Ο Ευρωπαίος Επίτροπος Ανθρωπιστικής Βοήθειας και Διαχείρισης Κρίσεων Χρήστος Στυλιανίδης μιλάει στο Liberal.gr για την ευρωπαϊκή βοήθεια στις πληγείσες περιοχές της Ανατολικής Αττικής, για την ανάγκη πρόληψης και ετοιμότητας μπροστά στον κίνδυνο των φυσικών καταστροφών και προειδοποιεί για την ευθύνη των εθνικών κυβερνήσεων.
Αναφέρεται επίσης στο σύστημα ελέγχου και προειδοποίησης κρίσεων από το κεντρικό σύστημα των Βρυξελλών και επισημαίνει τη σημασία της ευρωπαϊκής στήριξης σε χώρες που την έχουν ανάγκη. Τέλος καταγράφει την απειλή του Προσφυγικού που πρέπει συλλογικά η Ευρώπη να αντιμετωπίσει.
Συνέντευξη στον Αντρέα Ζαμπούκα
Κύριε Επίτροπε, πριν από λίγες μέρες βρεθήκατε στην Αθήνα για να αξιολογήσετε επί τόπου την καταστροφή από τις πρόσφατες πυρκαγιές στην Κινέτα και στο Μάτι και να εκφράσετε την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, ενώ μόλις η Ελλάδα ενεργοποίησε τον Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας κινητοποιηθήκατε άμεσα για να σταλεί βοήθεια. Πώς εκφράστηκε, τελικά, αυτή η αλληλεγγύη πρακτικά;
Ήρθα στην Αθήνα εσπευσμένα για να συντονίσω την υπό εξέλιξη ευρωπαϊκή βοήθεια σ'' εκείνη την τόσο κρίσιμη στιγμή για την Ελλάδα και να αξιολογήσω επί τόπου την κατάσταση. Επίσης για να επιβεβαιώσω με την προσωπική μου παρουσία την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, η οποία εκφράστηκε με χειροπιαστό τρόπο ελάχιστες μόνο ώρες μετά που η Ελλάδα ενεργοποίησε τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας.
Βρισκόμασταν ήδη σε εγρήγορση. Κινητοποιηθήκαμε άμεσα με προσωπικές επαφές και με το Κέντρο Συντονισμού Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών της Επιτροπής (ERCC). Κύπρος, Ισπανία και Βουλγαρία ανταποκρίθηκαν αμέσως ενώ την επόμενη μέρα Ιταλία, Πορτογαλία, Κροατία, Ρουμανία και Μάλτα έθεσαν στη διάθεση της Ελλάδας επιπλέον βοήθεια.
Παράλληλα, χώρες που είναι απλά μέλη του ευρωπαϊκού μηχανισμού, όπως το Μαυροβούνιο, η Τουρκία και η FYROM ήταν σε ετοιμότητα όπως και άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ. Και όλα αυτά, μολονότι μεγάλη βοήθεια, από τα διαθέσιμα εθνικά επιχειρησιακά μέσα, είχε ήδη κατευθυνθεί προς τη Σουηδία, όπου η κατάσταση των πυρκαγιών βρισκόταν σε πολύ κρίσιμη φάση.
Μιλήσατε και για την πρότασή σας για αναβάθμιση του υφιστάμενου Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας μέσω του rescEU. Τι ακριβώς προτείνετε;
Από το Νοέμβριο 2017, προτείναμε, ως Ευρωπαϊκή Επιτροπή, να ενισχύσουμε το σημερινό ευρωπαϊκό σύστημα πολιτικής προστασίας, το οποίο βασίζεται στις εθελοντικές προσφορές των κρατών-μελών, με τη δημιουργία του rescEU. Το rescEU θα κάνει τη διαφορά. Είναι ένα «δίχτυ ασφαλείας» με δικά του επιχειρησιακά μέσα που θα είναι στη διάθεση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας. Θα ενεργοποιείται από τα κράτη-μέλη σε έκτακτες περιπτώσεις φυσικών καταστροφών όταν τα εθνικά μέσα δεν θα επαρκούν και όταν τα άλλα κράτη μέλη δεν θα μπορούν να ανταποκριθούν διότι θα αντιμετωπίζουν ανάλογες κρίσεις. Σύνθημά μας η «Ευρώπη που προστατεύει».
