Του Επαμεινώνδα Κορώνη*
Για όσους χαίρονται με την πιθανή ήττα του Τραμπ στις εκλογές του 2020 έχουμε άσχημα νέα. Γιατί μπορεί ο μετριοπαθής Joe Biden να παραμένει το φαβορί για τις προκριματικές εκλογές των Δημοκρατικών, αλλά όλα δείχνουν ότι θα συγκρουστεί με το τρένο που ονομάζεται Elizabeth Warren. Και η Elizabeth δεν φαίνεται να έχει πρόβλημα να μεταλλαχθεί σε θηλυκό Τσίπρα για να πετύχει τις επιδιώξεις της.
Πριν από μερικά χρόνια ένα άρθρο στον Guardian ανέλυε το πρόβλημα του λαϊκισμού ως ένα εκφυλιστικό μικρόβιο που πλήττει ακόμα και τους αντιπάλους του. Ο Cas Mudde, συγγραφέας του πολυδιαβασμένου μανιφέστου του νέο-λαϊκισμού τον όρισε ως την απλουστευτική διαίρεση της κοινωνίας σε «λαό» και «ελίτ» και την εξίσου απλοϊκή σκέψη ότι «η φωνή των πολλών έχει πάντα δίκαιο και πρέπει να λειτουργεί συντριπτικά απέναντι στους λίγους». Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι με αυτό το αφηγηματικό σχήμα ήρθε την εξουσία ο Τσίπρας, ο Τραμπ, ο Ορμπάν, ο Μπολσονέρο και απέκτησαν πολιτικό κεφάλαιο ο Σάντερς και ο Κόρμπυν. Αυτή η βασική πλατφόρμα είναι τόσο απλή και αποτελεσματική που έλκει πλέον και πολιτικούς με διαφορετικές ρίζες. Δεν έχει ούτε ιδεολογικό πρόσημο ούτε αριστεροδεξιές διευθύνσεις.
Η Elizabeth Warren προέρχεται από μια μικροαστική οικογένεια της Οκλαχόμα, σπούδασε και πάλεψε για να φτάσει μέχρι την θέση της καθηγήτριας του Δικαίου στο Harvard. Στην δεκαετία του '90 οπότε αρχίζει και η ενασχόληση της με την πολιτική η Warren γράφει για τον ρόλο της ρυθμισμένης ελεύθερης αγοράς και την αξία του οικονομικού ρασιοναλισμού. Ως γερουσιαστής είναι το μυαλό πίσω από την σύσταση του Consumer Financial Protection Bureau, ώστε να ελεγχθεί η ακόρεστη όρεξη των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και να προστατευθούν οι μικροεπενδυτές.
Μέχρι εκεί και ακούγοντας μια συνέντευξή της στο NBC το 2014 κάποιος βλέπει στην Warren μια ροπή προς τον «υγιή καπιταλισμό».Κατά συνέπεια, γράφει ο Andrew Ross Sorkin, η Warrenπάντα εντασσόταν στο στρατόπεδο που αστειευόμενοι ονομάζουν οι δημοσιογράφοι «winedemocrats»(του κρασιού) και οι οποίοι συνήθως χάνουν τις μάχες από τους πιο λαϊκούς «beerdemocrats» (της μπύρας).
Πέντε χρόνια μετά η στιφή Warren είναι ένας από τους βασικούς διεκδικητές του χρίσματος. Οι ομιλίες της μαζεύουν κόσμο, στο debate με τον Biden κέρδισε τις εντυπώσεις και δεν διστάζει πλέον να μιλά ανοιχτά για την στρατηγική της ενάντια στον Τραμπ. Η Elaine Godfrey ανέλυσε πριν λίγες μέρες στο The Atlantic τις μετακινήσεις από τον σταθερά τρίτο στις δημοσκοπήσειςSanders στην Warren, πολύ πριν προκύψει και το θέμα της υγείας του. Είναι πλέον πιο ζεστή, λιγότερο διχαστική, πιο επικοινωνιακή και τελικά όπως συνοψίζει ένας απλός πολίτης από το San Diego, «είναι λίγο πιο εκλόγιμη από τον Sanders».
