Της Γιώτας Χουλιάρα*
Η επικοινωνιακή τακτική του «νέου χαλίφη»
Επικοινωνιακή πολιτική, προπαγάνδα και softpower
«Δεν είναι η ανάγκη της ελευθερίας, αλλά η ανάγκη της δουλείας, εκείνη που κυριαρχεί στην ψυχή των όχλων. Η δίψα τους για υπακοή, τους κάνει από ένστικτο να υποτάσσονται σ΄εκείνον που παρουσιάζεται σαν αφέντης τους.»
Ψυχολογία των Όχλων - Γκυστάβ Λε Μπον.
Πριν προχωρήσουμε στις επικοινωνιακές τακτικές του Ερντογάν, ας μου επιτραπεί να αναλύσω κάποιους όρους για να κατανοήσουμε τις μεθόδους που χρησιμοποιεί ο Τούρκος πρόεδρος. H προπαγάνδα είναι το Α και το Ω της πολιτικής επικοινωνίας. Προπαγάνδα είναι η άμεση παρουσίαση ενός μηνύματος με έναν συγκεκριμένο τρόπο ώστε να εξυπηρετήσει συγκεκριμένους σκοπούς.
Ετυμολογικά, προπαγάνδα σημαίνει «διάδοση μίας φιλοσοφίας ή άποψης». Ιστορικά, ο όρος χρησιμοποιείται ως επί το πλείστον για να χαρακτηρίσει πολιτικά κείμενα που προωθήθηκαν από κυβερνήσεις με σκοπό να ποδηγετήσουν τις μάζες (το κοινό). Το modusoperandi της προπαγάνδας είναι παρόμοιο με αυτό της διαφήμισης. Για την ακρίβεια, η διαφήμιση μπορεί και να οριστεί ως προπαγάνδα υπέρ κάποιου συγκεκριμένου προϊόντος. Σκοπός της προπαγάνδας είναι να αλλάξει δραστικά τις απόψεις των άλλων αντί απλώς να μεταδώσει γεγονότα.
Αγκιτπρόπ ή αγκίτ-προπ ονομάζεται η πολιτική στρατηγική που χρησιμοποιεί μια σειρά από τακτικές για τη διάδοση και προπαγάνδιση ιδεών και θέσεων, τεχνικές που αποσκοπούν στην επίδραση της κοινής γνώμης και την κινητοποίησή της υπέρ κάποιων σκοπών ή στόχων. Ο όρος προήλθε από τη σύντμηση των ρωσικών λέξεων ???????? ? ??????????, δηλαδή αγκιτάτσια και προπαγάνδα επί ΕΣΣΔ.
Ο Γκυστάν Λε Μπον στο βιβλίο του «Η Ψυχολογία του Όχλου» μας δίνει την πολιτική στρατηγική της προπαγάνδας από τον ηγέτη απέναντι στον όχλο. «Καθώς ο όχλος δεν εντυπωσιάζεται παρά μονάχα από βίαια συναισθήματα, ο ρήτορας που σκοπός του είναι να τον υποτάξει και να τον παρασύρει, πρέπει να τον αποπλανήσει με βίαιες διαβεβαιώσεις. Να υπερβάλλει, να διαβεβαιώνει, να επαναλαμβάνει και ποτέ να μην προσπαθεί να αποδείξει τίποτε με την λογική. Αυτές είναι οι συνηθισμένες μέθοδοι επιχειρηματολογίας για τους ρήτορες των λαϊκών συγκεντρώσεων» αναφέρει.
Οι όχλοι δεν υπακούουν παρά μονάχα σε συναισθήματα απλά και ακραία. Οι απόψεις, οι ιδέες και οι δοξασίες που τους υποβάλλονται γίνονται αποδεκτές συνολικά (ή απορρίπτονται συνολικά) και θεωρούνται ως απόλυτες αλήθειες (ή απόλυτες πλάνες). Ουσιαστικά, η πολιτική επικοινωνία λειτουργεί στο πλαίσιο του σοκ και δέους. Ο Ερντογάν καλλιεργεί συστηματικά την πεποίθηση ότι η Τουρκία βάλλεται από εχθρούς τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της.