Το περυσινό παράδειγμα της Πορτογαλίας ήταν διδακτικό: ο υφιστάμενος Μηχανισμός έφτασε στα όριά του. Η νέα πραγματικότητα απαιτεί να προσαρμοστούμε. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε στη βάση μιας παραδοσιακής προσέγγισης. Η δραματική αύξηση των φυσικών καταστροφών, ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής, επιβάλλει την αναβάθμιση που προτείναμε.
Την ίδια στιγμή, έχοντας υπόψη ότι η «πρόληψη είναι καλύτερη από τη θεραπεία», προωθούμε την εθνική ετοιμότητα και πρόληψη. Χωρίς ετοιμότητα και πρόληψη σε εθνικό επίπεδο η όποια ευρωπαϊκή βοήθεια θα είναι γράμμα κενό. Η εθνική υπευθυνότητα είναι εκ των ων ουκ άνευ για μια αποτελεσματική ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Το rescEU στοχεύει στην ενδυνάμωση της εθνικής ευθύνης ενισχύοντας με κάθε τρόπο την ανάπτυξη της κουλτούρας της πρόληψης.
Θέλω να τονίσω ξανά: είναι αδύνατον να διαχειριστούμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και τα αυξανόμενα φαινόμενα φυσικών καταστροφών απλά με ενίσχυση των επιχειρησιακών μέσων. Η ετοιμότητα και η πρόληψη είναι προαπαιτούμενα για αποτελεσματική επιχειρησιακή αναβάθμιση.
Ταυτόχρονα, σε συνεργασία με άλλους συναδέλφους μου, όπως τους Επιτρόπους Κρέτσου και Χόγκαν, θα συστηματοποιήσουμε την καλύτερη αξιοποίηση των διαρθρωτικών ταμείων έτσι ώστε να ενισχυθούν οι εθνικές ικανότητες αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών. Θα δοθούν οικονομικά κίνητρα στα κράτη-μέλη για να αναβαθμίσουν τα εθνικά σχέδια ετοιμότητας και πρόληψης.
Πρόσφατα επισκέφθηκα το Κέντρο Συντονισμού Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όπου, μεταξύ άλλων, είδα και παραδείγματα χαρτών Copernicus. Ζητήθηκαν τέτοιοι χάρτες στην περίπτωση των πρόσφατων πυρκαγιών; Ποια η χρησιμότητά τους;
Ναι ζητήθηκαν και ναι ετοιμάστηκαν χάρτες από το Ευρωπαϊκό σύστημα Copernicus οι οποίοι έδειξαν με κάθε λεπτομέρεια και ακρίβεια την καταστροφή. Η χρησιμότητα αυτών των χαρτών είναι εξαιρετικά σημαντική, ιδιαίτερα στις προσπάθειες διάσωσης.
Θέλω να υπογραμμίσω ότι το Copernicus είναι ένα από τα πιο μοντέρνα συστήματα παραγωγής χαρτών. Μάλλον το καλύτερο στον κόσμο. Είναι εργαλείο-κλειδί στη διαχείριση κρίσεων. Ακόμα και οι ΗΠΑ ζήτησαν από την ΕΕ την ενεργοποίηση του Copernicus στις πλημμύρες του Τέξας και της Φλώριδας και στις πυρκαγιές στην Καλιφόρνια.
