Την πρόθεσή του να δεσμεύσει ακόμα περισσότερα κεφάλαια για επενδύσεις στην Ελλάδα αποκαλύπτει ο μεγαλύτερος σήμερα ξένος επενδυτής στη χώρα και μεγαλομέτοχος της Eurobank και της Eurolife, Πρεμ Γουάτσα στον «Φιλελεύθερο». Ο Ινδοκαναδός επικεφαλής του ομίλου Fairfax μιλάει για τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας, για τη φιλική προς την επιχειρηματικότητα πολιτική που εφαρμόζει η κυβέρνηση, αλλά και για την αποφασιστικότητα που πρέπει να δείξει ο πρωθυπουργός για να μεταμορφωθεί η Ελλάδα.
Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Μαριόλη
- Τον περασμένο Ιούλιο είχατε δηλώσει ότι η ελληνική κυβέρνηση είναι η πιο φιλική προς την επιχειρηματικότητα στην Ευρώπη. Συνεχίζετε να το πιστεύετε αυτό μετά τα μέτρα που έχει εφαρμόσει μέσα στους πρώτους μήνες;
Σίγουρα διανύουμε τους πρώτους μήνες διακυβέρνησης και επομένως είναι πολύ νωρίς να πούμε τι θα συμβεί, όμως οφείλω να ομολογήσω ότι είμαι θαυμαστής του Κυριάκου Μητσοτάκη, υπό την έννοια ότι δείχνει πως θέλει να εφαρμόσει μία φιλική προς την επιχειρηματικότητα ατζέντα. Διότι πιστεύω ειλικρινά ότι μία φιλική προς την επιχειρηματικότητα κυβέρνηση μπορεί να μεταμορφώσει την Ελλάδα. Μία κυβέρνηση που θα προσελκύει επενδύσεις, θα δημιουργεί θέσεις εργασίας και θα αυξάνει τα εισοδήματα θα έχει μέλλον, γιατί οι Έλληνες πολίτες θα βλέπουν διαφορά στη ζωή τους. Έτσι λειτουργεί ο «μηχανισμός» αυτός. Οι φιλικές προς την επιχειρηματικότητα πολιτικές φέρνουν αποτελέσματα, κεφάλαια εισέρχονται στη χώρα, η ανεργία μειώνεται και το γενικότερο κλίμα αλλάζει προς το καλύτερο.
- Ορισμένοι αναλυτές, ωστόσο, πιστεύουν ότι χρειάζονται βαθύτερες μεταρρυθμίσεις για να ανακάμψει πραγματικά η χώρα. Μεταρρυθμίσεις που η κυβέρνηση δύσκολα θα τις κάνει λόγω του πολιτικού κόστους.
Πρέπει γενικά να αλλάξει το πόσο εύκολα μπορεί κάποιος να κάνει δουλειές στην Ελλάδα. Πάντως πιστεύω ότι ο Κ. Μητσοτάκης θα προχωρήσει τις μεταρρυθμίσεις, γιατί φαίνεται προσηλωμένος σ'' αυτό τον στόχο. Η εντύπωση που έχω αποκομίσει από την κυβέρνηση είναι ότι τα στελέχη της είναι έξυπνα και ικανά και ταυτόχρονα πειθαρχημένα. Έχουν στόχο να βελτιώσουν το επενδυτικό κλίμα και να υλοποιήσουν μεγάλες επενδύσεις, όπως για παράδειγμα το Ελληνικό, το οποίο θα ξεκινήσει σύντομα.
- Για την ανάπτυξη, τι πιστεύετε; Θα επιβεβαιωθεί η κυβέρνηση που προβλέπει 2,8% και γιατί όλοι οι υπόλοιποι (Κομισιόν, ΔΝΤ, επενδυτικές τράπεζες, ΤτΕ) βλέπουν χαμηλότερους ρυθμούς μεγέθυνσης του ΑΕΠ;
Είμαι πολύ αισιόδοξος για την ανάπτυξη στην Ελλάδα. Πρέπει να σας έχω αναφέρει ξανά το παράδειγμα της Ιρλανδίας, όπου ύστερα από πτώση του ΑΕΠ της τάξης του 14% όλοι (π.χ. ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα) έβλεπαν ανάπτυξη 1% και 2%. Αυτό που δεν είδαν ήταν την ανάκαμψη, που τελικά ήρθε και απέδωσε ρυθμούς ανάπτυξης 7% και 5%.