Εχθροί που επιβουλεύονται την κυριαρχία της χώρας, ακόμη και την εδαφική της ακεραιότητα ( για παράδειγμα η περίπτωση των Κούρδων της Συρίας και των υποστηρικτών τους). Παράλληλα, χαρακτηρίζει ως τρομοκράτη ή συνεργάτη τρομοκρατών κάθε αντίθετη φωνή στο εσωτερικό της χώρας και εμφανίζεται ο ίδιος ως εγγυητής της σταθερότητας, της ασφάλειας και της μακροημέρευσης . Άρα περνάει στο υποσυνείδητο του λαού την πεποίθηση πως όποιος χτυπάει τον Ερντογάν, χτυπάει ουσιαστικά την ίδια την Τουρκία.
Το συγκεκριμένο αφήγημα ενδεχομένως να υπήρχε στο μυαλό του Τούρκου προέδρου, αλλά πήρε «σάρκα και οστά» μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016 και διευκολύνθηκε από την κήρυξη της χώρας στις 21 Ιουλίου του 2016 σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, η οποία ανανεωνόταν κάθε τρίμηνο και έληξε δυο χρόνια μετά, στις 18 Ιουλίου 2018. Ουσιαστικά, η κατάσταση έκτακτης ανάγκης επέτρεπε στον Ερντογάν να παρακάμπτει την Εθνοσυνέλευση κατά την δημιουργία νέων νόμων, αναστέλλοντας την λειτουργία του κράτους δικαίου. Βέβαια, μετά τη νίκη του στις εκλογές της 24ης Ιουνίου και τις διευρυμένες εξουσίες που ανέλαβε, είναι ελεύθερος να παρακάμπτει άπαντες και χωρίς την κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Στο μεσοδιάστημα ο Ερντογάν έκανε ό,τι μπορούσε προκειμένου να αφυπνίσει το θυμικό του λαού του γνωρίζοντας πως το κληρονομικό βάθος των συναισθημάτων μιας φυλής είναι το πιο σταθερό της στοιχείο. Στην προκειμένη περίπτωση το Ισλάμ είναι η κληρονομιά και ο συνδετικός κρίκος των κατοίκων της τουρκικής επικράτειας. Προκειμένου να το επιτύχει, χρησιμοποίησε την ήπια ισχύ (softpower). Τα τουρκικά σήριαλ και ο τουρκικός κινηματογράφος ανέλαβαν τον ρόλο του σύγχρονου Δούρειου Ίππου ως εργαλεία προώθησης. Η αρχή έγινε με τα τουρκικά σήριαλ που επιδοτούνται από την κυβέρνηση και έχουν κατακλύσει ακόμη και τα ελληνικά τηλεοπτικά δίκτυα.
Τα σίριαλ, τόσο αυτά με τα οθωμανικά, ιστορικά θέματα όσο και τα σύγχρονα μελοδράματα, αποτελούν την αιχμή του δόρατος της τουρκικής «soft» διπλωματίας. Με τα σήριαλ, η Τουρκία «βελτιώνει» την εικόνα της και οι κοινωνίες των Βαλκανίων, της Κεντρικής Ασίας γύρω από τον Εύξεινο και την Κασπία, της Εγγύς Ανατολής, της Αραβικής Χερσονήσου, της Βόρειας Αφρικής και του Μαγκρέμπ εξοικειώνονται με τον « σύγχρονο Τούρκο» και το ισλάμ.
Μόνο για το 2012 ήταν η μεγαλύτερη εξαγωγέας σαπουνόπερας στην Ευρώπη, με έσοδα 70 εκατ. δολάρια, σύμφωνα με έρευνα του ανταποκριτή της εφημερίδας «The NewYorkTimes» στο Παρίσι, Νταν Μπιλέφσκι. Όπως ενδεχομένως να έχετε προσέξει, σε όλες τις τουρκικές τηλεοπτικές σειρές, το πρωταγωνιστικό ζευγάρι είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό και η ιστορία εκτυλίσσεται γύρω από μια ανεκπλήρωτη, μοιραία αγάπη ώστε να προσελκύσει το γυναικείο κοινό, που θεωρείται πιο ευάλωτο σε θέματα θυμικού.