Κύριε Στυλιανίδη, αλλάζοντας θέμα, στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής στις Βρυξέλλες δεν πάρθηκαν και τόσο γενναίες αποφάσεις για το Μεταναστευτικό. Ποια είναι η δική σας άποψη, δεδομένου πως ένα μέρος του προβλήματος το επωμίζεται η δική σας αρμοδιότητα;
Είναι γνωστό ότι υπάρχουν διαφορές και αποκλίνουσες απόψεις μεταξύ των Κρατών-Μελών για το μεταναστευτικό και το προσφυγικό. Η προσφυγική κρίση δοκίμασε και δοκιμάζει τη συνοχή της ΕΕ.
Είναι σημαντικό ότι το Συμβούλιο, στην άτυπη συνάντηση, μετά από δύσκολες συζητήσεις, κατέληξε σε μια κοινή ευρωπαϊκή θέση. Η απόφαση κατέδειξε ότι η απάντηση στο μεταναστευτικό και προσφυγικό μπορεί να είναι μόνο συλλογική.
Όσοι πίστευαν σε μονομερείς εθνικές απαντήσεις το ανεγνώρισαν και έγινε αποδεκτό ότι: Ρεαλιστική και αποτελεσματική είναι μόνο η κοινή ευρωπαϊκή απάντηση, η οποία διαμορφώνει και το πλαίσιο πολιτικής.
Η Ευρωπαϊκή πολιτική αναπόφευκτα πρέπει να κινείται σε δύο βασικούς πυλώνες: πρώτος και σημαντικότερος να κρατήσουμε την ταυτότητά μας ως Ευρωπαίοι και το ηθικό πλαίσιο της ΕΕ που βασίζεται στο διεθνές δίκαιο και διεθνείς συνθήκες όπως είναι η Συνθήκη της Γενεύης. Και δεύτερο, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε και να μην ανταποκριθούμε στις αγωνίες και στις προσδοκίες του Ευρωπαίου πολίτη.
Η ομόφωνη απόφαση του Συμβουλίου διασφάλισε τη συνοχή της ΕΕ. Αυτό δεν σημαίνει ότι λύθηκαν όλα τα προβλήματα και οι διαφορές. Όσοι προέβλεπαν διάσπαση της Ευρώπης για ακόμα μια φορά διαψεύστηκαν. Το ευρωπαϊκό εγχείρημα είναι πολύ πιο ανθεκτικό από ότι κάποιοι νομίζουν.
Σ'' αυτό το σημείο θέλω να υπογραμμίσω τον καθοριστικό ρόλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη διαμόρφωση συναίνεσης και εξεύρεσης συμβιβασμού. Η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας, παρά την κριτική που δέχτηκε, αποδείχτηκε ότι υπηρετεί το μεγάλο στόχο της ανθρωπιστικής βοήθειας βοηθώντας τους πρόσφυγες και επιτυγχάνοντας την κοινή ευρωπαϊκή θέση.
Μπορεί να υπάρξει μακροχρόνιος προγραμματισμός για την ευρωπαϊκή πολιτική στην ανθρωπιστική βοήθεια, όταν ο πληθυσμός της Αφρικής αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς; Μπορεί η Δύση να παρέμβει πολιτισμικά και οικονομικά σ αυτές τις περιοχές του πλανήτη, προλαμβάνοντας το κακό που έρχεται;
Η Αφρική είναι η μεγάλη πρόκληση για την ΕΕ και τον κόσμο. Ιδιαίτερα η πληθυσμιακή της έκρηξη. Οι εκτιμήσεις λένε ότι ο πληθυσμός στην Αφρική στα επόμενα 25-30 χρόνια θα διπλασιαστεί..
Δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τις προκλήσεις στην Αφρική εάν δεν υπερβούμε τις παραδοσιακές προσεγγίσεις και επαναξιολογηθεί ο τρόπος που διαχειριζόμαστε την αναπτυξιακή βοήθεια. Πρέπει να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η κακή διακυβέρνηση και η διαφθορά. Αυτό θα επιτρέψει την ουσιαστική εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα (PPP – «Private-Public partnerships») οδηγώντας στη δημιουργία θέσεων εργασίας και προοπτικής, ειδικά για τις νέες γενιές, έτσι ώστε να μειωθεί η ανάγκη μετανάστευσης.
