Του Δρος Βασίλη Χ. Γερογιάννη*
Όπως όλοι οι λαοί του κόσμου έτσι και οι λαοί όλων των κρατών της Ανατολής και της Ασίας τρέφουν ιδιαίτερη εκτίμηση για τον Ελληνικό πολιτισμό της αρχαίας Μακεδονίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου αλλά και για τον πολιτισμό της Αλεξανδρινής περιόδου, της λεγόμενης Ελληνιστικής εποχής.
Στην επικράτεια της σύγχρονης Ιορδανίας, για παράδειγμα, διατηρούνται σε άριστη κατάσταση τα επιβλητικά μνημεία των περισσότερων αρχαίων Μακεδονικών πόλεων της Δεκαπόλεως, στην οποία περιλαμβάνονται θαυμαστές αρχαίες Μακεδονικές πόλεις, της Ελληνιστικής κυρίως περιόδου, όπως είναι η Γέρασα, τα Γάδαρα, η Πέλλα και το Δίον. Τις αρχαίες αυτές Μακεδονικές πόλεις και τα μνημεία τους επισκέπτονται, κάθε χρόνο, εκατοντάδες χιλιάδες τουρίστες, κάνοντας τους κατοίκους μιας φτωχής γενικά χώρας, όπως είναι η Ιορδανία, να απολαμβάνουν τα οφέλη του τουρισμού.
Οι σύγχρονοι Ιορδανοί (καθώς και οι Λιβανέζοι, οι Σύριοι, οι Παλαιστίνιοι, οι Ιρακινοί, οι Κούρδοι και οι Ιρανοί) φαίνεται, γενικά, να εκτιμούν τους Έλληνες τουρίστες - επισκέπτες, τους οποίους όλοι αποκαλούν Γιουνάν (Yunan) - δηλαδή με το όνομα του αρχαίου Ελληνικού φύλου των Ιώνων - συσχετίζοντας έτσι, έμμεσα, τους σύγχρονους Έλληνες με τον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό που έφερε στους τόπους τους ο Μέγας Αλέξανδρος, τα πολιτιστικά μνημεία του οποίου, των διαδόχων και των επιγόνων του έχουν την καλή τύχη να εκμεταλλεύονται και να διατηρούν στη χώρα τους.
Αυτοί όμως που πραγματικά «λατρεύουν» την αρχαία Μακεδονία είναι οι Καλάς, τους οποίους πολλοί από εσάς μπορεί να μην τους γνωρίζετε.
Οι Καλάς (Kalash) [1] είναι μια πολύ ολιγομελής, απομονωμένη φυλή στο ορεινό βορειοδυτικό Πακιστάν. Ζούνε στην οροσειρά Ινδοκούς (Hindu Kush), κοντά στα σύνορα με το Αφγανιστάν. Είναι περίπου 3000 σε πληθυσμό.
Απροσδόκητα, οι Καλάς εμφανίζουν μεγάλες διαφορές σε σχέση με όλες τις άλλες φυλές του Πακιστάν ή ακόμη και του Αφγανιστάν.
Μορφολογικά, έχουν εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά συγκριτικά με τις άλλες φυλές των γειτονικών περιοχών. Οι περισσότεροι Καλάς είναι ανοιχτόχρωμοι, γαλανομάτηδες και αρκετοί έχουν ξανθά μαλλιά!
Γλωσσολογικά, οι Καλάς μιλούν μια δικιά τους ξεχωριστή διάλεκτο, την Καλάσα (Kalasha), που κάποιες λέξεις της θυμίζουν αντίστοιχες Ελληνικές. Για τους Καλάς το «νομ» είναι το όνομα, το «χεμάν» είναι ο χειμώνας, το «ίλα» σημαίνει έλα, το «δοντούγια» είναι τα δόντια και χαιρετίζουν λέγοντας «ισπάτα», που θυμίζει το ασπάζομαι.
