του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη
Ο Γκεόργκι Κωνσταντίνοβιτς Ζούκοφ (1896-1974) παραμένει μία από τις πλέον αναγνωρίσιμες φιγούρες του Β’ Παγκοσμίου πολέμου.
Στρατάρχης και στρατηλάτης, ξεκίνησε την στρατιωτική του θητεία ως υπαξιωματικός στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο και την ολοκλήρωσε στο ηττημένο Βερολίνο της χιλτερικής Γερμανίας.
Παιδί του αιώνα του, πίστεψε στην κομμουνιστική ευαγγελική θεωρία, αφοσιώθηκε σε αυτήν και στην υπόθεση υπεράσπισης της πατρίδας του, η οποία τα χρόνια εκείνα «οικοδομούσε τον σοσιαλισμό σε καπιταλιστική περικύκλωση».
Συμμετείχε στην Ανώτατη Διοίκηση των σοβιετικών στρατευμάτων, έζησε την καταστροφή των πρώτων ημερών του πολέμου, τις περικυκλωμένες μονάδες που αιχμαλωτίζονταν κατά εκατοντάδες χιλιάδες από τους Ναζί, την πολιορκία του Λένινγκραντ, την Μάχη της Μόσχας, το Στάλινγκραντ. Σχεδίασε την αντεπίθεση της Ε.Σ.Σ.Δ., την προέλασή της στα γερμανικά εδάφη και την τελική επίθεση της νίκης.
Καινοτόμος και αναμορφωτής, συνέβαλε στην αναμόρφωση των σοβιετικών ενόπλων δυνάμεων και στα μεταπολεμικά χρόνια, ασχολήθηκε με την πολιτική, στους κόλπους του σοβιετικού Κομμουνιστικού κόμματος.
Αντικείμενο φθόνου και φόβου, παραμερίστηκε από την κομματική ηγεσία και τελείωσε τις μέρες του γράφοντας τα απομνημονεύματά του. Ωστόσο, ένα τμήμα αυτών των απομνημονευμάτων, για τον φόβο της λογοκρισίας, παρέμεινε αδημοσίευτο.
Για πρώτη φορά είδε το φως της δημοσιότητας το 1999. Πρόκειται για σημειώσεις που έχουν σχέση με την εσωκομματική πάλη για την εξουσία μετά τον θάνατο του Ι. Β. Στάλιν. Μέσα από τις σελίδες του, ο αναγνώστης πληροφορείται άγνωστες λεπτομέρειες για τα «αυλικά πραξικοπήματα» και την χωρίς όρια και όρους διαπάλη των διαφόρων ομάδων και επιγόνων, χωρίς την ωραιοποίηση και τα ψιμύθια των ιστορικών - απολογητών του σοβιετικού πειράματος.
Λόγω της έκτασης του κειμένου, δημοσιεύεται σε συνέχειες.
* * *
Η συνεδρίαση του προεδρείου κράτησε τρία εικοσιτετράωρα από το πρωί μέχρι το βράδυ. Κατά την διάρκεια των διαλειμμάτων μεταξύ των συνεδριάσεων, οι δύο πλευρές προετοιμάζονταν για την μάχη της επόμενης ημέρας και θα αξίζει τον κόπο, έστω και εν συντομία να μιλήσουμε γι’ αυτό.
Η ομάδα Μάλενκοφ-Μόλοτοφ έκανε τις διαβουλεύσεις της σε υποομάδες δυο τριών ατόμων και μόνο μία φορά συγκεντρώθηκαν όλη η ομάδα μαζί στους Μπουλγκάνιν.
Αρχής γενομένης από την δεύτερη ημέρα των συνεδριάσεων, έγινε αντιληπτή μία μικρή πτώση της μαχητικότητας των μελών της, αφού η δραστηριότητα των οπαδών του Χρουστσόφ αύξανε διαρκώς και οι αντεπιθέσεις τους γίνονταν ολοένα και πιο απειλητικές.