Ειδικά για να αντιμετωπιστεί η πληθυσμιακή έκρηξη, θα πρέπει να εφαρμοστούν ριζοσπαστικές λύσεις, λαμβάνοντας πάντα υπόψη τις ιδιαιτερότητες τις περιοχής.
Η Αφρική ως ήπειρος και ειδικά σε ό, τι αφορά στην ανθρωπιστική βοήθεια, ήταν πάντοτε και παραμένει περιοχή υψηλής προτεραιότητας για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το 2017 περίπου 35% του προϋπολογισμού της ανθρωπιστικής βοήθειας διατέθηκε σε χώρες της Αφρικής. Η ίδια προσέγγιση συνεχίζεται το 2018 και 2019.
Παράλληλα, η ΕΕ μαζί με τα Κράτη Μέλη παρέχουν αναπτυξιακή βοήθεια στην Αφρικανική ήπειρο πάνω από 20 δις ευρώ τον χρόνο, και έχουν δημιουργήσει το «EU Trust Fund for Africa» προκειμένου να αντιμετωπιστούν, μεταξύ άλλων, οι γενεσιουργές αιτίες των μεταναστευτικών ρευμάτων εντός και εκτός Αφρικής. Και με ένα άλλο σχέδιο, το «External Investment Plan» η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενισχύει την οικονομική ανάπτυξη μέσω της συγχρηματοδότησης επενδύσεων σε αφρικανικές χώρες.
Οφείλω να ομολογήσω ότι πολλές φορές ως ΕΕ νιώθουμε μόνοι σε αυτή τη μεγάλη προσπάθεια να βοηθήσουμε την Αφρική.
Στην Ελλάδα, πάνω από 2800 παιδιά προσφύγων συμμετείχαν στο πρόγραμμα εκπαίδευσης με χρηματοδότηση από το δικό σας ταμείο. Αναρωτιέμαι μήπως η λύση τελικά για το δημογραφικό μας είναι αυτή: ενσωμάτωση και παιδεία για τους «νέους Έλληνες» ή και για «νέους Ευρωπαίους».
Η εκπαίδευση είναι το παν, διότι με την εκπαίδευση θωρακίζουμε τα παιδιά απέναντι στον κίνδυνο της ριζοσπαστικοποίησης και της περιθωριοποίησης. Και συμβάλλουμε έτσι ώστε να αποτρέψουμε νέες χαμένες γενιές.
Η προστασία τους είναι για μας πρώτη προτεραιότητα. Ακριβώς γι΄ αυτόν το λόγο, με δική μου πρωτοβουλία, προχωρήσαμε στην αύξηση του κονδυλίου για την εκπαίδευση σε περιοχές κρίσεων από 1% που ήταν το 2015 σε 8% σήμερα, ενώ το 2019 το ποσοστό αυτό θα ανέλθει στο 10%. Και σ'' αυτό τον τομέα η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι φωτεινό παράδειγμα και ηγείται παγκοσμίως.
Μέσα σ'' αυτό το πλαίσιο δώσαμε προτεραιότητα στην εκπαίδευση των προσφυγόπουλων που φιλοξενούνται στην Ελλάδα και οδηγήσαμε τα παιδιά πίσω στα θρανία.
Σε ότι αφορά στο μεταναστευτικό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις διαχείρισης του θέματος λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες και ανησυχίες που υπάρχουν. Σε τελική ανάλυση, όμως, τα Κράτη-Μέλη αναλαμβάνουν την ευθύνη μέσα από τις εθνικές πολιτικές που εφαρμόζουν.
Η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι μέσα από τη σωστή ενσωμάτωση, δηλαδή την αποτροπή της «γκετοποίησης», οι κοινωνίες ενδυναμώνονται και εμπλουτίζονται.
