Σε αφετηρία αλλαγών τα επόμενα χρόνια στο εσωτερικό της Ρωσίας μπορεί να αποδειχθεί ο πόλεμος στην Ουκρανία, εκτιμά ο Χαράλαμπος Παπασωτηρίου, καθηγητής διεθνών σχέσεων και στρατηγικής στην Πάντειο, και επισημαίνει ότι καθώς αποδεικνύεται εξαιρετικά οδυνηρός, πολλοί ολιγάρχες τον καταγγέλλουν. Αναφέρει, δε, ότι το καθεστώς του Πούτιν δεν είναι πλέον αυτό των ολιγαρχών, καθώς ο στενός κύκλος του Ρώσου προέδρου αποτελείται περισσότερο από άτομα των υπηρεσιών ασφαλείας
Σε ό,τι αφορά τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, ο Χ. Παπασωτηρίου σημειώνει ότι ήδη είναι πολύ επώδυνες και μπορεί να γίνουν ακόμα χειρότερες, αν η κατάσταση γίνει τόσο σοβαρή ώστε η Δύση να αναζητήσει εναλλακτικές πηγές ενέργειας.
Προσθέτει, δε, πως η Ρωσία ετοιμάζει νέο γύρο επιθέσεων με τον τελικό στόχο να είναι ο έλεγχος τουλάχιστον του Κιέβου, του Χάρκοβο και το ανατολικού μισού της Ουκρανίας, συν τα παράλια της χώρας.
Συνέντευξη στον Γιάννη Παλιούρη
- Οι μάχες στην Ουκρανία συνεχίζονται, ωστόσο τη Δευτέρα αναμένεται ένας ακόμη γύρος διαπραγματεύσεων μεταξύ Μόσχας και Κιέβου. Υπάρχει περιθώριο απεμπλοκής ή πλέον η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί είναι χωρίς επιστροφή; Πώς θα λήξει αυτή η κρίση κατά τη γνώμη σας;
Αυτή τη στιγμή δεν βλέπω να υπάρχει περιθώριο απεμπλοκής. Οι επιχειρήσεις έχουν πάει σε μεγάλο βαθμό άσχημα για τη Ρωσία, ειδικά στον Βορρά. Απ' ότι φαίνεται θα στείλει και μισθοφόρους από την ομάδα Wagner, οι οποίοι είναι εμπειροπόλεμοι σε αντίθεση με τους κληρωτούς που έλαβαν μέρος στα πρώτα κύματα της επίθεσης. Οπότε η Ρωσία ετοιμάζει έναν νέο γύρο επιθέσεων και πριν το κάνει αυτό δεν πρόκειται να σταματήσει. Θα περιμένει να δει αν θα κατορθώσει να κάμψει την αντίσταση, ειδικά στις δύο μεγάλες πόλεις Κίεβο και Χάρκοβο.
Οι Ρώσοι δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την κινητικότητα των Ουκρανών και την ικανότητα του ουκρανικού στρατού να μεταφέρει πρωτοβουλίες προς κατώτερους αξιωματικούς. Να μην χρειάζεται δηλαδή συγκεντρωτική εποπτεία, όπως στον ρωσικό στρατό. Ο τρόπος πολέμου των Ουκρανών ήταν πιο αποτελεσματικός στην πρώτη φάση. Αν δεν δούμε πως θα πάει το δεύτερο κύμα επιθέσεων της Ρωσίας, δεν νομίζω ότι ο Πούτιν θα θελήσει να διαπραγματευθεί κάποια διέξοδο.
- Οπότε ο τελικός στόχος ποιος παραμένει;
Ο έλεγχος τουλάχιστον του Κιέβου, του Χάρκοβο και το ανατολικού μισού της Ουκρανίας συν τα παράλια για να έχει μια σύνδεση, συνεχή εδαφική, από τη Ρωσία μέχρι την Υπερδνειστερία.
- Μετά το μπαράζ κυρώσεων, πώς διαμορφώνεται η θέση της Ρωσίας στη διεθνή σκηνή; Από αναλυτές διατυπώνεται η άποψη πως σταδιακά η Ρωσία μπορεί να μετατραπεί σε κράτος – παρία. Συμφωνείτε με αυτή την άποψη;
Αν συνεχιστεί ο πόλεμος, ναι. Ήδη οι κυρώσεις είναι πολύ επώδυνες και μπορεί να γίνουν ακόμα χειρότερες. Αν η κατάσταση γίνει τόσο σοβαρή ώστε η Δύση να αναζητήσει εναλλακτικές πηγές ενέργειας, θα πληγεί ακόμα περισσότερο η ρωσική οικονομία.