Στα μέσα της δεύτερης ημέρας στο προεδρείο ήρθε μία ομάδα μελών της Κ.Ε. αποτελούμενη από 10 άτομα συνολικά και απαίτησε να γίνει δεκτή από το προεδρείο της Κ.Ε. προκειμένου να εκφράσει την ανησυχία της για την ενότητα του προεδρείου. Η ομάδα αυτή είχε εκ των προτέρων ενημερωθεί για την διαμορφωθείσα κατάσταση στο προεδρείο της Κ.Ε. Η ομάδα Μάλενκοφ-Μόλοτοφ μέχρι το τέλος της συνεδρίασης δεν ήθελε να γίνει δεκτή από το προεδρείο η ομάδα των μελών της Κ.Ε. αλλά μετά την άσκηση πίεσης εκ μέρους των οπαδών του Χρουστσόφ, αποφασίστηκε να σταλούν οι Βοροσίλοφ, Μπουλγκάνιν, Χρουστσόφ και Σβέρνικ να διαπραγματευτούν. Η συνάντηση έγινε στον προθάλαμο του προεδρείου της ΚΕ.
Η ομάδα των μελών εξ ονόματος της Κ.Ε. απαίτησε την σύγκλιση της ολομέλειας της Κ.Ε.
Η ομάδα τω μελών του προεδρείου της Κ.Ε. που ήταν οπαδοί του Χρουστσόφ από την πρώτη ημέρα της συνεδρίασης είχε ενεργά αναλάβει την οργανωτική και ιδεολογική πρωτοβουλία στα χέρια της.
Για τον σχεδιασμό των ενεργειών, συγκεντρωνόμασταν τις νύχτες στην Κ.Ε. ώστε να συμφωνήσουμε τις ενέργειες που θα κάναμε την επόμενη ημέρα.
Την πρώτη ημέρα αποφασίσαμε: να συγκεντρωθούν επειγόντως τα μέλη της Κ.Ε. στην Μόσχα, προκειμένου να συγκληθεί η ολομέλεια της Κ.Ε. Θεωρούσαμε πως η ολομέλεια θα καταδίκαζε τις ενέργειες της ομάδας Μάλενκοφ-Μόλοτοφ και θα υποστήριζε τον Χρουστσόφ.
Για την ταχύτερη συγκέντρωση των μελών της ολομέλειας της Κ.Ε. αποφασίστηκε η μεταφορά τους από τις περιφέρειες να γίνει με αεροσκάφη της Πολεμικής Αεροπορίας. Η οργάνωση αυτού του έργου ανατέθηκε στο Υπουργείο Άμυνας. Εκτός από αυτό ανέλαβε προσωπικά να μιλήσω με τον Βοροσίλοφ, προκειμένου να τον αποσπάσω από την ομάδα Μάλενκογ-Μόλοτοφ. Ανέλαβα την υποχρέωση να κάνω αυτήν την συζήτηση γιατί σε κάποιον βαθμό ήμασταν συγγενείς και δεν είχαμε ποτέ συναντηθεί ως τέτοιοι (ο εγγονός του ήταν τότε παντρεμένος με την κόρη μου). Η συζήτηση όμως δεν έφερε κανένα αποτέλεσμα. Ο Βοροσίλοφ ήταν με την πλευρά των Μόλοτοφ-Μάλενκοφ και κατά του Χρουστσόφ.
Την πρώτη και την δεύτερη ημέρα ο Ν. Σ. Χρουστσόφ είχε χάσει το ηθικό του και φερόταν αμήχανα. Βλέποντας πως πήρε το μέρος του αποφασιστικά και πως πολλά μέλη του προεδρείου της Κ.Ε. και μέλη της Κ.Ε. αμέσως πήραν το μέρος μου, καθιστώντας με κεντρικό πρόσωπο των γεγονότων, ο Χρουστσόφ μου είπε συγκινημένος: «Γκεόργκι, σώσε την κατάσταση, εσύ μπορείς να το κάνεις. Δεν θα σε ξεχάσω ποτέ».
Τον καθησύχασα και του είπα: «Νικήτα, να είσαι σταθερός και ήρεμος. Μας υποστηρίζει η ολομέλεια της Κ.ε. κι αν η ομάδα Μάλενκοφ-Μόλοτοφ διακινδυνεύσει να καταφύγει στην βία, είμαστε έτοιμοι και γι’ αυτό».
