Του Αλέξανδρου Σκούρα
Το urban dictionary, διαδικτυακή πύλη που μεταφράζει την αργκό των ημερών μας στην καθομιλουμένη, έχει λήμμα με τίτλο «Facebook Jail» που στα ελληνικά σημαίνει «φυλακή του φατσοβιβλίου». Εκεί θα περάσει την υπόλοιπη εβδομάδα η επίσημη σελίδα του γνωστού και αγαπητού Αρκά ο οποίος φαίνεται πως με το καυστικό του χιούμορ προκάλεσε αρκετές αναφορές ώστε να κλειστεί στην «φυλακή».
Με αφορμή την «καταδίκη» του σκιτσογράφου, καλό θα ήταν να αποσαφηνιστούν ορισμένα πράγματα σε σχέση με το facebook και την ελευθερία του λόγου:
Καταπατά το FB την ελευθερία του λόγου του Αρκά;
Η απάντηση είναι απλή και σαφής. Όχι, το facebook ακόμα και αν μπλοκάρει για πάντα τον Αρκά δεν καταπατά την ελευθερία του λόγου του. Το Facebook είναι μία ιδιωτική επιχείρηση η οποία προσφέρει στους χρήστες της τη δυνατότητα να αλληλεπιδράσουν. Αυτή την υπηρεσία την παρέχει χωρίς αμοιβή αλλά με ανταλλάγματα (π.χ. τη δυνατότητα να προβάλλει διαφημιστές) και κανόνες.
Όταν η εταιρία κρίνει ότι κάποιος χρήστης, όπως για παράδειγμα ο Αρκάς, έχει παραβεί τους κανόνες τότε διατηρεί και το δικαίωμα να αναστείλει την πρόσβαση του χρήστη στην υπηρεσία, δηλαδή να τον βάλει στη «φυλακή του φατσοβιβλίου». Τους κανόνες που διέπουν τη χρήση του Facebook τους έχουν αποδεχθεί όλοι οι χρήστες του, όπως επίσης και το δικαίωμα της εταιρίας να επιβάλλει ποινές.
Για να μιλήσουμε για παραβίαση του δικαιώματος στην ελευθερία του λόγου και της έκφρασης, πρέπει υποχρεωτικά να υπάρχει κρατική παρέμβαση. Πρέπει δηλαδή η άσκηση της ελευθερίας του λόγου από κάποιον πολίτη να συνεπάγεται με νόμιμες ποινές οι οποίες σχετίζονται άμεσα με το περιεχόμενο του λόγου του. Η ειδοποιός διαφορά μεταξύ της παραβίασης της ελευθερίας του λόγου και της «φυλακής του φατσοβιβλίου» είναι ο φορέας και οι συνέπειες της ποινής. Στη μία περίπτωση, το FB απλά μπλοκάρει στην εκάστοτε σελίδα ή χρήστη τη δυνατότητα πρόσβασης στην πλατφόρμα. Ο χρήστης, παράλληλα, διατηρεί το δικαίωμα να γράψει, να ζωγραφίσει, να μιλήσει ή να δημοσιεύσει οτιδήποτε θέλει σε οποιοδήποτε μέσο είναι διατεθειμένο να προβάλλει το περιεχόμενό του. Στην άλλη περίπτωση παρεμβαίνει η αστυνομία, τα δικαστήρια, και το σωφρονιστικό σύστημα.
Μία ακόμα σημαντική διαφορά είναι ότι ο κάθε χρήστης που μπαίνει στη «φυλακή του φατσοβιβλίου» έχει δικαίωμα να πάει το περιεχόμενό του σε κάποιο άλλο μέσο. Το twitter, για παράδειγμα, φαίνεται να είναι πιο ανεκτικό από το Facebook σε τέτοια θέματα αλλά ακόμα και έτσι να μην ήταν, ο κάθε Αρκάς θα μπορούσε να επιλέξει κάποια από τις πολλές μικρότερες πλατφόρμες. Αν όμως το κράτος παραβιάσει την ελευθερία του λόγου, τότε οι παραβάτες συνήθως καταλήγουν σε πραγματικές φυλακές ή (ανάλογα με το καθεστώς) σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και γκουλάγκ. Οι διαφορές είναι τεράστιες.