Χαρακτηριστικά, θα αναφέρω το τουρκικό σήριαλ KaraSevda. Η σειρά προβλήθηκε σε 60 χώρες (και στην Ελλάδα) και βραβεύτηκε με βραβείο Emmy. Πρόκειται για την πρώτη τουρκική σειρά στην οποία απονεμήθηκε το συγκεκριμένο βραβείο. Το τραγικό της φινάλε έσπασε τα μηχανάκια της τηλεθέασης σε παγκόσμιο επίπεδο, χαρακτηρίστηκε δε ρομαντικό και ηρωικό. Ελάχιστοι ενδεχομένως να είδαν το υπόγειο μήνυμα που η τουρκική σειρά θέλησε να περάσει. Καθώς στο τέλος ο πρωταγωνιστής Κεμάλ (σίγουρα η επιλογή του ονόματος δεν είναι τυχαία) σκοτώνεται από μια νάρκη και παρασέρνει μαζί του στον θάνατο τον αντίπαλο του.
Όλα αυτά για να ζήσει η οικογένεια του ευτυχισμένη. Το φινάλε έρχεται με τα μέλη της οικογένειας συγκεντρωμένα στο τραπέζι να θυμούνται τον ήρωα μάρτυρα Κεμάλ. Σκηνές που σαφώς παραπέμπουν στον μαρτυρικό θάνατο των φανατικών του Αλλάχ, οι οποίοι δεν διστάζουν να σκοτωθούν από μια νάρκη όταν το επιβάλλει η θρησκεία (για τους φανατικούς αγνό συναίσθημα όπως κι αυτό της αγάπης).
Εκτός όμως από τα σήριαλ, ο Ερντογάν προσπαθεί να ξαναγράψει την Ιστορία μέσα από τον τουρκικό κινηματογράφο. Πάνω από 6,5 εκατομμύρια θεατές είδαν στην Τουρκία την ταινία «Fetih 1453» (Αλωση 1453) που κατέκτησε την πρώτη θέση στη λίστα των ταινιών που προσέλκυσαν περισσότερους θεατές στην γειτονική χώρα κατά το 2012. Για την ολοκλήρωση της ταινίας ξοδεύτηκαν περισσότερα από 17 εκατ. δολάρια και χρειάστηκαν σχεδόν τρία χρόνια γυρισμάτων και μοντάζ.
Η ταινία παρουσιάζει τη ζωή του σουλτάνου Μωάμεθ μέχρι τη στιγμή της εισβολής των Οθωμανών στην Κωνσταντινούπολη, την Τρίτη 29 Μαΐου του 1453, και χρονικά έτυχε(;) να συμπίπτει με την επέτειο των 560 ετών από την κατάληψη της Βασιλεύουσας. Σκηνοθέτης ο Τούρκος Φαρούκ Ακσόι, ο οποίος παραλείπει να παρουσιάσει σημαντικές πτυχές της ιστορίας όπως τις λεηλασίες και τις μαζικές σφαγές Ελλήνων, ενώ διαστρεβλώνει την Ιστορική Αλήθεια. Φυσικά από την πλοκή δεν θα μπορούσε να απουσιάζει το lovestory που τόσο συγκινεί τις μάζες. Κύριο θέμα της ταινίας είναι και ο έρωτας του Ουλούμπατλί Χασάν-Ιμπραήμ Τσελικιόλ, του «θρυλικού» Οθωμανού στρατιώτη που ανέβηκε πρώτος στα τείχη της Πόλης, με την Ερά, την κόρη του Ουρβανού*την οποία ερωτεύεται και ο Ιουστινιάνης, αρχηγός των Γενουατών υπερασπιστών της Πόλης.
Όπως ήταν φυσικό, η ταινίας ξεσήκωσε θύελλα διαμαρτυριών από επιφανείς ιστορικούς και μελετητές ακόμη και στην Τουρκία λόγω του ανιστόρητου και προκλητικού για την αλήθεια σεναρίου, ενώ στο Λίβανο (όπου ζουν και πολλοί χριστιανοί) θεατές διαμαρτυρήθηκαν έντονα, απαιτώντας να σταματήσει το φιλμ- προπαγάνδα.