- Γιατί δεν μπορούν να προβλέψουν την άνοδο;
Επειδή είναι δύσκολο να προβλεφθεί, κυρίως όταν είσαι σε κρίση ή στην αρχή της ανάκαμψης. Όπως έλεγα και στους ανθρώπους της Eurobank, οι οργανισμοί αυτοί θα δουν την ταχεία ανάκαμψη μόνο όταν είναι… μπροστά στα μάτια τους και μπορούν να τη μετρήσουν, μόνο όταν θα έχει πραγματοποιηθεί. Είναι συντηρητικοί αυτοί οι οργανισμοί, γιατί έτσι πρέπει να είναι. Όταν όμως το ΑΕΠ έχει μειωθεί πάνω από 25%, πρέπει όλοι να καταλάβουν ότι η ανάπτυξη θα έρθει όταν εφαρμόζονται οι κατάλληλες μεταρρυθμίσεις. Όπως η αγορά αυτοκινήτων στην Ελλάδα ή η αγορά ακινήτων. Όταν μία αγορά από το 100% πέφτει στο 10% είναι τρομακτική η πτώση. Από το 10% στο 20% είναι αύξηση 100%, αλλά στην ουσία και πάλι θα βρισκόμαστε 80% κάτω.
- Πόσο γρήγορα μπορούμε να δούμε στην Ελλάδα τέτοια ανάκαμψη;
Μεγάλη άνοδος στις πωλήσεις αυτοκινήτων, στην αγορά ακινήτων και στις κατασκευές μπορεί να σημειωθεί μέσα στα επόμενα 2-3 χρόνια. Και το 2020 και το 2021 πιστεύω ότι θα είναι σπουδαίες χρονιές για την Ελλάδα. Βλέπετε ήδη το κλίμα να αλλάζει δραματικά, όπως αυτό αντανακλάται στους οικονομικούς δείκτες, στον PMI και στο καταναλωτικό κλίμα που σημειώνουν υψηλά πολλών ετών. Είμαι πάρα πολύ αισιόδοξος για την ελληνική οικονομία και για το μέλλον των Ελλήνων, οι οποίοι πέρασαν πολύ δύσκολες στιγμές.
- Έχετε πει ότι αν έπρεπε να επενδύσετε σε μία μόνο χώρα αυτή θα ήταν η Ινδία. Την Ελλάδα σε ποια θέση τη βάζετε;
Ναι, η Ινδία θα ήταν η πρώτη μου επιλογή, λόγω του μεγέθους της και των ευκαιριών που προσφέρει. Μην ξεχνάτε ότι μιλάμε για 1,2 δισεκατομμύριο ανθρώπους. Αλλά αν έπρεπε να επιλέξω μία χώρα στην Ευρώπη, πιστεύω ότι η Ελλάδα είναι η καλύτερη επενδυτική επιλογή αυτή τη στιγμή. Καμία άλλη χώρα δεν έχει περάσει αυτά που πέρασε η Ελλάδα και τώρα ήρθε η ώρα της ανάκαμψης.
- Είστε επομένως έτοιμος να δεσμεύσετε περισσότερα κεφάλαια για επενδύσεις στην Ελλάδα;
Αν υπάρξει η κατάλληλη ευκαιρία, φυσικά και θα το κάνω. Έχουμε διαθέσει ήδη αρκετά κεφάλαια για επενδύσεις στην Ελλάδα μέσω της Eurobank, της Grivalia και της Eurolife και είμαστε ανοιχτοί στο να δεσμεύσουμε ακόμη περισσότερα.
