Ο κίνδυνος για την Τουρκία δεν έχει περάσει μόνο και μόνο επειδή η Κεντρική της Τράπεζα προχώρησε σε αύξηση των επιτοκίων δανεισμού στο 16,5%, λέει στο Liberal ο Χάρρυ Παπαπανάγος από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
Και εξηγεί ότι και η παραμικρή ένδειξη δημοσιονομικής χαλάρωσης ενόψει των εκλογών ή νέες δηλώσεις για πιο χαλαρή πολιτική από τον Ερντογάν, θα επαναφέρουν ισχυρές πιέσεις στην τουρκική λίρα.
«Δεν πείθονται έτσι εύκολα οι επενδυτές, θα περιμένουν να δουν ότι η απόφαση της Κεντρικής Τράπεζας αποτελεί μέρος μιας συνολικής μεταστροφής του Ερντογάν, και όχι μια βεβιασμένη κίνηση που σκοπό είχε να θολώσει τα νερά», σημειώνει ο καθηγητής Οικονομικών Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών στο ΠΑΜΑΚ.
Και μιλά για τα δομικά προβλήματα της τουρκικής οικονομίας, τον βαρύ λογαριασμό που έχει ήδη πληρώσει, και τη ματαιοδοξία του Ερντογάν να θέλει μέχρι πρότινος να να διατηρήσει τη ψευδαίσθηση της ανάπτυξης με νύχια και με δόντια, νομίζοντας ότι με πολιτικά μέσα μπορεί να χειραγωγήσει τις αγορές.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Τελικά οι αγορές ανάγκασαν τον Ερντογάν να κάνει πίσω. Παρ' όλα αυτά, και μετά την αύξηση των επιτοκίων στο 16,5% από την Κεντρική Τράπεζα της χώρας, πιστεύετε ότι έχει περάσει ο κίνδυνος για την Τουρκία;
Οι επενδυτές δεν πείθονται έτσι εύκολα. Θα περιμένουν να δουν ότι η απόφαση της Κεντρικής Τράπεζας αποτελεί μέρος μιας συνολικής μεταστροφής του Ερντογάν, και όχι μια βεβιασμένη κίνηση που σκοπό είχε να θολώσει τα νερά.
Επομένως ο κίνδυνος δεν έχει περάσει για τη Τουρκία. Η απόφαση της Κεντρικής Τράπεζας της γείτονος μπορεί να προσέφερε στήριξη στη λίρα, ωστόσο και η παραμικρή ένδειξη δημοσιονομικής χαλάρωσης ενόψει των εκλογών του Ιουνίου ή νέες δηλώσεις για πιο χαλαρή πολιτική από τον Ερντογάν, θα επαναφέρουν τις πιέσεις στην τουρκική λίρα.
Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι η Κεντρική Τράπεζα της χώρας έχει αυξήσει κι άλλες φορές τα επιτόκια στο παρελθόν, αλλά η ανακούφιση των επενδυτών αποδείχθηκε βραχυπρόθεσμη. Και ακριβώς λόγω του μεγάλου ελλείμματος και του υψηλού πληθωρισμού της Τουρκίας, οποιαδήποτε ένδειξη δημοσιονομικής χαλάρωσης ή απαιτήσεις για χαμηλότερα επιτόκια θα επαναφέρουν τις αναταράξεις.
- Μπορεί επομένως σε περίπτωση που οι αγορές δεν πειστούν ότι υπάρχει μια συνολική μεταστροφή του Ερντογάν, να τον «ρίξουν»;
Οι αγορές «ανέδειξαν» τον Ερντογάν το 2001. Και οι αγορές θα τον «ρίξουν» εφόσον η χθεσινή κίνηση ανατραπεί στη πορεία από κάποια άλλη, η οποία στείλει τα εντελώς διαφορετικά μηνύματα. Αν και φαίνεται ότι ο Τούρκος Πρόεδρος κατάλαβε ότι παίζει με τη φωτιά, εντούτοις θα πρέπει να περιμένουμε πριν εξάγουμε ασφαλή συμπεράσματα. Σε κάθε περίπτωση, τα όσα συμβαίνουν στη Τουρκία δείχνουν ότι όταν είσαι εκτός ενός ισχυρού νομίσματος, όπως για παράδειγμα το ευρώ, μπορεί να γίνεις φτερό στον άνεμο.
- Μήπως η κίνηση της Κεντρικής Τράπεζας της χώρας ήρθε αργά; Εννοώ, μήπως η ζημιά στην τουρκική οικονομία έχει ήδη γίνει;
Εννοείται ότι ο λογαριασμός είναι ήδη βαρύς. Και μπορεί μετά την αύξηση των επιτοκίων δανεισμού, η τουρκική λίρα να ανέκαμψε, αλλά όπως σας ανέφερα, αυτό δεν σημαίνει ότι πέρασε η καιταιγίδα.