Ο Ερντογάν δεν πτοήθηκε και το 2017 κυκλοφόρησαν άλλες δυο ταινίες.
Αρχικά, προβλήθηκε στην γειτονική χώρα η ταινία «Reis» (Αρχηγός), μια πολιτική αγιογραφία του Τούρκου προέδρου, η οποία απευθυνόταν στο εσωτερικό. Η ταινία βγήκε στις κινηματογραφικές αίθουσες λίγο πριν το κρίσιμο δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου για την ενίσχυση των προεδρικών αρμοδιοτήτων και το κεντρικό της μήνυμα ήταν σαφές: Ο καλός, θρησκευόμενος, λαός της Ανατολίας νίκησε το βάναυσο, φαύλο, κοσμικό κατεστημένο της Τουρκίας, χάρη στον τολμηρό, γενναίο, ανυπότακτο «Αρχηγό» («Reis») Ερντογάν.
Αν και ο σκηνοθέτης και οι λοποί συντελεστές ορκίζονται πως ο Τούρκος Πρόεδρος δεν γνώριζε τίποτε για την ταινία, προβληματισμό δημιούργησε το γεγονός πως η εταιρεία παραγωγής KafkasorFilmAcademy, μια νέα εταιρεία που δεν είχε μέχρι στιγμής ούτε ένα φιλμ στο ενεργητικό της, ξόδεψε 8εκατ δολάρια, ποσό μάλλον αστρονομικό για τα δεδομένα παραγωγής ταινιών στην Τουρκία και παράλληλα έχει ήδη δηλώσει την πρόθεσή της να ακολουθήσουν τα Reis 2 και 3.
Την ίδια περίοδο βγήκε στις κινηματογραφικές αίθουσες και η χολιγουντιανή παραγωγή «Ο Οθωμανός Υπολοχαγός» («The OttomanLieutenant»). Παραγωγός της ταινίας ο ιδιοκτήτης της Y Production, Στίβεν Μπράουν, σκηνοθέτης ο Τζόζεφ Ρούμπεν και σεναριογράφος ο Τζεφ Στόκγουελ. Πρωταγωνιστές της ταινίας ο Ολλανδός Μισιέλ Χουϊσμαν ο οποίος υποδύεται τον ΝτάαριοΝαχάρις στο «Game of Thrones» και η Ισλανδή Χέρα Χίλμαρσντοτιρ που έγινε διάσημη με την σειρά «DaVinci''sDemons» ενώ το καστ πλαισιώνουν και άλλοι γνωστοί ηθοποιοί όπως οι Μπεν Κίνγκσλεϊ και Τζος Χάρτνετ.
Η υπόθεση αρχικά φαίνεται αθώα. Η Λίλι (Χέρα Χίλμαρσντοτιρ) είναι μια ιδεαλίστρια Αμερικανίδα που απογοητευμένη από τις αδικίες στη χώρα της, εγκαταλείπει τις ΗΠΑ μετά τη γνωριμία της με έναν Αμερικανό γιατρό, τον Τζουντ (Τζος Χάρτνετ) που εργάζεται σε μια απομακρυσμένη ιατρική αποστολή στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η Λίλι όμως ερωτεύεται τον Ισμαήλ (Μισιέλ Χουϊσμαν), έναν Οθωμανό αξιωματικό κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Σε δεύτερο πλάνο εξελίσσεται η Γενοκτονία των Αρμενίων που όμως στην ταινία παρουσιάζεται ως ένα ατυχές συμβάν και εν πολλοίς αναπόφευκτο, βλαπτικό τόσο για τους Τούρκους όσο και για τους Αρμένιους.