- Ποιο είναι το όραμά σας για την Eurobank και τι απαντάτε σε όσους πιστεύουν ότι θα αρχίσετε κάποια στιγμή να μειώνετε το ποσοστό σας;
Σίγουρα δεν είμαι ο πιο αντικειμενικός κριτής, αλλά πιστεύω ακράδαντα ότι η Eurobank είναι η καλύτερη τράπεζα στην Ελλάδα. Είναι η «ράτσα» της τέτοια, γιατί ξεκίνησε σαν τράπεζα του ιδιωτικού τομέα και συνεχίζει να διαθέτει τέτοια στοιχεία. Επιπλέον δίνουμε λύση στο πρόβλημα των κόκκινων δανείων βγάζοντας από τον ισολογισμό 7,5 δισ. ευρώ. Το 2020 η τράπεζα θα είναι ακόμη πιο κερδοφόρα και είμαστε χαρούμενοι που έχουμε μεγάλο ποσοστό της τάξης του 32%. Είμαστε μακροπρόθεσμοι επενδυτές και θα παραμείνουμε στην Eurobank.
- Μία φημολογία που αναπτύσσεται κατά καιρούς στην Ελλάδα είναι ότι οι ελληνικές τράπεζες θα χρειαστούν επιπρόσθετα κεφάλαια όσο θα αντιμετωπίζουν το πρόβλημα των κόκκινων δανείων. Ποια είναι η εκτίμησή σας;
Ειλικρινά δεν πιστεύω ότι θα υπάρξει ανάγκη για επιπρόσθετα κεφάλαια. Μπορώ βέβαια να μιλήσω μόνο για τη δική μας τράπεζα και όχι για όλες. Η Eurobank είναι επαρκώς κεφαλαιοποιημένη, είναι ισχυρή, θα είναι ακόμη πιο κερδοφόρα του χρόνου και τα NPEs βγαίνουν από τον ισολογισμό. Συνεπώς δεν θα υπάρξει πρόβλημα, ενώ όσο η οικονομία θα ανακάμπτει, ο κόσμος θα βρίσκει δουλειές και τα κόκκινα δάνεια θα μειώνονται. Η Eurobank λοιπόν δεν πιστεύω ότι θα χρειαστεί κεφάλαια.
- Έχετε δηλώσει επίσης ότι θα φέρετε και άλλους επενδυτές να δουν από κοντά τις ευκαιρίες που υπάρχουν στην Ελλάδα. Να περιμένουμε επενδυτικά deals;
Η αλήθεια είναι ότι ήθελα να φέρω κάποιους μαζί μου και σ'' αυτό το ταξίδι, όμως η επίσκεψή μου συμπίπτει με την Ημέρα των Ευχαριστιών και δεν ήταν τόσο εύκολο. Κανονίζω επίσης να γίνει ένα μεγάλο αφιέρωμα για την Ελλάδα στη μεγαλύτερη εφημερίδα του Καναδά, στην οποία θα ήθελα να μιλήσουν ανώτεροι αξιωματούχοι της κυβέρνησης, για να δει ο κόσμος την προσπάθεια που γίνεται στη χώρα και τις ευκαιρίες που υπάρχουν. Σε όποιον μιλάω πάντως για την Ελλάδα δείχνει ενδιαφέρον, ενώ ακόμη πιο έντονο είναι το ενδιαφέρον Καναδών ελληνικής καταγωγής.
- Σε ποιους κλάδους πιστεύετε ότι θα επικεντρωθεί το ενδιαφέρον των επενδυτών;
Η Ελλάδα διαθέτει πολλούς ελκυστικούς κλάδους αυτή τη στιγμή, από τον τουρισμό και τα ακίνητα μέχρι την ενέργεια. Όμως δεν πρέπει να εστιάσετε σε συγκεκριμένους κλάδους. Το βασικό είναι να διαμορφωθούν οι συνθήκες για να μπορούν να έρθουν επενδυτές στην Ελλάδα. Όταν γίνει αυτό, θα δείτε ότι θα υπάρξουν μεγάλες εισροές κεφαλαίων σε διάφορους κλάδους. Το βασικό είναι να διαμορφωθεί ένα φιλικό για τις επιχειρήσεις περιβάλλον.
