Αν δεν ανοίξει τα ταμεία η Γερμανία, η κίνηση Ντράγκι δεν θα έχει αποτέλεσμα, η Ευρωζώνη δεν θα ξεφύγει από την επιβράδυνση με ό,τι κινδύνους συνεπάγεται αυτό για την Ελλάδα, δηλώνει στο Liberal.gr ο Γιώργος Παγουλάτος, εξηγώντας γιατί το εύκολο χρήμα δεν αρκεί για να δώσει απαντήσεις στα προβλήματα της οικονομίας.
Το γεγονός ότι παγιώνεται το καθεστώς της ποσοτικής χαλάρωσης και των αρνητικών επιτοκίων δεν συνιστά κανονικότητα, όπως λέει ο καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, καθώς μεταφράζεται σε μονιμοποίηση των αρνητικών αποδόσεων στις αποταμιεύσεις, και σε συρρίκνωση της κερδοφορίας των τραπεζών, προσθέτοντας ότι πρέπει επιτέλους το Βερολίνο να θυσιάσει την "ιερή αγελάδα" των μηδενικών ελλειμμάτων, προκειμένου να το μιμηθούν και οι άλλοι. Εκφράζει ωστόσο το φόβο ότι αυτό θα συμβεί μόνο όταν η Γερμανία βρεθεί αντιμέτωπη με το φάσμα μιας σοβαρής ύφεσης, τότε μόνο θα αποφασίσει να ρίξει δημόσιο χρήμα για έργα στον ενεργειακό τομέα, και στην ψηφιοποίηση της οικονομίας της.
Επισημαίνει ότι η αναβίωση του QE δημιουργεί μια προοπτική ένταξης σε αυτό και της Ελλάδας κάποια στιγμή προς το 2021, ωστόσο προσθέτει ότι η μεγάλη για εμάς αβεβαιότητα, είναι ο κίνδυνος μιας παγκόσμιας ύφεσης από τις επιπτώσεις του εμπορικού πολέμου μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας. Σε αυτή την περίπτωση η ελληνική οικονομία, δεν θα έμενε αλώβητη, όσες μεταρρυθμίσεις και να κάνει η κυβέρνηση, καθώς αυτές θέλουν το χρόνο τους για να αποδώσουν.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη:
- Τι δείχνει η κίνηση Ντράγκι να ανακοινώσει νέο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης;
Η επιβράδυνση στην Ευρωζώνη είναι αρκετά σοβαρή. Αυτό μέτρησε για τον Ντράγκι, προκειμένου να φτάσει να ανακοινώσει την επανέναρξη του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης με καθαρές αγορές ομολόγων 20 δισ. ευρώ από την 1η Νοεμβρίου.
Το γεγονός ότι έφτασε η ΕΚΤ να ανακοινώσει επέκταση του QE, δείχνει ότι εξασφαλίσθηκε μια συναίνεση στο εσωτερικό της, ότι τα μέτρα είναι αναγκαία, παρά τις γνωστές αντιθέσεις μεγάλων κεντρικών τραπεζιτών, καθώς ουδείς αμφισβητεί την επιβράδυνση και την απόκλιση από το στόχο του πληθωρισμού που είναι το 2%.
Τα παραπάνω ωστόσο δείχνουν και κάτι άλλο. Η νομισματική πολιτική έχει φτάσει στα ακραία της όρια, άλλωστε η πολιτική αυτή ήταν ανέκαθεν μια έκτακτη πολιτική, θα έπρεπε να είναι το τελευταίο καταφύγιο. Το εύκολο χρήμα δεν αρκεί για να δώσει απαντήσεις στα προβλήματα της οικονομίας.
Το γεγονός ότι μονιμοποιείται και παγιώνεται αυτή η πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης και των αρνητικών επιτοκίων, σημαίνει από μόνο του ότι εδώ και καιρό βρισκόμαστε σε μια κατάσταση που δεν είναι κανονική. Είναι μια κατάσταση συνύπαρξης χαμηλού πληθωρισμού και αρνητικών επιτοκίων.
- Γιατί αυτό δεν συνιστά κανονικότητα;
Το καθεστώς της ποσοτικής χαλάρωσης δεν συνιστά κανονικότητα διότι συρρικνώνει τη δυνατότητα κερδοφορίας των τραπεζών, οδηγεί σε αρνητικές επιδόσεις τις αποταμιεύσεις, και υπό ορισμένες συνθήκες διευκολύνει έναν άμετρο δανεισμό του ιδιωτικού τομέα. Δεν πρόκειται για μια πολιτική μακροχρόνια βιώσιμη, αν και υπό τις σημερινές συνθήκες φαίνεται ότι ήταν αναγκαία. Αυτό που χρειάζεται, όπως είπε ο Ντράγκι, είναι η επιστράτευση μιας επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής.