Μέσα από την ταινία η Τουρκία φαίνεται να αναγνωρίζει ότι σημειώθηκαν αγριότητες σε βάρος των Αρμενίων αλλά αυτές ήταν μεμονωμένες (;) και όχι μια συστηματική επιχείρηση εξόντωσης της μειονότητας ενώ οι Αρμένιοι κατηγορούνται πως διέπραξαν βιαιότητες σε βάρος των Τούρκων πολεμώντας στο πλευρό των Σοβιετικών, κάτι με το οποίο μπορεί εύκολα να «επικοινωνήσει» το αμερικανικό κοινό που γαλουχήθηκε με αμερικανικές ταινίες για τον «κακό» σοβιετικό την εποχή του Ψυχρού Πολέμου.
Στα παραπάνω τον δικό τους ρόλο παίζουν και οι Τουρκικές Αερογραμμές («TurkishAirlines»), ο τουρκικός εθνικός αερομεταφορέας που συνεργάζεται με την StarAlliance, την μεγαλύτερη αεροπορική συμμαχία του κόσμου, που εδρεύει στην Φρανκφούρτη. Οι «TurkishAirlines» με τον οσκαρικό ηθοποιό Μόργκαν Φρίμαν (ο οποίος είναι και πρόσωπο του NationalGeographic ) ως κεντρικό πρόσωπο της καμπάνιας τους, πετούν σε περισσότερα μέρη στον πλανήτη απ΄όποιον άλλον αερομεταφορέα και δεν διστάσουν να χρηματοδοτήσουν ως χρυσοί χορηγοί μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις όπως η Ευρωλίγκα στο μπάσκετ.
Προεκλογικό βίντεο με χολιγουντιανό αέρα
Ο Ερντογάν γνωρίζοντας ότι ο όχλος ποτέ δεν δίψασε για αλήθεια αλλά γοητεύεται από την πλάνη και τις ψευδαισθήσεις ακολούθησε το κινηματογραφικό στυλ και στο προεκλογικό του βίντεο στις αρχές Ιουνίου. Το βίντεο διάρκειας 2 λεπτών και 50 δευτερολέπτων ξεκινάει από την Μάχη του Μαντζικέρτ.Η επιλογή της Μάχης του Μάτζικερτ μεταξύ της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και των Σελτζούκων, δηλαδή της μουσουλμανικής σουνιτικής φυλής των Ογούζων Τούρκων όπως ονομάζονταν οι Τουρκμάνοι που σταδιακά έγινε μία περσοποιημένη κοινωνία και συνεισέφερε στην τουρκο-περσική παράδοση στη μεσαιωνική Δυτική και Κεντρική Ασία, δεν είναι τυχαία.
Η μάχη έλαβε χώρα στις 26 Αυγούστου του 1071, κοντά στο Μαντζικέρτ (σημερινό Μαλαζγκίρτ στην Τουρκία). Ο αυτοκράτορας Ρωμανός Δ'' Διογένης ηττήθηκε, αιχμαλωτίστηκε και απελευθερώθηκε μετά την καταβολή λύτρων, ενώ η Βυζαντινή Αυτοκρατορία υποχρεώθηκε στην καταβολή ετήσιου φόρου και την παραχώρηση μερικών φρουρίων στους Σελτζούκους. Αυτή η πανωλεθρία των βυζαντινών στρατευμάτων, όπως και η εσωτερική πολιτική παράλυση που ακολούθησε, επέτρεψε τη μόνιμη εγκατάσταση των Σελτζούκων στην Ιωνία.
Στη συνέχεια το προεκλογικό σποτ περνάει στον Οσμάν Α΄ ή Οσμάν Γαζής (Ghazi σημαίνει ιερός πολεμιστής) ο οποίος θεωρείται γενάρχης των Τούρκων και από αυτόν πήραν το όνομα τους Οσμανλήδες ή Οθωμανοί. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Οσμάν είχε φιλικές σχέσεις με τον Σεΐχη Εντεμπαλί, θρησκευτικό άρχοντα των δερβίσηδων. Μια μέρα που διέμενε στο σπίτι του είδε ένα όνειρο : Ότι ένα δέντρο ξεπήδησε από το στήθος του και στην σκιά του υπήρχαν βουνά και ρέματα και άνθρωποι.