- Για την πορεία του ελληνικού Χρηματιστηρίου ποια είναι η εκτίμησή σας;
Όσα σας είπα ότι θα συμβούν στους υπόλοιπους κλάδους της οικονομίας, έτσι θα γίνει και με το Χρηματιστήριο. Είμαι αισιόδοξος, γιατί έχει υποχωρήσει δραματικά τα προηγούμενα χρόνια και είναι ακόμη στην αρχή της ανάκαμψης. Παρά την άνοδο κατά 45% μέσα στο 2019, τα περιθώρια είναι ακόμη μεγάλα. Μην ξεχνάτε ότι το Χρηματιστήριο της Αθήνας απέχει πάρα πολύ από τα υψηλά του. Η Eurobank, για παράδειγμα, βρίσκεται κοντά στην τιμή της τρίτης ανακεφαλαιοποίησης και πιστεύω ότι έχει μεγάλα περιθώρια ανόδου. Οταν η οικονομία πηγαίνει καλά και αναπτύσσεται, τότε ο κλάδος που ωφελείται περισσότερο είναι ο τραπεζικός. Η ανάπτυξη θα περάσει μέσα από τις τράπεζες και σίγουρα μέσα από την Eurobank.
- Αν έπρεπε να επενδύσετε σε μία αγορά ή σε μία επενδυτική κατηγορία, τι θα επιλέγατε σήμερα;
Το βασικό θέμα είναι ότι ΗΠΑ και Κίνα δείχνουν να βρίσκονται κοντά σε συμφωνία. Δεν γνωρίζω κάτι, αλλά ο κ. Τραμπ είναι σίγουρο ότι χρειάζεται αυτή τη συμφωνία εν όψει των εκλογών, ενώ και η Κίνα γνωρίζει ότι είναι προς το συμφέρον της η λήξη του εμπορικού πολέμου. Αν λυθούν τα εμπορικά ζητήματα -θυμίζω ότι υπήρχαν θέματα επιβολής δασμών και με την Ευρώπη-, τότε πιστεύω ότι η αμερικανική οικονομία έχει μπροστά της 3-4 χρόνια ισχυρής ανάπτυξης. Η Wall Street βρίσκεται σε υψηλά κυρίως λόγω των τεχνολογικών κολοσσών, των λεγόμενων FAANG. Αν εξαιρέσουμε τις μετοχές αυτές, υπάρχουν πολλές επιχειρήσεις που μπορούν να δουν άνοδο αν η οικονομία πάει καλύτερα. Η αμερικανική αγορά είναι η καλύτερη, αλλά θέλει προσοχή.
Όπως προανέφερα, και το εννοώ, στην Ευρώπη προτιμώ την Ελλάδα, ενώ έχουμε καλή παρουσία και στην Ουκρανία. Αλλά η Ινδία είναι η κορυφαία μας επιλογή. Ο κ. Μόντι επανεκλέχθηκε και έχει στόχο να βελτιώσει τη θέση της χώρας στο δείκτη doing business από 61 που βρίσκεται σήμερα και 133 πριν από τον Μόντι, στο 30-32. Και η Ελλάδα πιστεύω ότι θα κινηθεί προς την ίδια κατεύθυνση.
- Πιστεύετε ότι οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων έχουν φτάσει στο χαμηλότερο σημείο;
Έχουν ακόμη δρόμο. Η απόδοση του 10ετούς έφτασε από το 35% στο 1,4% και με τα κατάλληλα μέτρα από την κυβέρνηση πολύ εύκολα να υποχωρήσουν περαιτέρω για να συγκλίνουν με την υπόλοιπη Ευρώπη. Θα το ξαναπώ, έχετε την πιο φιλική προς τις επιχειρήσεις κυβέρνηση στην Ευρώπη και μπορείτε να τα καταφέρετε, αρκεί βέβαια η κυβέρνηση να δράσει γρήγορα και να μη φοβηθεί το πολιτικό κόστος, για να δει ο κόσμος το συντομότερο δυνατό τα οφέλη της ανάκαμψης.
* Η συνέντευξη δημοσιεύεται στον Φιλελεύθερο που κυκλοφορεί σήμερα Παρασκευή