Χρουστσόφ: «Κάνε ό,τι θεωρείς αναγκαίο προς το συμφέρον του κόμματος, της Κ.Ε. και του προεδρείου».
Κατά την διάρκεια της συνεδρίασης του προεδρείου της Κ.Ε., την δεύτερη ημέρα, ο Σαμπούροφ μίλησε με ένταση κατά του Χρουστσόφ (έχοντας προφανώς κάτι μυριστεί), λέγοντας: «Τι κάνετε Χρουσταόφ, μήπως αποφασίσατε να μας συλλάβετε γιατί στρεφόμαστε εναντίον του προσώπου σας;» ο Χρουστσόφ ρώτησε: «Πώς το λέτε αυτό;»
Σαμπούροφ: «Από το γεγονός πως έξω από την Μόσχα εμφανίστηκαν τεθωρακισμένα».
Εγώ τότε είπα: «Ποια τεθωρακισμένα; Τι λέτε σύντροφε Σαμπούροφ; Τεθωρακισμένα δεν μπορούν να προσεγγίσουν την Μόσχα, χωρίς την διαταγή του υπουργού και τέτοια διαταγή δεν έχω δώσει».
Αυτή η «αντεπίθεση» μου άρεσε τότε πολύ σε όλη την ομάδα του Χρουστσόφ και ο ίδιος κατ’ επανάληψη την ανέφερε στην ολομέλεια και σε άλλες ομιλίες του.
Πέρασε όμως ένα διάστημα και η αντεπίθεση αυτή ερμηνεύτηκε τελείως διαφορετικά, την πολιτικοποίησαν, θεωρώντας πως επρόκειτο στο πνεύμα του βοναπαρτισμού.
Για τον Χρουστσόφ και τα άλλα μέλη του προεδρείου ο σχηματισμός μίας τόσο μεγάλης ομάδας αντιπάλων του Χρουστσόφ ήταν αναπάντεχη. Φυσικά, θεωρούσαμε αντιπάλους του Χρουστσόφ τους Μόλοτοφ, Καγκάνοβιτς και Βοροσίλοφ, αλλά ήταν εντελώς αναπάντεχο το γεγονός πως οι Σαμπούροφ, Σεπίλοφ και Περβούχιν πήραν θέση εναντίον του.
Ο Μπρέζνιεφ κατά την δεύτερη ημέρα της συνεδρίασης του προεδρείου της Κ.Ε. αρρώστησε και εμφανίστηκε μόνο στην ολομέλεια της Κ.Ε., όταν πια η κατάσταση είχε ξεκαθαρίσει.
Οι Μικογιάν, Σουσλόφ, Σβέρνικ, Φούρτσεβα, Αρίστοφ και Κιριτσένκο, έμειναν σταθεροί στην πλευρά του Χρουστσόφ.
Κατά την διάρκεια της τρίτης ημέρας αποφασίσαμε να μην πάμε στην απογευματινή συνεδρίαση του προεδρείου και να πάμε κατευθείαν στην ολομέλεια της Κ.Ε., η οποία ήδη είχε συγκληθεί στην αίθουσα Σβερντλόφ.
Δεν ξέρω σε τι ήλπιζε η ομάδα Μάλενκοφ-Μόλοτοφ, μα θεωρούσαν πως η ολομέλεια της Κ.Ε. θα τους υποστηρίξει. Προφανώς, οι οπαδοί τους ήταν μεταξύ των μελών της Κ.Ε. αλλά δεν εκδηλώθηκαν καθόλου κατά την διάρκεια της ολομέλειας.
Όλοι εμείς, οι οπαδοί του Χρουστσόφ φοβόμασταν πως η ομάδα Μόλοτοφ-Μάλενκοφ μπορεί να καταφύγει στον τυχοδιωκτισμό και να μας συλλάβουν όλους, πράγμα για το οποίο είχαμε ορισμένες ενδείξεις. Έτσι, για παράδειγμα, ο αριθμός των αξιωματικών της φρουράς των Μπουλγκάνιν. Μόλοτοφ, Μάλενκοφ και Καγκάνοβιτς, αυξήθηκε απότομα την πρώτη κιόλας ημέρα. Τέθηκε το ερώτημα: για ποιο λόγο συνέβη αυτό;
Ο Μπουλγκάνιν και ο Μάλενκοφ είχαν πολύ φίλους στην Επιτροπή Κρατικής Ασφάλειας, στο Υπουργείο Εσωτερικών και στα στρατεύματα του Υπουργείου Εσωτερικών και σε περίπτωση ανάγκης η ομάδα θα μπορούσε να ζητήσει την βοήθειά τους.