Όταν ξύπνησε διηγήθηκε το όνειρό του στον Σεΐχη, ο οποίος του είπε πως ήταν ευλογημένος από τον Θεό και γι΄αυτό του έδωσε την κόρη του, την Μαλχούν Χατούν, για σύζυγο. Αυτή η εκδοχή που ουδείς μπορεί να ισχυριστεί αν είναι αλήθεια ή ψέμματα καθώς κατά τ΄άλλους η Μαλχούν Χατούν ήταν η κόρη του Τούρκου Μπέη της Ανατολίας, Ομέρ Μπέη, εμφανίζεται για πρώτη φορά στα ιστορικά χρονικά As?kpasazade του Δερβίση Αχμέντ κατά τον 15ο αιώνα, ο οποίος προσπάθησε να πείσει τους Οθωμανούς ότι ο ιδρυτής της Αυτοκρατορίας τους είχε θεϊκή καταγωγή.
Ο Ερντογάν στο βίντεο του ισχυρίζεται ότι από το στήθος του Οσμάν ξεπήδησε ένας πλάτανος . Δεν πρόκειται για τυχαία επιλογή δένδρου, καθώς ο πλάτανος δίνει την εικόνα δένδρου περήφανου μεγαλόπρεπου και δυνατού. Η ηλικία του μετριέται σε αιώνες. Επιβλητικό και ανθεκτικό, εξάπτει την φαντασία και συμβολίζει την αιωνιότητα. Επίσης, ο πλάτανος είναι πράσινος, πρόκειται για το ιερό χρώμα των Μουσουλμάνων.
Οι άλλοι δυο βασικοί πρωταγωνιστές του προεκλογικού σποτ είναι ο Μωάμεθ ο Πορθητής και ο Κεμάλ. Ο Μωάμεθ ο Πορθητής ή ΦατίχΣουλτάν Μεχμέτ θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Οθωμανούς σουλτάνους, που ακόμη και σήμερα οι Τούρκοι θεωρούν ως μία από τις μεγαλύτερες μορφές στην ιστορία τους επειδή ουσιαστικά κατέκτησε την Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Ενώ ο Μουσταφά Κεμάλ είναι ο ιδρυτής της σύγχρονης Τουρκίας και πρώτος πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας. Και οι τρεις αυτές προσωπικότητες της τουρκικής ιστορίας συνδέονται και παίρνουν δύναμη με μεταφυσικό - συμβολικό τρόπο από τον Σμαραγδένιο Φοίνικα, ο οποίος προέρχεται από περσικό μύθο που πέρασε στους Οθωμανούς.
Πρόκειται για το τουρκικό ZumruduAnka το οποίο μοιάζει με τον μυθικό Φοίνικα που αναφέρει ο Ηρόδοτος που όταν έφτανε στο τέλος της ζωής του έπαιρνε φωτιά και στη συνέχεια αναγεννιόταν από τη στάχτη του. Ο μύθος του Φοίνικα είναι κοινός στις μυθολογίες πολλών λαών της ευρύτερης περιοχής από την Περσία μέχρι και την παγωμένη Ρωσία, ενώ τον συναντάμε ακόμη στο έργο Κόλαση του Δάντη. «Chelafenicemore e poirinasce», ο Φοίνικας πεθαίνει και γεννιέται ξανά γράφει ο Ιταλός ποιητής.
Στον περσικό μύθο, ο σμαραγδένιος Φοίνικας είναι τόσο αρχαίος που είδε τρεις φορές την καταστροφή του κόσμου, ενώ η γνώση που κουβαλάει είναι μέγιστη γι΄αυτό και μπορεί να αντιμετωπίσει όλα τα κακά του κόσμου. Στην τουρκική παράδοση το χαρακτηριστικό του είναι η αθανασία η οποία ομως έρχεται ύστερα από σκληρές δοκιμασίες. Ονομάζεται, επίσης, Togrul ή Verru και στοιχεία του συναντάμε και στην ουγγρική παράδοση με την ονομασία Φιν Ογκούρ από την εποχή των Μαγυάρων (ενδεχομένως τα στοιχεία αυτά να προέρχονται από τους μογγολικής - τουρκικής προέλευσης Τάταρους ή από την εποχή του Σουλεϊμάν Α'').