Προάγει το FB την ελευθερία του λόγου;
Η σχέση του FB με την ελευθερία του λόγου αποτελεί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πολιτικά ζητήματα της εποχής μας, ειδικά στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με άπειρα δημοσιεύματα από συντηρητικά μέσα ενημέρωσης, το FB δείχνει μία σταθερή προτίμηση σε αριστερό περιεχόμενο και τιμωρεί, είτε μέσω αλγορίθμων είτε μέσω ποινών, πιο συχνά περιεχόμενο που προβάλλει συντηρητικές απόψεις.
Μάλιστα, δεν είναι λίγες οι φορές που ακόμα και εργαζόμενοι στην εταιρία έχουν καταγγείλει τη μονοδιάστατη πολιτική της προσέγγιση. Όμως, ακόμα και αν οι κατηγορίες αυτές ισχύουν, από που προκύπτει η υποχρέωση του Facebook ή οποιασδήποτε άλλης εταιρίας να αντιμετωπίζουν κάθε ιδεολογία, κάθε περιεχόμενο ισότιμα; Ως ιδιωτική εταιρία, το Facebook έχει το αναφαίρετο δικαίωμα να προστατεύει το brand του και να προσφέρει στους χρήστες του το περιβάλλον που κρίνει ότι μεγιστοποιεί την ωφελιμότητά του. Η επιτροπή του FB που κρίνει τις καταγγελίες των χρηστών δεν είναι δικαστήριο και οι ποινές που επιβάλλει δεν μπορούν να υπερβούν τις υποχρεώσεις που καθορίζονται στους όρους χρήσης της υπηρεσίας. Επομένως, τόσο το FB όσο και κάθε άλλο μέσο κοινωνικής δικτύωσης δεν έχουν την παραμικρή υποχρέωση να είναι αντικειμενικά ή ουδέτερα ως προς τις ιδέες που παρουσιάζονται και αναπαράγονται εντός τους.
Με αυτή την παραδοχή ως αφετηρία, και με δεδομένη την αυστηροποίηση των όρων χρήσης του FB, καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως το FB ούτε προάγει, ούτε οφείλει να προάγει την ελευθερία του λόγου. Για αυτό, άλλωστε, έχουν αρχίσει να εμφανίζονται και ανταγωνιστικές πλατφόρμες, όπως το πολυαναμενόμενο thinkspot του Jordan Peterson, που υπόσχεται ότι θα αποτελέσει μία συνεργατική κοινότητα όπου τα άτομα μπορούν να εξερευνήσουν και να ανταλλάξουν ιδέες, με τρόπο που προάγει τη σκέψη και το σεβασμό σε μία ατμόσφαιρα χωρίς λογοκρισία.
Γνώμη της στήλης είναι ότι το παράδειγμα του Αρκά, ενός εξαιρετικά ταλαντούχου και αγαπημένου καλλιτέχνη που έχει τεράστια κοινωνική επίδραση, δείχνει ότι στο Facebook έχει παραγίνει το κακό με τη λογοκρισία. Η προστασία των συναισθημάτων από πατερναλιστικές αρχές, είτε αυτές είναι τα αμερικανικά πανεπιστήμια είτε είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πολύ φοβάμαι ότι οδηγούν στη δημιουργία μιας γενιάς που θα θεωρεί τον κόσμο αγγελικά πλασμένο μέχρι την απότομη προσγείωση στην πραγματικότητα. Το Facebook μπορεί να έχει δικαίωμα να βάλει στη «φυλακή» του τον Αρκά, όμως είναι φτωχότερο και λιγότερο χρήσιμο χάρη σε αυτή του την επιλογή.