Σε ό,τι αφορά στη θρησκεία τους, οι Καλάς είναι πολυθεϊστές και έχουν ελάχιστες επιρροές από τον ισλαμισμό. Αντίθετα με τους πληθυσμούς των περισσότερων φυλών του Πακιστάν που οι περισσότεροι είναι (σουνίτες) μουσουλμάνοι, ο κορυφαίος από τους πολλούς θεούς των Καλάς ονομάζεται Di Zau, δηλαδή έχει όνομα που μοιάζει με το Δίας (Ζευς).
Όλα τα μέλη της φυλής των Καλάς πιστεύουν ακράδαντα (εδώ και εκατοντάδες χρόνια) ότι όλες αυτές οι διαφοροποιήσεις τους οφείλονται στο ότι έχουν καταγωγή από την αρχαία Ελληνική Μακεδονία!
Οι Καλάς υποστηρίζουν με πάθος ότι έχουν ως προγόνους τους αρχαίους Μακεδόνες!!
Πιστεύουν ότι είναι γνήσιοι απόγονοι των στρατιωτών του Μεγάλου Αλεξάνδρου που εποίκησαν στις περιοχές τους μετά το θάνατο του μεγάλου ηγέτη!!!
Τουρίστες, δημοσιογράφοι και πολλοί επιστήμονες ερευνητές (κυρίως ανθρωπολόγοι, ιστορικοί, γλωσσολόγοι και γενετιστές) επισκέπτονται, με περιέργεια, κάθε χρόνο τα χωριά της οροσειράς Ινδοκούς, όπου μένουν οι Καλάς.
Για τους περισσότερους τουρίστες οι Καλάς φαντάζουν με τις παραδοσιακές φορεσιές και τα χαρακτηριστικά τους σαν μια «εξωτική» φυλή, κάτι σαν ατραξιόν. Οι τουρίστες φωτογραφίζονται μαζί τους και αυτοί τους ζητούν λίγα χρήματα, ως φιλοδώρημα, για κάθε φωτογράφηση.
Οι Καλάς είναι ιδιαίτερα φιλικοί με όλους τους τουρίστες και, ιδιαίτερα, με τους Έλληνες. Τους Γιουνάν τους θεωρούν σαν «αδελφούς» τους, τους φιλοξενούν στα σπίτια τους και τους καλούν να παρευρεθούν στις θρησκευτικές τους τελετές.
Οι Καλάς έχουν επίσης προσελκύσει το ενδιαφέρον πολλών επιστημόνων, λόγω των ισχυρισμών τους για την αρχαία Ελληνική - Μακεδονική τους καταγωγή και εξαιτίας των μορφολογικών χαρακτηριστικών τους. Για τους Καλάς έχουν γίνει αρκετές γενετικές αλλά και γλωσσολογικές έρευνες.
Δυστυχώς ή ευτυχώς (αυτό δεν μπορώ να το πω πλέον με σιγουριά!) όμως έγκυρες επιστημονικά έρευνες διαψεύδουν απολύτως τις πεποιθήσεις των Καλάς.
Για παράδειγμα, επιστημονικό άρθρο [2] που δημοσιεύθηκε το 2015 στο American Journal of Human Genetics καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι Καλάς δεν έχουν καμία συγγένεια με τους αρχαίους Έλληνες και Μακεδόνες. Μια ομάδα επιστημόνων γενετιστών, στη συγκεκριμένη έρευνα, ανέλυσαν το DNA ενός δείγματος 23 μελών της φυλής Καλάς και σύγκριναν το αποτέλεσμα της ανάλυσης με το γονιδίωμα αρχαίων κυνηγών-συλλεκτών καθώς και Ευρωπαίων αγροτών.
Τα αποτελέσματα της έρευνας των επιστημόνων δείχνουν ότι οι Καλάς φαίνεται να έχουν μεγάλη γενετική σχέση με τους παλαιολιθικούς κυνηγούς της Σιβηρίας. Συνεπώς, το πιο πιθανό είναι να αποτελούν απογόνους ενός αρχαίου (ίσως βόρειου) Ευρασιατικού λαού.
