Ο Γκεόργκι Κωνσταντίνοβιτς Ζούκοφ (1896-1974) παραμένει μία από τις πλέον αναγνωρίσιμες φιγούρες του Β’ Παγκοσμίου πολέμου.
Στρατάρχης και στρατηλάτης, ξεκίνησε την στρατιωτική του θητεία ως υπαξιωματικός στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο και την ολοκλήρωσε στο ηττημένο Βερολίνο της χιλτερικής Γερμανίας.
Παιδί του αιώνα του, πίστεψε στην κομμουνιστική ευαγγελική θεωρία, αφοσιώθηκε σε αυτήν και στην υπόθεση υπεράσπισης της πατρίδας του, η οποία τα χρόνια εκείνα «οικοδομούσε τον σοσιαλισμό σε καπιταλιστική περικύκλωση».
Συμμετείχε στην Ανώτατη Διοίκηση των σοβιετικών στρατευμάτων, έζησε την καταστροφή των πρώτων ημερών του πολέμου, τις περικυκλωμένες μονάδες που αιχμαλωτίζονταν κατά εκατοντάδες χιλιάδες από τους Ναζί, την πολιορκία του Λένινγκραντ, την Μάχη της Μόσχας, το Στάλινγκραντ. Σχεδίασε την αντεπίθεση της Ε.Σ.Σ.Δ., την προέλασή της στα γερμανικά εδάφη και την τελική επίθεση της νίκης.
Καινοτόμος και αναμορφωτής, συνέβαλε στην αναμόρφωση των σοβιετικών ενόπλων δυνάμεων και στα μεταπολεμικά χρόνια, ασχολήθηκε με την πολιτική, στους κόλπους του σοβιετικού Κομμουνιστικού κόμματος.
Αντικείμενο φθόνου και φόβου, παραμερίστηκε από την κομματική ηγεσία και τελείωσε τις μέρες του γράφοντας τα απομνημονεύματά του. Ωστόσο, ένα τμήμα αυτών των απομνημονευμάτων, για τον φόβο της λογοκρισίας, παρέμεινε αδημοσίευτο.
Για πρώτη φορά είδε το φως της δημοσιότητας το 1999. Πρόκειται για σημειώσεις που έχουν σχέση με την εσωκομματική πάλη για την εξουσία μετά τον θάνατο του Ι. Β. Στάλιν. Μέσα από τις σελίδες του, ο αναγνώστης πληροφορείται άγνωστες λεπτομέρειες για τα «αυλικά πραξικοπήματα» και την χωρίς όρια και όρους διαπάλη των διαφόρων ομάδων και επιγόνων, χωρίς την ωραιοποίηση και τα ψιμύθια των ιστορικών - απολογητών του σοβιετικού πειράματος.
Λόγω της έκτασης του κειμένου, δημοσιεύεται σε συνέχειες.
* * *
Η μάχη μεταφέρεται στο Πολιτμπιρό
Η εικασία μου αυτή, επιβεβαιώθηκε από αυτά που μου είπε στην συνέχεια: «Σε περίπτωση που χρειαστεί δεν θα εγκαταλείψουμε τον Νικήτα Σεργκέγιεβιτς».
Είχα πάντα κακή γνώμη για τον Α. Ι. Κιριτσένκο. Τον θεωρούσα «οδησσίτη» με την χείριστη σημασία αυτής της λέξεις. Να, μία από τις λεπτομέρειες που τον χαρακτηρίζουν κάθε άλλο παρά κομμουνιστή με αρχές:
Το 1946 πήγα στην Οδησσό για να αναλάβω την διοίκηση των στρατευμάτων της στρατιωτικής περιοχής, όπου ο Κιριτσένκο ήταν πρώτος γραμματέας της Οργάνωσης περιοχής του Πανενωσιακού Κομμουνιστικού Κόμματος (Μπολσεβίκοι).
Πέρασαν μερικές εβδομάδες και μου τηλεφώνησε στο επιτελείο της Στρατιωτικής Περιοχής Οδησσού ο Κιριτσένκο: «Άκου, Γκεόργκι Κωνσταντίνοβιτς, έχει χαλάσει το αυτοκίνητό μου και έμαθε πως έχετε πολλά αυτοκίνητα τρόπαια. Σε παρακαλώ δώσε μου ένα, δύο αυτοκίνητα».
Του απάντησα πως έχουμε στην Διοίκηση αυτοκίνητα, αλλά την μεταβίβαση θα πρέπει να την κάνουμε μέσω της Διεύθυνσης Οικονομικού του Υπουργείου Άμυνας.