Το πρόβλημα σήμερα είναι ότι εκείνες οι χώρες που θα ήθελαν να ασκήσουν δημοσιονομικά επεκτατική πολιτική δεν μπορούν, ενώ εκείνες που μπορούν, δεν το θέλουν. Το πρόβλημα είναι η απροθυμία της γερμανικής κυβέρνησης να επιστρατεύσει μια επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, να θυσιάσει δηλαδή την "ιερή αγελάδα" των μηδενικών ελλειμμάτων. Οι Γερμανοί δείχνουν απρόθυμοι να προωθήσουν ένα γενναίο πρόγραμμα επενδύσεων που θα προετοίμαζε την χώρα, τόσο για τις προκλήσεις της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας, όσο κυρίως για την μετάβαση στην ψηφιακή οικονομία, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, και την 4η Βιομηχανική Επανάσταση. Με δεδομένα τα ιστορικά χαμηλά επιτόκια δανεισμού της Γερμανίας η συγκυρία δεν θα μπορούσε να είναι πιο ευνοϊκή.
- Πάντως ο ίδιος ο Ντράγκι κάλεσε τις πλεονασματικές χώρες να εγκαταλείψουν την πολιτική μηδενικών ελλειμμάτων, υπονοώντας προφανώς τη Γερμανία...
Αν δεν ανοίξει τα ταμεία της η Γερμανία, η κίνηση Ντράγκι δεν θα έχει αποτέλεσμα. Δεν φτάνει δηλαδή η ποσοτική χαλάρωση, προκειμένου να μπορέσει η οικονομία της Ευρωζώνης να αντιμετωπίσει την επιβράδυνση. Χρειάζεται το Βερολίνο να αλλάξει στάση. Και αν δεν βρεθεί αντιμέτωπη η Γερμανία, με το φάσμα μιας σοβαρής επιβράδυνσης ή ύφεσης, θα παραμείνει διστακτική στο να παραβιάσει τον κανόνα του μηδενικού ελλείμματος, που η ίδια έχει θέσει για τον εαυτό της. Παρ' ότι υπάρχει μια δυναμική συζήτηση στο εσωτερικό της Γερμανίας ότι το κράτος πρέπει να ξοδέψει περισσότερα χρήματα για να προωθήσει, για παράδειγμα, έργα στον ενεργειακό τομέα, στην ψηφιοποίηση ή στην αγορά κατοικίας, εντούτοις η κυβέρνηση δεν φαίνεται έτοιμη για κάτι τέτοιο.
- Πώς επηρεάζει την Ελλάδα η απόφαση Ντράγκι; Μπορεί να μπει κάποια στιγμή η χώρα στο QE; Μπορεί να δούμε τις αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων ακόμη και κοντά στο 1%;
Η απόφαση Ντράγκι με την αναβίωση του QE, δημιουργεί μια προοπτική ένταξης σε αυτό της Ελλάδας κάποια στιγμή προς το 2021. Προϋπόθεση για αυτό είναι προφανώς να βρεθεί η ελληνική οικονομία σε επενδυτική βαθμίδα, από την οποία απέχει ακόμη τέσσερις μονάδες.
Η μεγάλη αβεβαιότητα που επηρεάζει και την Ελλάδα, είναι ο κίνδυνος μιας παγκόσμιας ύφεσης από τις επιπτώσεις του εμπορικού πολέμου μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας. Σε αυτή την περίπτωση η ελληνική οικονομία, δεν θα έμενε αλώβητη.
Αν δει κανείς την εσωτερική ζήτηση, αυτη παραμένει υποτονική, άρα η βασική ελπίδα της χώρας μας είναι να επιταχύνει το ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης κυρίως μέσω της αύξησης των επενδύσεων, αλλά και των εξαγωγών.
Προφανώς, χαμηλότερη ανάπτυξη ή ύφεση της παγκόσμιας οικονομίας σημαίνει χαμηλότερη ζήτηση για ελληνικά αγαθά και υπηρεσίες στο εξωτερικό και, επομένως, χαμηλότερη οικονομική ανάπτυξη στη χώρα μας.