Ο Ν. Σ. Χρουστσόφ, έχοντας μεγάλη στήριξη και την διαβεβαίωση ορισμένων μελών της Κ.Ε. τα οποία είχαν φτάσει στην Μόσχα, στην πρόθεσή του να ξεμπερδέψει με την ομάδα Μόλοτοφ-Μάλενκοφ, ένιωθε και πάλι πλήρης ενέργειας και ξανάγινε ο παλιός αισιόδοξος Χρουστσόφ. Δεν λάθεψε. Η ολομέλεια τον στήριξε ομόφωνα.
Η ολομέλεια Ιουνίου της Κ.Ε. κατηγόρησε την ομάδα Μάλενκοφ-Μόλοτοφ για αντικομματική δράση.
Δεν πρόκειται να παραθέσω την απόφαση της ολομέλειας της Κ.Ε. είναι πασίγνωστη. Θα πρέπει, όμως να πω πως αν στο προεδρείο έγινε λόγος μόνο για την δράση του Χρουσταόφ, προκειμένου να καθαιρεθεί από την θέση του πρώτου γραμματέα της Κ.Ε., στην ολομέλεια τα ζητήματα που τέθηκαν ήταν ευρύτερα και διατυπώθηκαν βαριές κατηγορίες για την ομάδα Μάλενκοφ-Μόλοτοφ, μεταξύ των οποίων ήταν και η τεκμηριωμένη με έγγραφα κατηγορία κατά των Μόλοτοφ, Καγκάνοβιτς, Βοροσίλοφ για την εξόντωση, από κοινού με τον Στάλιν, πολλών έντιμων κομματικών και σοβιετικών στελεχών, καθώς και στρατιωτικών.
Πώς συμπεριφέρθηκε η ομάδα των αντιπάλων του Χρουστσόφ;
Από τις πρώτες ώρες της συνεδρίασης της ολομέλειας της Κ.Ε. στην αντικομματική ομάδα άρχισαν οι διαλυτικές τάσεις και οι αμφιταλαντεύσεις.
Οι Περβούχιν, Σαμπούροφ κα Σεπιλόφ άρχισαν να δηλώνουν μετάνοια για τα λάθη τους και ζητούσαν να ληφθεί υπ’ όψιν η ειλικρινής μεταμέλειά τους. Ο Μπουλγκάνιν τα έχασε, φερόταν σαν δειλό κουνέλι, προσπαθούσε να πει διάφορες ανόητες δικαιολογίες. Ήταν αποκρουστικό το θέαμα. Οι Μόλοτοφ και Μάλενκοφ από την αρχή μέχρι το τέλος ήταν σταθεροί και υπερασπίστηκαν τις απόψεις τους. Ο Καγκάνοβιτς, όπως πάντα, ήταν φλύαρος, η φλυαρία του όμως δεν έγινε δεκτή ευμενώς από τα μέλη της Κ.Ε. του Κ.Κ.Σ.Ε.
Ο Βοροσίλοφ αρχικά προσπάθησε να δείξει την αλληλεγγύη του στον Μόλοτοφ, στην συνέχεια όμως τα έχασε, άρχισε να δικαιολογείται λέγοντας πως δεν είχε καταλάβει τον πραγματικό σκοπό και τις επιδιώξεις της ομάδας Μάλενκοφ-Μόλοτοφ. Σε αυτό ήταν ίδιος με τον εαυτό του επί Στάλιν.
Συνεχίζεται...
Διαβάστε ακόμη:
Γκεόργκι Ζούκοφ: Σημειώσεις αναμνήσεων Μέρος Α, Μέρος Β, Μέρος Γ, Μέρος Δ, Μέρος Ε