Αναφορικά με την προέλευση της γλώσσα των Καλάς, επίσης υπάρχουν αρκετές μελέτες. Οι γλωσσολόγοι P. Bakker και A. D. Markussen, για παράδειγμα, απέδειξαν σε μελέτη τους [3] ότι η γλώσσα τους, η Καλάσα, ανήκει στον ινδο-ιρανικό-δαρδικό κλάδο των γλωσσών. Συγγενεύει κυρίως με άλλες γλώσσες της Ινδίας και του Πακιστάν και δεν έχει καμία σχέση με τα Ελληνικά (ή ακόμη και με τα Αρχαία Ελληνικά) που ανήκουν σε άλλο κλάδο γλωσσών, στις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες.
Τέλος, η θρησκεία των Καλάς, αν και πολυθεϊστική, είναι πολύ συναφής με τον πολυθεϊστικό Βεδικό Ινδουισμό που είναι πρόγονος του σύγχρονου Ινδουισμού και όχι με τη πολυθεϊστική λατρεία των Αρχαίων Ελλήνων.
Εν τέλει η επιστήμη αποφάνθηκε οριστικά:
Οι Καλάς είναι ένας προ-Ισλαμικός, Ινδο-Ιρανικός λαός της Νότιας Ασίας με καταβολές από την Ευρασία, ο οποίος δεν έχει καμιά σχέση με τους Αρχαίους Έλληνες και με την Αρχαία Μακεδονία!
Δεν γνωρίζω αν οι Καλάς είναι ενήμεροι για τα συμπεράσματα αυτών των επιστημονικών ερευνών. Αλλά ακόμη και αν τα γνωρίζουν, πολύ πιθανόν να μην πάψουν ποτέ, για όσο καιρό επιβιώνουν ως φυλή, να ισχυρίζονται, αφελώς και μάλλον καλοκάγαθα, ότι είναι απόγονοι των αρχαίων Μακεδόνων.
Ευτυχώς πάντως για εμάς τους Έλληνες που οι πάμφτωχοι και συμπαθείς κατά τα άλλα Καλάς, ως μια πολύ ολιγάριθμη μειονότητα στο πολύ μακρινό Πακιστάν, δεν έχουν καμία δυνατότητα αλλά και διάθεση να αυτονομηθούν, δεν έχουν τους οικονομικούς πόρους να αναγείρουν στα χωριά τους αγάλματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ούτε έχουν και ούτε χρειάζονται να έχουν αεροδρόμιο με όνομα «Μέγας Αλέξανδρος», ούτε φαίνεται να προκαλούν το ενδιαφέρον κανενός διεθνούς πολιτικού, οικονομικού ή στρατιωτικού οργανισμού.
Ευτυχώς για εμάς, που κανείς δεν έφερε (τουλάχιστον ακόμη εξ' όσων γνωρίζω!) ως παράδειγμα και τους Καλάς για να υποστηρίξει θεωρίες περί «αυτοδιάθεσης» και «αυτοχαρακτηρισμού» των λαών!
Και λέω ευτυχώς για εμάς, γιατί με βάση τα παραπάνω δεδομένα, δεν φαίνεται να υπάρχει στο μέλλον καμία πιθανότητα να μας παρουσιαστεί και μια «Μακεδονία των Καλάς».
Ή μήπως υπάρχει;
«Κοινή γαρ η τύχη και το μέλλον αόρατον» έλεγε ο Ισοκράτης.
Κανείς δεν ξέρει.
Αναφορές
[1] en.wikipedia.org/wiki/Kalash_people
[2] Q. Ayub, M. Mezzavilla, L. Pagani, M. Haber, A. Mohyuddin, S. Khaliq, S. Q. Mehdi & C. T. Smith, “The Kalash Genetic Isolate: Ancient Divergence, Drift, and Selection”, The American Journal of Human Genetics, 96(5), pp. 775 - 783, 2015.
[3] P. Bakker & A. D. Markussen, “Linguistic and Genetic Roots of the Kalasha”. In “The Footsteps of Halfdan Siiger - Danish Research in Central Asia”, (Editors: U. H. Johnsen, A. W. Geertz, S. Castenfeldt & P. B. Andersen), pp.93-114, Moesgard Museum Publications, 2016.
*Ο Δρ. Βασίλης Χ. Γερογιάννης είναι Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