Είναι κουραστικό να το επαναλαμβάνουμε, ωστόσο είναι αλήθεια. Αντίθετα από όλες τις άλλες χώρες που βγήκαν από τα δικά τους Μνημόνια και εκμεταλλεύτηκαν την ευνοϊκή διεθνή συγκυρία της περιόδου 2015-2018, η χώρα μας την περίοδο εκείνη πλήρωνε το τίμημα της "περήφανης διαπραγμάτευσης" της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και του Τρίτου Μνημονίου που ακολούθησε.
- Την ίδια ωστόσο στιγμή, έχουμε μια σειρά από θετικά νέα για την ελληνική οικονομία, δηλαδή επιτάχυνση για τις ιδιωτικοποιήσεις, μειώσεις φόρων για τις επιχειρήσεις, πακέτο μέτρων υπέρ της επιχειρηματικότητας, ολοένα και χαμηλότερο κόστος δανεισμού για το κράτος. Εάν υλοποιηθούν όλα τα παραπάνω, τότε δεν θα "βραχεί" λιγότερο η Ελλάδα, εφόσον ξεσπάσει μια παγκόσμια καταιγίδα;
Προφανώς, αν γίνουν όλα αυτά, η συνέπεια θα είναι να "βραχούμε" λιγότερο. Είναι σημαντικό ότι η κυβέρνηση λειτουργεί εμπροσθοβαρώς ως προς τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, τόσο ως προς αυτά που αφορούν την ενδυνάμωση του τραπεζικού συστήματος, μέσω της μείωσης των κόκκινων δανείων, όσο και ως προς εκείνα που ενισχύουν την ανεξαρτησία, και το άνοιγμα της αγοράς.
Αλλά, δεν παύει να υπάρχει σημαντικός δρόμος να διανυθεί για την μετατροπή μας σε ένα κράτος, φιλόξενο σε επενδύσεις. Την αλήθεια αυτή ήρθε να μας υπενθυμίσει η μελέτη του ΚΕΦίΜ που κατατάσσει την Ελλάδα μεταξύ Νοτίου Αφρικής και Γκάνας στον δείκτη Οικονομικής Ελευθερίας. Το πιο ανησυχητικό είναι οι θέσεις που καταλαμβάνουν οι άμεσοι ανταγωνιστές μας ως προς την προσέλκυση ξένων επενδύσεων, δηλαδή οι χώρες της γειτονιάς μας. Η Σλοβενία, χώρα με την αμέσως καλύτερη επίδοση από την Ελλάδα από τα κράτη-μέλη της ΕΕ, κατατάσσεται 35 ολόκληρες θέσεις πάνω από τη χώρα μας, στην 67η θέση παγκοσμίως, έναντι της 102ης στη δική μας περίπτωση.
- Άρα λέτε ότι θα πρέπει να είμαστε προσγειωμένοι ως προς την δυνατότητα της Ελλάδας να προσελκύσει ξένες επενδυσεις;
Είναι σαφές ότι υπάρχει μια ανατροπή των προσδοκιών προς την θετική κατεύθυνση ως αποτέλεσμα της κυβερνητικής πολιτικής κατά τους 3 πρώτους μήνες της θητείας της. Από εκεί και πέρα όμως, η αποκατάσταση της αξιοπιστίας της χώρας στα μάτια της επενδυτικής κοινότητας θα πάρει κάποιον καιρό, ούτε μπορεί η χώρα να γίνει από την μια στιγμή στην άλλη, Εσθονία, δηλαδή ένα κράτος που έχει περάσει στην ψηφιακή εποχή, και διακρίνεται για την καινοτομία της οικονομίας του.
Τα λέω αυτά, ιδίως επειδή ο μετασχηματισμός της ελληνικής οικονομίας, συνδέεται με διαρθρωτικές αλλαγές στο ρόλο και την λειτουργία του κράτους, την ψηφιακή διακυβέρνηση, το καθεστώς αδειοδοτήσεων, την δικαιοσύνη, και όλες εκείνες οι προυποθέσεις που λειτουργούν αποτρεπτικά τις επενδυτικές πρωτοβουλίες. Οι μεταρρυθμίσεις πάντα θέλουν το χρόνο τους για να αποδώσουν.
Σημειωτέον ότι οι μεταρρυθμίσεις συνήθως έχουν το χαρακτηριστικό ότι το κόστος προηγείται του οφέλους. Αρα, όσο νωρίτερα υλοποιηθεί μία μεταρρύθμιση τόσο πιθανότερο να αποδώσει οφέλη πριν την ολοκλήρωση της κυβερνητικής θητείας, ώστε να μπορεί η κυβέρνηση να έχει οφέλη στην επόμενη εκλογική αναμέτρηση.
* Ο Γιώργος Παγουλάτος είναι καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
