Του Παναγιώτη Καρκατσούλη*
Αρχή γνώσεως η των ονομάτων επίσκεψις, διακήρυσσε ο Αριστοτέλης. Σύμφωνα, λοιπόν, με την παράδοση, οι κόρες του Δαναού, οι Δαναΐδες, καταδικάστηκαν μετά τον θάνατό τους και την κάθοδό τους στον Άδη να μεταφέρουν και να ρίχνουν αιώνια νερό σε ένα πιθάρι με τρύπες («τετρημένον πίθον») για να τιμωρηθούν για τη δολοφονία των συζύγων τους κατά την πρώτη νύχτα του γάμου. Η έκφραση ο «πίθος των Δαναΐδων» ερείδεται την προέλευσή της σ' αυτή την μυθοπλασία και σημαίνει ότι μια εργασία είναι μάταιη ή ένας κόπος καταβάλλεται χωρίς τέλος.
Η απλούστευση των διοικητικών διαδικασιών συνιστά μια τέτοια εργασία. Κάθε κυβέρνηση θεωρεί υποχρέωσή της να αναγγέλλει ένα πρόγραμμα απλούστευσης. Ανεξαρτήτως του πόσο φιλόδοξο μπορεί να είναι, τα αποτελέσματά του, στις περισσότερες περιπτώσεις παραμένουν πενιχρά.
Αυτό ισχύει ακόμη και για τις περιπτώσεις εκείνες που υπήρξαν περισσότερο επιτυχημένες προσπάθειες απλούστευσης με τη χρήση νέων τεχνολογιών σε συνδυασμό με δομικές αλλαγές στην κεντρική και περιφερειακή διοίκηση (π.χ. ΚΕΠ). Ακόμη, δηλαδή, και στις λίγες εκείνες περιπτώσεις που περιοριζόταν το ενδημικό φαινόμενο της απομόνωσης και της μη συνεργασίας των υπηρεσιών που δημιουργεί, κατ' ευθείαν, περίπλοκες και πολύπλοκες διαδικασίες, ακόμη και τότε, δεν είχαμε μια βιώσιμη απλούστευση διαδικασιών.
Έτσι, η «δήλωση του ν. 105» η η ηλεκτρονική υποβολή ορισμένων δικαιολογητικών που αφορούν συμβάντα ζωής, μένουν να μνημονεύονται ως αξιόλογες εξαιρέσεις σ' ενα σύστημα δαιδαλώδες και, συχνά, δυσώδες.
Σπανίως αναζητείται η γενεσιουργός αιτία του προβλήματος και η τρέχουσα πολιτική παραφιλολογία και αντίληψη, χρεώνει τον λαβύρινθο των διαδικασιών στην δημόσια διοίκηση, ενώ οι δημιουργοί του είναι οι πολιτικοί, και μάλιστα, οι βουλευτές που κρύβονται πίσω από τους δημοσίους υπαλλήλους.
Εξηγούμαι: Κανένα πρόγραμμα απλούστευσης διαδικασιών δεν μπορεί να πετύχει όταν εκείνοι που θέτουν τους κανόνες (νομοθετικό σώμα) νομοθετούν με τρόπο που δημιουργεί πολύπλοκες διαδικασίες. Όταν το κίνητρο της ρύθμισης είναι, μάλιστα, η τακτοποίηση ημετέρων, ατομικών είτε ομαδικών εξυπηρετήσεων, τότε η επιβάρυνση των διαδικασιών είναι δεδομένη. Θα πρέπει να θεσπιστούν ad hoc διατάξεις που με τη σειρά τους, για να εφαρμοστούν, θα δημιουργηθούν διοικητικές διαδικασίες που θα προστεθούν σε ήδη υφιστάμενες, πολλές εκ των οποίων θεσπίστηκαν για να τακτοποιήσουν άλλους ημέτερους. Σ' αυτό το κουβάρι των διαδοχικών τακτοποιήσεων προστίθενται διορθώσεις επί διορθώσεων κι έτσι φθάνουμε σε εξωφρενικές καταστάσεις. Για τους ρέκτες του είδους συνιστώ μια πρόχειρη ανάγνωση του άρθρου 1 του πολυνομοσχέδιου για την ανάπτυξη που έχει δοθεί προς διαβούλευση. Δέκα παράγραφοι σε ένα άρθρο τροποποιούν ένα άλλο άρθρο που ψηφίστηκε πριν από λίγους μήνες! Τι περιμένετε να πράξει η εκτελεστική μηχανή στη συνέχεια; Τι είδους αξιοπιστία μπορεί να έχουν οι αποφάσεις της και πως ο τμηματάρχης/διευθυντής μιας περιφερειακής υπηρεσίας δεν θα καταφύγει σε φορμαλισμούς για να αισθανθεί κάπως σίγουρος;
Κανένα διοικητικό σύστημα δεν μπορεί να τυποποιήσει την εξαίρεση της εξαίρεσης. Κανένα πληροφοριακό σύστημα δεν μπορεί να είναι αξιόπιστο όταν η νομοθεσία για τη φορολογία εισοδήματος τροποποιείται μέσα σε δέκα χρόνια 218 φορές.Οι διοικητικές διαδικασίες γίνονται περίπλοκες, εξουθενώνουν τους πολίτες, ακυρώνουν την επιχειρηματικότητα και θρέφουν τη διαφθορά όταν δεν λειτουργεί η καλή νομοθέτηση.
Δεν αρκεί, συνεπώς, για την αντιμετώπιση της πολυνομίας και της κακονομίας καθώς και των συνακόλουθων περίπλοκων διαδικασιών να προβαίνουμε στην εξαγγελία φαραωνικών έργων ή πάσης φύσεως παρατηρητηρίων και ορμητηρίων. Χρέος της κυβέρνησης δεν είναι να παρατηρεί τα τεκταινόμενα. Αυτό μπορεί να το κάνουν, πολύ καλύτερα, οι ερευνητές και τα κατάλληλα ινστιτούτα. Χρέος της είναι να αντιμετωπίσει δραστικά τον κακό εαυτό της. τους βουλευτές της, δηλαδή, που εκμεταλλευόμενοι την θέση τους επιχειρούν πάσης φύσεως τακτοποιήσεις ανταποκρινόμενοι σε αιτήματα των ψηφοφόρων τους.
Η απλούστευση των διαδικασιών προϋποθέτει, προέχοντος και κυρίως, ισχυρή πολιτική βούληση για την πάταξη των πελατειακών σχέσεων και της φαυλοκρατίας. Τέτοιο πρόγραμμα δεν έχει, όμως, παρουσιαστεί, μέχρι στιγμής.
* Ο Παναγιώτης Καρκατσούλης είναι Δρ. στο Ινστιτούτο Έρευνας Ρυθμιστικών Πολιτικών.