- Ο Ουκρανός πρόεδρος έχει ζητήσει την επιβολή ζώνης απαγόρευσης πτήσεων, ενώ οι ΗΠΑ φέρονται να εξετάζουν το ενδεχόμενο για παροχή πολωνικών μαχητικών αεροσκαφών στην Ουκρανία. Θεωρείτε ότι υπάρχει περίπτωση για αυτές τις εξελίξεις;
Δεν υπάρχει περίπτωση το ΝΑΤΟ ή οι ΗΠΑ να επιβάλλουν no-fly-zone, γιατί αυτό θα σήμαινε ότι θα έπρεπε να καταρρίψουν ρωσικά αεροσκάφη, μια άμεση πράξη πολέμου. Κάτι τέτοιο το έχουν αποκλείσει οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους. Το μόνο που συζητά η Δύση είναι να παρέχει οπλισμό στην Ουκρανία. Και παρέχει ήδη τους πολύ αποτελεσματικούς φορητούς αντιαεροπορικούς πυραύλους Stinger και τους αντιαρματικούς Javellin. Κατά συνέπεια δεν μπορεί ανοιχτά δυνάμεις του ΝΑΤΟ να καταρρίπτουν ρωσικά αεροσκάφη. Το ΝΑΤΟ δεν θέλει να διευρυνθεί ο πόλεμος.
- Με βάση τα σημερινά δραματικά δεδομένα πώς βλέπετε να διαμορφώνεται το διεθνές πολιτικό σκηνικό; Υπάρχει το ενδεχόμενο για ένα νέο Σιδηρούν Παραπέτασμα;
Αυτό θα συμβεί αν ο Πούτιν παραμείνει για αρκετό χρονικό διάστημα στην εξουσία. Αν δεν πέσει σε ένα ή δύο χρόνια. Η Δύση έχει συσπειρωθεί πάρα πολύ. Εντυπωσιακή είναι η απόφαση της Γερμανίας να αυξήσει τις αμυντικές της δαπάνες. Πρόκειται για σημαντική αλλαγή σε σχέση με τη στάση της τα τελευταία 30 χρόνια. Το κρίσιμο μακροπρόθεσμα είναι ότι η Δύση δεν θέλει η Ρωσία και η Κίνα να είναι συμπαγής διεθνής συμμαχία.
- Βλέπετε να υπάρχει αυτό το ενδεχόμενο;
Η στάση της Κίνας ήταν πολύ προσεκτική. Δεν «αγκάλιασε» τη Ρωσία ως σύμμαχο αλλά ούτε πήρε, βέβαια, την πλευρά της Δύσης. Τήρησε μια προσεκτική στάση, δεν ήταν δηλαδή αυτό που θα ήλπιζε ο Πούτιν. Ο πόλεμος στην Ουκρανία καθιστά δύσκολο για τη Δύση να φέρει τη Ρωσία πιο κοντά προς αυτή και πιο μακριά από την Κίνα. Οπότε οποιαδήποτε πρόβλεψη όσο διαρκεί ο πόλεμος και μένει ο Πούτιν στην εξουσία, είναι δύσκολη. Ωστόσο, μπορεί τα επόμενα χρόνια να έχουμε αλλαγές στη Ρωσία, εξαιτίας αυτού του πολέμου που αποδεικνύεται πολύ οδυνηρός. Ήδη βλέπουμε πολλούς ολιγάρχες να καταγγέλλουν τον πόλεμο. Το καθεστώς του Βλ. Πούτιν δεν είναι πλέον αυτό το καθεστώς των ολιγαρχών. Έχει αλλάξει ο χαρακτήρας τα τελευταία δέκα χρόνια περίπου.
- Δηλαδή;
Στον στενό κύκλο είναι περισσότερο άτομα από τις υπηρεσίες πληροφοριών και ασφάλειας, παρά οικονομικοί ολιγάρχες. Τους έχει απομακρύνει από κοντά του ο Πούτιν. Βλέπουμε ισχυρά οικονομικά πρόσωπα που καταγγέλλουν τον πόλεμο. Μπορεί, λοιπόν, οι συνέπειες για τον Πούτιν να μην είναι άμεσες εσωτερικά, αλλά αυτός ο πόλεμος μπορεί να δρομολογήσει διεργασίες.
* Ο Χαράλαμπος Παπασωτηρίου είναι καθηγητής διεθνών σχέσεων και στρατηγικής στην Πάντειο και πρόεδρος του ΕΣ του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ)