Ποιο είναι το μέλλον της ΕΕ μετά τις επικείμενες Ευρωεκλογές κ. Επίτροπε;
Είναι γεγονός ότι οι επόμενες Ευρωεκλογές θα είναι κρίσιμες για το μέλλον της Ευρώπης. Θεωρώ σημαντικό να επικρατήσουν οι δυνάμεις που παραμένουν πιστές στην ευρωπαϊκή ιδέα και το ευρωπαϊκό «πρότζεκτ».
Η μαζική συμμετοχή των Ευρωπαίων πολιτών στις Ευρωεκλογές είναι κλειδί, έτσι ώστε οι δυνάμεις του λαϊκισμού και της αμφισβήτησης του ευρωπαϊκού οράματος να μην αποκτήσουν υπέρμετρο ρόλο.
Για να το πετύχουμε πρέπει να μιλήσουμε στους Ευρωπαίους πολίτες με καθαρό και απλό λόγο. Αποφεύγοντας τη ξηρή γραφειοκρατική γλώσσα. Διότι, πρέπει να το παραδεχτούμε, υπάρχει ουσιαστικό επικοινωνιακό πρόβλημα. Δεν επικοινωνούμε αποτελεσματικά στους πολίτες όλα όσα γίνονται. Πρέπει να βρούμε τον κώδικα επικοινωνίας με τους πολίτες και να εξηγήσουμε με σαφή τρόπο πως η ΕΕ έχει θετικό αντίκτυπο στην καθημερινότητα του πολίτη.
Παρά τα εμπόδια, τις διαφορές μεταξύ των Κρατών-Μελών, τις νέες διεθνείς γεωπολιτικές αλλαγές, τις πολιτικές Τραμπ, η Επιτροπή Γιούνκερ έχει να παρουσιάσει ουσιαστικό έργο. Καταφέραμε να διαφυλάξουμε την ενότητα της Ευρώπης. Αντιμετωπίσαμε τις μεγάλες προκλήσεις, όπως το Brexit και την προσφυγική κρίση, λαμβάνοντας τολμηρές πολιτικές αποφάσεις. Και εφαρμόσαμε τη δέσμευση Γιούνκερ ότι θα είμαστε παρεμβατικοί στα μεγάλα θέματα και λιγότερο παρεμβατικοί στα μικρά.
Παρά τις «Κασσάνδρες» που προέβλεπαν το «τέλος» της Ευρώπης, η Ευρωπαϊκή Ένωση αποδείχθηκε ανθεκτική. Δεν είμαστε όμως αφελείς. Δεν εφησυχάζουμε. Ξέρουμε ότι υπάρχουν ακόμα πολλές και μεγάλες προκλήσεις και δυσκολίες. Προχωρούμε, όμως, με πραγματισμό και με πλήρη συναίσθηση των δεδομένων.
Ποια είναι η πολιτισμική και οικονομική θέση του Ελληνισμού στην σύγχρονη Ευρώπη του 21ου αιώνα;
Ο Ελληνισμός ανήκει στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Η Ευρώπη είναι το κοινό μας σπίτι. Ο Ελληνισμός δεν είναι έθνος ανάδελφο. Δεν έχει να φοβηθεί απολύτως τίποτα από την ενεργητική και ουσιαστική συμμετοχή στα ευρωπαϊκά δρώμενα. Η θέση, λοιπόν, του Ελληνισμού είναι μέσα στην Ευρώπη. Στον πυρήνα της. Διότι η Ευρώπη είναι ασπίδα αλλά και πλαίσιο δημιουργίας και ανάπτυξης. Δεν θέλω να σκεφθώ καν ποια θα ήταν η τύχη της Ελλάδας και της Κύπρου εάν είμαστε εκτός ευρωπαϊκής οικογένειας ειδικά αυτή την περίοδο της παγκόσμιας ρευστότητας και αβεβαιότητας.