Σύμφωνα με άλλα σημεία της τουρκικής μυθολογίας συνδέεται με τον Αττίλα (Ούνος στην καταγωγή) ένας από τους φοβερότερους εχθρούς της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Διέσχισε τον Δούναβη δύο φορές και λεηλάτησε τα Βαλκάνια, αλλά δεν ήταν σε θέση να καταλάβει την Κωνσταντινούπολη. Αλλιώς, το πτηνό στα τούρκικα λέγεται Humakusu και θεωρείται ότι φέρνει ευτυχία. Σύμφωνα με την τουρκική μυθολογία όταν βρεθεί πάνω από το κεφάλι ενός ανθρώπου, ο άνθρωπος αυτός θα αποκτήσει δύναμη έναντι των άλλων, θα εξουσιάζει και θα έχει πολλές επιτυχίες.
Δεν είναι τυχαία λοιπόν η επιλογή του Ερντογάν, ο οποίος διάλεξε το συγκεκριμένο μυθικό σύμβολο που εμφανίζεται στις μυθολογίες πολλών λαών της περιοχής και αποτελεί πνευματικό συμβολισμό για τους μουσουλμάνους στο θρήσκευμα καθώς σε πολλές περιπτώσεις συνδέεται με την Umay ή Umai που συμβολίζει την γονιμότητα.
Του προεκλογικού σποτ είχε προηγηθεί βίντεο με θέμα την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Ένα βίντεο επίσης χολιγουντιανού επιπέδου, όπου σε επίπεδο συμβολισμών γίνονται παραπομπές στο ένδοξο οθωμανικό παρελθόν, προκειμένου να επισημανθεί η νεοθωμανική συνείδηση που επιθυμεί να επιβάλει ο Ερντογάν. Σ΄ αυτό, εμφανίζονται ηγετικές μορφές της τουρκικής ιστορίας, όπως ο σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ ή Αμπνουλχαμίτ, ο Μουσταφά Κεμάλ, ο Αντνάν Μεντερές, ο Τουργκούτ Οζάλ για να καταλήξει η εικόνα στο «σύγχρονο ηγέτη» Ερντογάν.
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω στο άρθρο, ο Ερντογάν επιθυμεί να συνδεθεί αλλά και να ξεπεράσει τον Κεμάλ γι΄αυτό χρησιμοποιεί συχνά αναφορές στο πρόσωπό του. Το ίδιο ισχύει και για τα υπόλοιπα ιστορικά πρόσωπα. Ο Αβδούλ Χαμίτ αποτελεί σημείο αναφοράς για τον Ερντογάν καθώς είναι ο τελευταίος σουλτάνος-χαλίφης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την αναβίωση της οποία ονειρεύεται.
Ο Αντνάν Μεντερές σχετίζεται με το γεγονός ότι αποτέλεσε και αυτός όπως ο Ερντογάν στόχος πραξικοπηματιών και μάλιστα του πρώτου πραξικοπήματος που εκδηλώθηκε στην Τουρκία στις 27 Μαΐου 1960. Ο Τουργκούτ Οζάλ αποτελεί για τον Ερντογάν τον καθοριστικό διαμορφωτή της μετα-κεμαλικής εποχής. Δεν ανήκε στο κεμαλικό κατεστημένο, αλλά ήταν εθνικιστής ισλαμιστής. Είχε βαθιά προσήλωση στην εκπλήρωση της αποστολής του για την ανάδειξη της Τουρκίας σε περιφερειακή δύναμη.
Αντί επιλόγου
Όπως αναφέρει στο βιβλίο του «Η νέα Τουρκία του Ερντογάν» ο Ινσέλ Αχμέτ, ο Ερντογάν, «έχει κυβερνήσει την Τουρκία περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο, ακόμα και από τον Μουσταφά Κεμάλ. Με έναν νεοεθνικιστικό λόγο που τροφοδοτείται από τις αναμνήσεις του οθωμανικού μεγαλείου και την εικόνα του καταπιεσμένου και περιφρονημένου από τη χριστιανική Δύση μουσουλμάνου, επιβάλλει μεθοδικά τα σύμβολα του Ισλάμ στον δημόσιο βίο και μετασχηματίζει τα πολιτισμικά ορόσημα που κληρονόμησε από τον κεμαλικό μοντερνισμό. Με τον τρόπο αυτό ικανοποιεί τις βαθιές επιθυμίες της αποκλεισμένης από την κεμαλική τάξη κοινωνίας και κατοχυρώνει τη δημοτικότητά του.»
