Τα έθνη δεν είναι σύνολα εργαζομένων και συνταξιούχων καταναλωτών· είναι ομοιογενείς πληθυσμοί που διατηρούν συνείδηση της διαφορετικότητάς τους και επιδιώκουν συλλογικούς στόχους. Η Επανάσταση του 1821 είναι η κορυφαία στιγμή μιας ιστορικής διαδρομής που ξεκίνησε την επαύριο της πτώσης της Κωνσταντινούπολης.
Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, δεκάδες εξεγέρσεις έλαβαν χώρα στην Πελοπόννησο, στην Κρήτη, στη Μακεδονία και στην Ήπειρο. Παρά τις συχνές σφαγές και τους εξισλαμισμούς, οι υπόδουλοι Έλληνες διατήρησαν την ταυτότητα τους και τον πόθο για ελευθερία. Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου δεν θα υπήρχε χωρίς την κατάληψη της Τριπολιτσάς, τη Μάχη στα Δερβενάκια, την ανατίναξη της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη και την Έξοδο του Μεσολογγίου. Στην περίπτωση μας, δηλαδή, το έθνος έφτιαξε το κράτος και όχι το αντίστροφο.
Από τότε μέχρι σήμερα, πολλά άλλαξαν στη χώρα. Μέσα από πολέμους, καταστροφές, χρεοκοπίες, αλλά και πολλές επιτυχίες, η Ελλάδα έχει εξελιχθεί σε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος. Μια φιλελεύθερη δημοκρατία που συνεχώς προοδεύει, έστω με αργό ρυθμό.
Δυστυχώς, όμως, τα γεωπολιτικά δεδομένα αλλάζουν προς το χειρότερο. Η Τουρκία επιδιώκει τη «φινλανδοποίηση» μας, κράτη διαλύονται και νέα γεννιούνται, ένας νέος ψυχρός πόλεμος βρίσκεται στα σκαριά.
Η μεγαλύτερη σταθερά της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, από το 1830 και μετά, είναι η σύμπλευση μας με τις ναυτικές δυνάμεις της Δύσης. Είναι μια στρατηγική επιλογή που έχουν κάνει πολλές γενιές Ελλήνων και δεν πρόκειται να αλλάξει εύκολα. Έτσι και αλλιώς, η Ελλάδα είναι μια γαλάζια θάλασσα που «βρέχεται» από στεριά και ο πολιτισμός μας ορίζεται από την άρρηκτη σχέση που έχει με το υγρό στοιχείο.
Πρέπει όμως να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε τις επόμενες δεκαετίες μπροστά μας. Η Ελλάς προώρισθαι να ζήσει, αλλά θα ζήσει; Σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις του ΟΗΕ, η Ελλάδα θα έχει 9 εκατομμύρια και η Τουρκία 97 εκατομμύρια το 2050.
Ταυτόχρονα, ο πληθυσμός στη Βόρεια Αφρική θα έχει φτάσει 288 εκατομμύρια και στην υποσαχάρια θα ζουν περίπου δυο δισεκατομμύρια ανθρώπων. Ραγδαία αύξηση του πληθυσμού θα σημειωθεί και σε χώρες της Μέσης Ανατολής: Ιράκ θα έχει 70 εκατομμύρια και η Συρία 33 εκατομμύρια. Ποιο μπορεί να είναι, λοιπόν, το μέλλον μιας χώρας εννιά εκατομμυρίων σε μια περιοχή που πιθανόν να έχει περισσότερη αστάθεια;
Η χώρα μας χρειάζεται ένα νέο όραμα που θα κινητοποιήσει τις υγιείς δυνάμεις του Ελληνισμού. Αυτό δεν μπορεί να είναι ο (νεοφιλελεύθερος) εκσυγχρονισμός της οικονομίας που οδηγεί σε μεγαλύτερες ανισότητες ή η (νεομαρξιστική) αποθέωση της διαφορετικότητας που προκαλεί κατακερματισμό της εθνικής ταυτότητας.
Η γεωγραφία είναι η μοίρα και η ευκαιρία μας. Δεν είμαστε απλά ένα κράτος που βρίσκεται στην απόληξη της Βαλκανικής Χερσονήσου. Η Ελλάδα είναι σύνορο και γέφυρα μεταξύ ηπείρων, πολιτισμών και θρησκειών. Αυτό ήταν πάντα το συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας που πεφωτισμένοι ηγέτες αξιοποίησαν προς όφελος του εθνικού συμφέροντος.
Χρειάζεται σκληρή προσπάθεια από όλους για να διαφυλάξουμε αυτά που μας κληροδότησαν οι προηγούμενες γενιές. Να αναλογιστούμε την ιστορικότητα των αλλαγών που συντελούνται στη γειτονιά μας, διότι αυτές θα καθορίσουν το μέλλον μας. Είμαστε ένα μικρό, αλλά ιστορικό, έθνος ναυτικών, εμπόρων και επιστημόνων που θα παλέψει για την επιβίωση του στον 21ο αιώνα.
* Ο Μάνος Καραγιάννης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο King’s College London και στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