«Δώσε τα αυτοκίνητα εσύ, απάντησε ο Κιριτσένκο, και μην ανησυχείς για τα χαρτιά, στην Οδησσό φτιάχνουμε όλα τα χαρτιά και όχι μόνο για αυτοκίνητα, αλλά αν θέλεις και πιστοποιητικά για το αστέρι του Ήρωα».
Ειλικρινά, με συγκλόνισε αυτή η νοοτροπία του Κιριτσένκο, ο οποίος ήταν επικεφαλής της κομματικής οργάνωσης της περιοχής. Φυσικά, δεν του έδωσα αυτοκίνητο, παρόλο που μου το θύμιζε συνέχεια.
Υπό την οπτική γωνία της γενικότερης κουλτούρας, ο Κιριτσένκο ήταν πρωτόγονος. Με εξέπληττε συνέχεια και δεν μπορούσα να καταλάβω σε τι θα μπορούσε να είναι χρήσιμος για τον Χρουστσόφ, ο οποίος τον είχε για στενό του φίλο.
Μετά την μετάθεση του Χρουστσόφ από την Ουκρανία στην Μόσχα, τον πρότεινε για πρώτο γραμματέα της Κ.Ε. της Ουκρανίας, ενώ μετά τον θάνατο του Στάλιν ο Κιριτσένκο μετατέθηκε στην Κ.Ε. του Κ.Κ.Σ.Ε. ως γραμματέας της Κ.Ε. και ύστερα από λίγο έγινε μέλος του προεδρείου της Κ.Ε. όπου έδειξε την χειρότερη πλευρά του.
Εκείνη την ημέρα, όταν η ομάδα Μάλενκοφ - Μόλοτοφ αποφάσισε να θέσει στο προεδρείο το ζήτημα της καθαίρεσης του Χρουστσόφ από την θέση του πρώτου γραμματέα της Κ.Ε., το πρωί μου τηλεφώνησε ο Μάλενκοφ και με παρακάλεσε να πάω να τον δω για μία υπόθεση που δεν έπαιρνε αναβολή.
Πιστεύοντας πως ο Μάλενκοφ εκτελεί κάποια αποστολή που του είχε αναθέσει το προεδρείο, αμέσως έσπευσα να τον συναντήσω.
Ο Μάλενκοφ με υποδέχτηκε πολύ ευγενικά και μου είπε ότι από καιρό ήθελε να συζητήσει εγκάρδια μαζί μου για τον Χρουστσόφ.
Εν συντομία μου παρέθεσε την άποψή του για την λανθασμένη ηγεσία από την πλευρά του πρώτου γραμματέα της Κ.Ε. Χρουστσόφ, αναφέροντας πως ο Χρουστσόφ έπαψε να λογαριάζει το προεδρείο της Κ.Ε., πως μιλάει χωρίς την εκ των προτέρων σύμφωνη γνώμη των μελών του προεδρείου. Ο Χρουστσόφ έγινε πολύ χυδαίος στην συμπεριφορά του απέναντι στα αρχαιότερα μέλη του προεδρείου και συγκεκριμένα, απέναντι στον Μόλοτοφ, τον Καγκάνοβιτς, τον Βοροσίλοφ, τον Μπουλγκάνιν και άλλους.
Τελειώνοντας με ρώτησε πως εκτιμώ την διαμορφωθείσα κατάσταση στο προεδρείο της Κ.Ε.
Ρώτησα τον Μάλενκοφ: «Μάλενκοφ, μιλάς για σένα ή σου έχει ανατεθεί από κάποιους να μιλήσεις μαζί μου;»
Ο Μάλενκοφ απάντησε: «Μιλάω μαζί σου, επειδή είσαι παλιό μέλος του κόμματος, τον οποίο εκτιμώ και σέβομαι. Εκτιμώ πολύ τις απόψεις σου».
Κατάλαβα πως πίσω από την πλάτη του Μάλενκοφ δρουν πιο έμπειρα και ισχυρά πρόσωπα. Ο Μάλενκοφ προφανώς ήθελε να με εξαπατήσει και δεν μου αποκάλυπτε τον πραγματικό σκοπό της συζήτησής του μαζί μου.
Είπα στον Μάλενκοφ: «Στο βαθμό που έχετε αιτιάσεις κατά του Χρουστσόφ, σας συμβουλεύω να πάτε να τον βρείτε και να συζητήσετε μαζί του συντροφικά. Είμαι βέβαιος πως θα σας καταλάβει».
Μάλενκοφ: «Κάνεις λάθος. Ο Χρουστσόφ δεν θέλει να παραδεχτεί τα λάθη του και πολύ περισσότερο να τα διορθώσει».