Δεν διστάζει μάλιστα να χρησιμοποιήσει και την εικόνα ενός σύγχρονου παιδομαζώματος, επιστρατεύοντας και παιδιά. Χαρακτηριστική είναι η εικόνα ενός μικρού κοριτσιού που το είχαν ντύσει στρατιωτικά και το ανέβασαν δίπλα στον Τούρκο πρόεδρο κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στο προσυνέδριο του κόμματος του στην πόλη Καχραμανμαράς της νοτιοανατολικής Τουρκίας, τον περασμένο Φεβρουάριο.
Σκοπός του Ερντογάν είναι η υλοποίηση του project 2023. «Εμείς θα καταβάλλουμε κάθε είδους προσπάθεια για να φτάσουμε στους στόχους του 2023 και για να καταστήσουμε την Τουρκία μία από τις 10 ισχυρότερες σε κάθε πεδίο χώρες του κόσμου» είχε δηλώσει χαρακτηριστικά.
Ένα σχέδιο που φαίνεται να χωλαίνει με τα πρόσφατα οικονομικά προβλήματα. Το συγκεκριμένο σχέδιο όμως δεν περιορίζεται μόνο στους οικονομικούς δείκτες αλλά στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, καθώς η Τουρκία επιθυμεί να ελέγχει όλη την περιοχή και να καθορίζει εξελίξεις στα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, αναλαμβάνοντας τον ρόλο της ηγέτιδας ισλαμικής δύναμης και ελέγχοντας όλους τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς (κατά το σχέδιο των Αδερφών Μουσουλμάνων**).
Μένοντας στην τουρκική Ιστορία ως ο μεγαλύτερος σύγχρονος ηγέτης και οδηγώντας σε αναβίωση του χαλιφάτου, ακολουθούν άλλα δυο project, το σχέδιο 2053 έχει ως σημείο αναφοράς τα 600 χρόνια από την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως και το σχέδιο 2071 τα 1.000 χρόνια από τη μάχη του Ματζικέρτ και την είσοδο των Τούρκων στα παράλια της Ιωνίας ( Μικρά Ασία) για τα οποία θα μιλήσουμε σε άλλο μας κείμενο. Με τον τρόπο αυτό ο «μαύρος Τούρκος» Ερντογάν θα έχει καταφέρει το προσωπικό του θαύμα, να μείνει στην Ιστορία ως ο πρώτος «σύγχρονος» χαλίφης.
*Η Γιώτα Χουλιάρα είναι δημοσιογράφος με ευρεία γνώση των γεωπολιτικών τεκταινόμενων. Αρθρογραφεί στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο και είναι ανταποκριτής του Hellas Fm Hellenic Radio, του πρώτου ομογενειακού ραδιοφωνικού σταθμού στις ΗΠΑ με έδρα τη Νέα Υόρκη.
* Ούγγρος, σύμφωνα με άλλους Γερμανός μισθοφόρος, χύτης κανονιών που αυτομόλησε στον τουρκικό στρατό από την Κωνσταντινούπολη.
** Ο Ερντογάν άλλοτε φανερά και άλλοτε καλυμμένα στήριξε τις ισλαμικές αδελφότητες της Αραβικής Άνοιξης και ιδιαίτερα την Μουσουλμανική Αδελφότητα (έχει κηρυχθεί ως τρομοκρατική ομάδα στην Αίγυπτο). Χαρακτηριστική είναι η υιοθέτηση του χαιρετισμού Rabaa («ραμπιά» και στα αραβικά σημαίνει τέταρτο) της αδελφότητας με τα τέσσερα υψωμένα δάχτυλα.