Τόσο καιρό ο Τούρκος Πρόεδρος ανθίστατο σθεναρά στην αύξηση των επιτοκίων, θέλοντας να διατηρήσει την ψευδαίσθηση της ανάπτυξης με νύχια και με δόντια, ακόμη και με τίμημα να επέμβει στην Κεντρική Τράπεζα της χώρας, επιβάλλοντας τη διατήρηση των χαμηλών επιτοκίων.
Είχε προφανώς χάσει το μέτρο, νομίζοντας ότι με πολιτικά μέσα μπορεί να χειραγωγήσει τις αγορές. Αποδείχθηκε ότι πλανάτο πλάνη οικτράν. Οι αγορές ανάγκασαν τον Ερντογάν να προσαρμοστεί αυτός στα δικά τους κελεύσματα, και όχι εκείνες στην πολιτική του.
- Πάντως παρά τις περιπέτειες της τουρκικής οικονομίας, ο Τούρκος Πρόεδρος μοιάζει πανίσχυρος αυτή τη στιγμή. Ή δεν είναι έτσι;
Μπορεί να είναι λαοφιλής, αλλά την ίδια στιγμή βλέπουμε μια Τουρκία να έχει μόνο εχθρούς και όχι φίλους. Είναι μια χώρα που έχει χαλάσει τις σχέσεις της σχεδόν με όλους, με πάρα πολλά ανοικτά μέτωπα, των οποίων τα μεγαλύτερα είναι υπ' ατμόν να ανοίξουν περαιτέρω.
Σε πολιτικό επίπεδο η εμπλοκή της Τουρκίας στη Συρία, καταδεικνύει μάλλον την αδυναμία της, ενώ η δημιουργία Κουρδικού κράτους θεωρείται αργά ή γρήγορα αναπόφευκτη, και η σχέση της με το Ισραήλ πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο. Επίσης η διείσδυσή της στον μουσουλμανικό κόσμο συνοδεύεται από ένα μεγάλο ερωτηματικό, ενώ παραμένω επιφυλακτικός ως προς τη διάρκεια που μπορεί να έχει στο χρόνο, η αποκατάσταση των σχέσεων της με τη Ρωσία.
- Ποια είναι τα δομικά προβλήματα της τουρκικής οικονομίας;
Η οικονομία της γείτονος αναπτύχθηκε με πολύ υψηλούς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια, αποτέλεσμα μιας επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής. Η κυβέρνηση Ερντογάν προσπαθώντας να δημιουργήσει ευνοικές συνθήκες στο οικονομικό περιβάλλον της γείτονος έκανε μεγάλες δημόσιες δαπάνες, οι οποίες έχουν ισχυρό πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στο ΑΕΠ.
Όμως η χρηματοδότηση των δαπανών αυτών γίνονταν με εξωτερικό δανεισμό. Ετσι η Τουρκία κατάφερε να πετυχαίνει συστηματικά έναν υψηλό ρυθμό ανάπτυξης, και να αυξήσει το κατά κεφαλήν εισόδημα σε μονάδες ισοδύναμης αγοραστικής δύναμης, από τα 12.000 δολάρια στα 25.800 δολάρια. Ομως αυτός ο ρυθμός ανάπτυξης στηρίχθηκε στη κατανάλωση και στον εξωτερικό δανεισμό, υπερθερμαίνοντας την οικονομία της. Ηταν επομένως μονόδρομος η αύξηση των επιτοκίων από τη Κεντρική Τράπεζα της χώρας.
- Οι περιπέτειες της Τουρκίας, η νευρικότητα των αγορών απέναντι στην Ιταλία, το διαφαινόμενο τέλος στο φθηνό χρήμα, η επιβράδυνση της ευρωπαϊκής οικονομίας, η αβεβαιότητα στη Μέση Ανατολή, οι εξελίξεις σε Αργεντινή- Βενεζουέλα, και το υψηλό πετρέλαιο, συνθέτουν ένα νέο διεθνές περιβάλλον. Τι κινδύνους εγκυμονεί αυτό για την Ελλάδα;
Το μόνο σίγουρο είναι ότι στην Ευρώπη έχουν αρχίσει να εμφανίζονται σύννεφα. Το ιταλικό δημόσιο χρέος δεν είναι διαχειρίσμο, το πετρέλαιο ασφαλώς και θα επηρεάσει τη διατήρηση της ευρωπαϊκής ανάκαμψης, ενώ οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων παραμένουν υψηλές, δυσκολεύοντας την έξοδο της Ελλάδας στις αγορές. Τα πράγματα από τον Αυγουστο και μετά, θα είναι πολύ δυσκολότερα για εμάς από αυτά που περιμένουμε.
* Ο Χάρρυ Παπαπανάγος είναι καθηγητής Οικονομικών Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών, πρώην αντιπρύτανης ΠΑΜΑΚ.