Του απάντησα πως το ζήτημα σταδιακά θα διευθετηθεί και στη συνέχεια χωρίσαμε.
Λίγες ώρες αργότερα με κάλεσαν κατεπειγόντως στην συνεδρίαση του προεδρείου της Κ.Ε.
Στο διάδρομο του προεδρείου συνάντησα τον Α. Ι. Μικογιάν και την Ε. Α. Φούρτσεβα. Ήταν εκνευρισμένοι. Ο Μικογιάν μου είπε: «Στο προεδρείο έχει σχηματιστεί μία ομάδα δυσαρεστημένων από τον Χρουστσόφ και απαίτησε σήμερα κιόλας να συζητήσουμε το θέμα του Χρουστσόφ στο προεδρείο. Στην ομάδα αυτή συμμετέχουν οι Μόλοτοφ, Καγκάνοβιτς, Βοροσίλοφ, Μπουλγκάνιν, Μάλενκοφ και Περβούχιν».
Του είπα για την συζήτηση που είχαν πριν δύο ώρες με τον Μάλενκοφ.
Ο Μικογιάν μου είπε πως πριν από μία ώρα συζήτησαν μαζί του.
Ο Χρουστσόφ εκείνη την ημέρα ήταν από το πρωί απασχολημένος με την υποδοχή των Ούγγρων συντρόφων και είχε απελευθερωθεί πριν λίγο. Γνώριζε όμως ότι μία μεγάλη ομάδα μελών του προεδρείου απαίτησε την άμεση σύγκλιση του προεδρείου της Κ.Ε.
Όταν άρχισε η συνεδρίαση του προεδρείου της Κ.Ε. ο Χρουστσόφ ρώτησε: «Για ποιο πράγμα θα μιλήσουμε;»
Τον λόγο πήρε ο Μάλενκοφ: «Μιλάω εξ ονόματος μίας ομάδας συντρόφων μελών του προεδρείου. Θέλουμε να συζητήσουμε το ζήτημα του Χρουστσόφ, στον βαθμό όμως που θα γίνει λόγος προσωπικά για τον Χρουστσόφ, προτείνω σε αυτή την συνεδρίαση να προεδρεύσει όχι ο Χρουστσόφ, μα ο Μπουλγκάνιν».
Οι Μόλοτοφ. Καγκάνοβιτς, Μπουλγκάνιν, Βοροσίλοφ, Περβούχιν, δήλωσαν μιλώντας δυνατά: «Σωστά». Από την στιγμή που η ομάδα αυτή είχε την πλειοψηφία, ο Χρουστσόφ σιωπηλά σηκώθηκε από την θέση του προέδρου και στην θέση του κάθισε ο Μπουλγκάνιν.
Μπουλγκάνιν: Τον λόγο έχει ο Μάλενκοφ.
Ο Μάλενκοφ παρέθεσε λεπτομερώς όλες τις αιτιάσεις κατά του Χρουστσόφ και κατέθεσε την πρόταση της απαλλαγής του Χρουστσόφ από τα καθήκοντα του πρώτου γραμματέα της Κ.Ε.
Μετά τον Μάλενκοφ τον λόγο πήρε ο Καγκάνοβιτς.
Η ομιλία του ήταν εμφανώς γεμάτη κακία. «Τι σόι πρώτος γραμματέας της Κ.Ε. είναι. Στο παρελθόν ήταν τροτσκιστής, ήταν ενάντια στον Λένιν. Πολιτικά είναι αγράμματος, τα έκανε μούσκεμα στην αγροτική οικονομία και δεν γνωρίζει την βιομηχανία, προκαλεί αποδιοργάνωση».
Κατηγορώντας τον Χρουστσόφ για έπαρση, ο Καγκάνοβιτς πρότεινε να υιοθετηθεί η πρόταση του Μάλενκοφ για απαλλαγή του Χρουστσόφ από τα καθήκοντα του πρώτου γραμματέα και να διοριστεί σε άλλη θέση.
Ο Μόλοτοφ συμφώνησε με όσα είπα ο Μάλενκοφ και ο Καγκάνοβιτς και πρότεινε γενικά η Κ.Ε. να μην έχει πρώτους γραμματείς, αλλά στην θέση τους να υπάρχουν γραμματείς για γενικά ζητήματα, προκειμένου να αποφευχθεί η αναβίωση της προσωπολατρίας. Με τις προτάσεις αυτές συμφώνησαν οι Μπουλγκάνιν, Βοροσίλοφ, Περβούχιν και Σεπίλοφ.