'Όμως ηWarren άλλαξε και κάτι άλλο στην πολιτική της πλατφόρμα προσχωρώντας αδίστακτα στις αρχές του λαϊκισμού. ΗWarren έχει βασίσει την προεκλογική της καμπάνια σε μια σειρά από ηχηρά λαϊκίστικά μηνύματα όπως η διάσπαση δια νόμου των εταιρικών κολοσσών στις Η.Π.Α. (ιδιαίτερα του Facebook!), η παραδειγματική τιμωρία των άκριτων εξαγωγών κεφαλαίων ενώ στο θέμα της οπλοκατοχής επιδόθηκε σε μια μαξιμαλιστική μάχη με τον συνυποψήφιό της Betty O' Rourke.
Προσοχή, το θέμα δεν είναι αν η Warren ταυτίζεται με τις θέσεις των φιλελευθέρων για το θέμα αλλά η συγκρουσιακή και λαϊκίστικη προσέγγιση που υιοθετεί. Είναι σαφώς πιο μορφωμένη από τον Τραμπ αλλά δεν διστάζει να ταυτίσει την επιχειρηματικότητα με την διαφθορά και να μιλήσει για το πρόβλημα του φυσικού περιβάλλοντος με ιστορίες που της έλεγε η μαμά της.
To 2018 η Warrenανήκε σε μια μειοψηφία γερουσιαστών που προτείνει την καθιέρωση των ανώτατων υπερωριακών αμοιβών στους αγροτοεργάτες και λίγο πιο πριν έχει καταδικάσει το φορολογικό νομοσχέδιο που «κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους και κάνει αυτό το 1% που μας διοικεί ακόμα πιο δυνατό». Η ρητορική της έκτοτε υιοθετεί το σχήμα «οι πολλοί ενάντια στους λίγους» που το είδαμε και στην χώρα μας να διασώζει εκλογικά τον ΣΥΡΙΖΑ.
Η Warren απλοποιεί περίπλοκα θέματα υποβαθμίζοντάς τα σε απλές ιδέες. Πολλές σωστές της παρεμβάσεις, όπως η πίεση στην επιτροπή που ασχολείται με την επανένωση οικογενειών μεταναστών, γίνεται με δραματοποιημένες κατηγορίες για τους «αμοραλιστές αντιπάλους». Ο τρόπος που μιλά για την WallStreet είναι απαξιωτικός και συγκρουσιακός. Σε μια πρόσφατη ομιλία της στο Ohio κάποιος οπαδός της ούρλιαξε «gokillthem!».
Η ανησυχία πολλών προέρχεται λοιπόν όχι από την εκλογική επικράτηση αρκετών νέο-λαϊκιστών σε πολλές και μεγάλες χώρες. Αλλά ότι και οι αντίπαλοί τους θα αναγκαστούν να προσχωρήσουν μερικώς σε αυτή την νέα ψευδό-ιδεολογία και ρητορική.
Ο αδαής Τσίπρας, ο γραφικός Τραμπ και ο αυθάδης Ορμπάν έχουν εκλογική ημερομηνία λήξης. Το ζήτημα είναι αν θα τους διαδεχθούν οι αντί-λαϊκιστές πολιτικοί με διάθεση για δουλειά και λογική ή εξίσου λαϊκιστές πολιτικοί ευκολίας. Βλέποντας την άνοδο της Elizabeth Warren στις προκριματικές εκλογές των Δημοκρατικών στις Η.Π.Α., αναρωτιέται κανείς αν το 2020 θα γίνουμε θεατές ενός εμφυλίου του λαϊκισμού όμοιου με εκείνον στην Μ.Βρετανία και στο Μεξικό.
* Ο κ. Επαμεινώνδας Κορώνης είναι Καθηγητής στο HultInternationalBusinessSchool και διδάσκει Θεωρία Ηγεσίας στο Πανεπιστήμιο Westminster του Λονδίνου.
