ως πρόωρη και κακώς σχεδιασμένη.
Ο Μόλοτοφ υποστήριξε τον Καγκάνοβιτς και είπε πως στην Μόσχα για την υψηλή εποπτεία θα πρέπει να κρατήσουμε ορισμένα και πως πιθανόν στην θέση των υπουργείων να έχουμε τομεακές επιτροπές.
Στην συνέχεια, η πλειοψηφία των μελών του προεδρείου της Κ.Ε υποστήριξε την ιδέα του Χρουστσόφ.
Ο Μπουλγκάνιν αρχικά με τόλμη υποστήριζε όλες τις πρωτοβουλίες του Χρουστσόφ, σταδιακά όμως άρχισε ολοένα και περισσότερο να γέρνει προς την πλευρά του Μόλοτοφ και του Καγκάνοβιτς.
Ο Μπουλγκάνιν δεν γνώριζε καλά την λαϊκή οικονομία της χώρας, ιδιαίτερα την αγροτική οικονομία, ποτέ δεν έφερε στο προεδρείο της Κ.Ε. κάποιο ζήτημα που να αφορούσε το Υπουργικό Συμβούλιο.
Ο Μπουλγκάνιν, καταλαβαίνοντας πως δεν εκπληρώνει καλά τα καθήκοντά του ως πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου, πως παντού και σε όλα τα ζητήματα τον προλαβαίνει ο Χρουστσόφ, ωρίμασε μέσα του η ιδέα να ενταχθεί στην ομάδα που ήταν κατά του Χρουστσόφ και μόλις μυρίστηκε πως εναντίον του Χρουστσόφ είχε σχηματιστεί μία ομάδα της πλειοψηφίας των μελών του προεδρείου της Κ.Ε., έσπευσε να ενταχθεί σε αυτή.
Την άνοιξη του 1957, παντρεύτηκε ο γιος του Χρουστσόφ. Με αφορμή αυτό το γεγονός στο εξοχικό του Χρουστσόφ έγινε το γαμήλιο γλέντι. Όπως συνηθίζεται, ήπιαν πολύ και, φυσικά, έβγαλαν λόγους.
Μίλησε ο Χρουστσόφ. Μίλησε όπως πάντα όμορφα. Αναφέρθηκε στο γενεαλογικό του δέντρο. Θυμήθηκε με ζεστά λόγια την μητέρα του, στην οποία, όπως είπε, άρεσε να μιλάει πολύ και στη συνέχεια, για κάποιο λόγο, αρπάχτηκε με τον Μπουλγκάνιν. Ο Μπουλγκάνιν κάποια άλλη στιγμή θα σιωπούσε, μα εκείνη την φορά θύμωσε πολύ και ζήτησε από τον Χρουστσόφ να προσέχει τα λόγια του.
Όλοι καταλάβαμε πως ο Μπουλγκάνιν ήταν κατά του Χρουστσόφ. Οι υποψίες μας επιβεβαιώθηκαν.
Μόλις τελείωσε το δείπνο, οι Μόλοτοφ, Μάλενκοφ, Καγκάνοβιτς και Μπουλγκάνιν επιδεικτικά έφυγαν από το γλέντι και πήγαν στο εξοχικό του Μάλενκοφ.
Ο Χρουστσόφ κατάλαβε πως στο εξής ο Μπουλγκάνιν θα ανήκει στην φατρία των αντιπάλων του και ήταν βαθιά προβληματισμένος με το γεγονός της ενίσχυσης της ομάδας των αντιπάλων του.
Μετά από το γεγονός της επιδεικτικής αποχώρησης από το εξοχικό του Χρουστσόφ, οι Μπουλγκάνιν, Μάλενκοφ, Μόλοτοφ και Καγκάνοβιτς, με πλησίασε ο Κιριτσένκο και είχαμε την παρακάτω συζήτηση: «Γκεόργκι Κωσταντίνοβιτς! Καταλαβαίνετε προς τα πού γέρνουν τα πράγματα, έτσι; Αυτή η ομάδα δεν έφυγε τυχαία έτσι επιδεικτικά από το γλέντι του γάμου. Νομίζω πως πρέπει να έχουμε τα αυτιά μας ανοιχτά και σε κάθε περίπτωση να είμαστε έτοιμοι. Ελπίζουμε σ’ εσένα. Έχεις τεράστιο κύρος στο στράτευμα, με μία σου λέξη, θα κάνει όλα όσα πρέπει».
Είδα πως ο Κιριτσένκο ήταν μεθυσμένος, αλλά αμέσως έγινα επιφυλακτικός. «Για ποιο πράγμα φλυαρείτε Αλεξέι Ιλλαριόνοβιτς; Δεν σε καταλαβαίνω. Τι θέλεις να πεις; Γιατί αναφέρθηκες στο κύρος μου στο στράτευμα και πως με μία μου λέξη, θα κάνει όσα πρέπει;»
Κιριτσένκο: «Δεν βλέπεις με πόση μοχθηρία σήμερα μιλούσαν με τον Χρουστσόφ. Ο Μπουλγκάνιν, ο Μόλοτοφ, ο Καγκάνοβιτς και ο Μάλενκοφ είναι αποφασισμένοι και θυμωμένοι άνθρωποι. Νομίζω πως τα πράγματα θα σοβαρέψουν πολύ».
Νομίζω πως ο Κιριτσένκο δεν ξεκίνησε τυχαία αυτή την συζήτηση, ούτε πως ήταν δική του πρωτοβουλία.
Συνεχίζεται...