Η εξέλιξη της συζήτησης είχε πάρει μία σοβαρή στροφή. Η ομάδα Μόλοτοφ - Μάλενκοφ είχε την πλειοψηφία και μπορούσε εκείνη κιόλας την ημέρα να απαλλάξει τον Χρουστσόφ από τα καθήκοντα του πρώτου γραμματέα.
Κατά της λήψης της απόφασης για την απαλλαγή του Χρουστόφ ψήφισε η ομάδα με τους Μικογιάν, Σούσλοφ, Ζούκοφ, Φούρτσεβα, Σβέρνικ, μα ήμασταν μειοψηφία. Οι σύντροφοι Αριστόβ, Κιριτσένκο, Σαμπούροβ, απουσίαζαν από την Μόσχα. Για να παρατείνουμε τον χρόνο, προκειμένου να επιστρέψουν τα απόντα μέλη του προεδρείου και να κάνουμε άλλες ενέργειες, προτείναμε: λόγω της ιδιαίτερης σημασίας που είχε το ζήτημα, να κάνουμε διάλειμμα μέχρι την επόμενη ημέρα και να καλέσουμε κατεπειγόντως όλα τα μέλη του προεδρείου της Κ.Ε. Ελπίζαμε ότι με την άφιξη των απόντων, ο συσχετισμός δυνάμεων θα γείρει προς το μέρος μας. Ο Σαμπούροφ όμως βρέθηκε στην άλλη πλευρά και φτάνοντας στην Μόσχα πήρε θέση ενάντια στον Χρουστσόφ.
Βλέποντας πως τα πράγματα έπαιρναν άσχημη τροπή, ο Χρουστσόφ πρότεινε την έκτακτη σύγκλιση της ολομέλειας της Κ.Ε. Η ομάδα απέρριψε αυτήν την πρόταση, λέγοντας πως στην αρχή θα απαλλάξουμε τον Χρουστσόφ και μετά θα συγκαλέσουμε την ολομέλεια της Κ.Ε.
Η μόνη διέξοδος που έβλεπα από την κατάσταση, ήταν οι αποφασιστικές κινήσεις.
Δήλωσα: «Επιμένω κατηγορηματικά στην έκτακτη σύγκλιση της ολομέλειας της Κ.Ε. Το ζήτημα είναι πολύ ευρύτερο από αυτό που υποθέτει η ομάδα. Θέλω στην ολομέλεια να θέσω ζήτημα για τους Μόλοτοφ, Καγκάνοβιτς, Βοροσίλοφ, Μάλενκοφ. Έχω τα χέρια μου στοιχεία για τις αιμοσταγείς θηριωδίες τους από κοινού με τον Στάλιν το 1937 - 1938 και δεν έχουν θέση στο προεδρείο της Κ.Ε., ούτε στην Κ.Ε. του Κ.Κ.Σ.Ε. Αν σήμερα η αντικομματική ομάδα λάβει απόφαση για την απαλλαγή του Χρουστσόφ από την θέση του πρώτου γραμματέα, εγώ δεν θα υπακούσω σε αυτή την απόφαση και θα απευθυνθώ άμεσα στο κόμμα μέσω της κομματικής οργάνωσης των Ενόπλων Δυνάμεων».
Ήταν, προφανώς, μία ασυνήθιστη και αναγκαστική δήλωση.
Ειλικρινά μιλώντας, ήθελα να κάνω μία αποφασιστική ψυχολογική επίθεση στην αντικομματική ομάδα και να κερδίσω χρόνο για να προλάβουν να έρθουν τα μέλη της Κ.Ε., τα οποία ήδη έρχονταν στην Μόσχα με στρατιωτικά αεροπλάνα.
Μετά από αυτή μου την δήλωση ψηφίστηκε η απόφαση για μετάθεση της συνεδρίασης για τρίτη συνεχόμενη ημέρα και έτσι η ομάδα Μάλενκοφ-Μόλοτοφ έχασε το παιχνίδι κατά του Χρουστσόφ.
Θα πρέπει να πω όμως πως αν τότε μου έλεγαν ευχαριστώ για την αποφασιστική μου δήλωση κατά της αντικομματικής ομάδες, ύστερα από τέσσερις μήνες το είχα μετανιώσει, αφού τον Δεκέμβριο του 1957 την έστρεψαν εναντίον του, πράγμα για το οποίο θα μιλήσω ξεχωριστά.
Συνεχίζεται...
Διαβάστε ακόμη:
Γκεόργκι Ζούκοφ: Σημειώσεις αναμνήσεων Μέρος Α, Μέρος Β, Μέρος Γ, Μέρος Δ
