Του Βασίλη Διγαλάκη*
Η Κρήτη απολαμβάνει τη θέση του πρωταθλητή εισπράξεων του Ελληνικού Τουρισμού, μαζί με την περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και είναι από τις πρώτες περιφέρειες της χώρας σε συνεισφορά στο ΑΕΠ και στα δημόσια έσοδα.
Την ίδια στιγμή, όμως, η Κρήτη είναι και η μόνη περιφέρεια στην Ελλάδα που ο κύριος οδικός της άξονας, ο Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης (ΒΟΑΚ), δεν έχει εκσυγχρονιστεί. Ενώ το δίκτυο αυτοκινητοδρόμων στην υπόλοιπη Ελλάδα έχει σχεδόν ολοκληρωθεί, ο ΒΟΑΚ είναι ένας αυτοκινητόδρομος που χαράχτηκε επί χούντας, πριν από 50 χρόνια. Όχι μόνο αποτελεί τροχοπέδη στην ανάπτυξη του νησιού, αλλά οι Κρητικοί και οι επισκέπτες του νησιού πληρώνουν βαρύ φόρο αίματος κάθε χρόνο λόγω της κατάστασής του.
Απαραίτητη προϋπόθεση για να αποκτήσει η Κρήτη ένα σύγχρονο αυτοκινητόδρομο από τη μία άκρη του νησιού μέχρι την άλλη (Καστέλι Κισσάμου έως Σητεία Λασιθίου) είναι απαραίτητο να εκπονηθεί Μελέτη Στρατηγικού Σχεδιασμού. Με τη μελέτη αυτή θα καταγραφεί ο τωρινός αλλά και ο μελλοντικά αναμενόμενος κυκλοφοριακός φόρτος, θα ληφθούν υπόψη τα στοιχεία του χωροταξικού σχεδίου της Κρήτης και των επί μέρους ρυθμιστικών σχεδίων, θα προσδιοριστούν οι επιδιωκόμενες χρονο-αποστάσεις μεταξύ βασικών προορισμών, όπως αεροδρόμια, λιμάνια, πρωτεύουσες νομών, κλπ., θα καθοριστούν οι προσδοκώμενες ταχύτητες κυκλοφορίας. Τα αποτελέσματα της μελέτης είναι απαραίτητα προκειμένου να αποφασιστεί και ο τρόπος χρηματοδότησης της κατασκευής και λειτουργίας του ΒΟΑΚ.
Το Νοέμβριο του 2013 εξαγγέλθηκε η χρηματοδότηση με ένα εκατ. ευρώ της Μελέτης Στρατηγικού Σχεδιασμού του ΒΟΑΚ, την οποία ανέλαβε να εκπονήσει ο Οργανισμός Ανάπτυξης Κρήτης (ΟΑΚ) Α.Ε. που ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 2013. Στη συνέχεια, η παρούσα ηγεσία του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, αφού:
- κωλυσιεργούσε επί τρία και πλέον χρόνια (Ιανουάριος 2015 έως Μάρτιος του 2018) την εκπόνηση της Μελέτης Στρατηγικού Σχεδιασμού του ΒΟΑΚ, απαξιώνοντας πλήρως τον ΟΑΚ, φανέρωσε τις προθέσεις της τον Απρίλιο του 2018 για κατάτμηση του έργου και κατασκευή μόνο του τμήματος Χανιά - Άγιος Νικόλαος (το τμήμα Ηράκλειο - Άγιος Νικόλαος προστέθηκε μετά από τις αντιδράσεις φορέων της Ανατολικής Κρήτης καθώς αρχικά είχε ανακοινωθεί ότι θα προχωρήσει μόνο το τμήμα Χανιά - Ηράκλειο), αθέτησε επανειλημμένα τις εξαγγελίες και τις προθεσμίες που η ίδια έβαζε για ανακοίνωση της δημοπράτησης, αποκάλεσε «γρόθους» (δηλ. ηλίθιους, αν χρησιμοποιήσουμε την ηπιότερη μετάφραση της λέξης από το κρητικό ιδίωμα) όλους τους Κρητικούς που ζητάνε η Κρήτη να αποκτήσει επιτέλους το σύγχρονο αυτοκινητόδρομο που της αξίζει και που θα ικανοποιήσει τις ανάγκες της για τα επόμενα 50 χρόνια, και όχι ένα αυτοκινητόδρομο που χαράχτηκε πριν από 50 χρόνια !
- ολοκλήρωσε την προσβολή της προς τους κατοίκους του νησιού θέτοντας στις 23 Ιουνίου 2018 εκβιαστικά τελεσίγραφο προς όλες τις αιρετές αρχές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, προκειμένου αυτές να αποδεχθούν έως την 1η Αυγούστου 2018 τα σχέδιά της για ένα ΒΟΑΚ από Χανιά έως Άγιο Νικόλαο.
Λίγες ημέρες πριν το τελεσίγραφο, στις 16 Ιουνίου 2018, δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης οι προσκλήσεις υποβολής εκδήλωσης ενδιαφέροντος και αναρτήθηκαν στην ιστοσελίδα του υπουργείου οι αντίστοιχες προκηρύξεις για την ανάθεση της μελέτης, κατασκευής, χρηματοδότησης λειτουργίας, συντήρησης και εκμετάλλευσης του τμήματος «Χανιά – Ηράκλειο» με σύμβαση παραχώρησης και του τμήματος «Χερσόνησος – Νεάπολη» με Σ.Δ.Ι.Τ. Οι προκηρύξεις αφορούν μόνο την πρώτη φάση των αντίστοιχων διαγωνισμών, όπου θα προεπιλεγούν βάσει οικονομικής δυνατότητας και τεχνικής ικανότητας οι κοινοπραξίες που θα συνεχίσουν στις επόμενες φάσεις της διαγωνιστικής διαδικασίας.
Η απουσία Μελέτης Στρατηγικού Σχεδιασμού προκύπτει τόσο από τα έγγραφα των προκηρύξεων, όσο και από το γεγονός ότι το Υπουργείο προσκάλεσε εκ των υστέρων σε εξαιρετικά επείγουσα διαδικασία διαπραγμάτευσης στις 25 Ιουνίου 2018 τέσσερις φορείς προκειμένου να επιλεγεί ο σύμβουλος ο οποίος θα εκπονήσει το κυκλοφοριακό μοντέλο και τις προβλέψεις κυκλοφοριακού φόρτου του ΒΟΑΚ στο τμήμα Χανιά – Άγιος Νικόλαος. Τα στοιχεία αυτά είναι απαραίτητα για τη σύνταξη της μελέτης και θα έπρεπε να έχουν συγκεντρωθεί πριν από οποιαδήποτε προκήρυξη.
Δημιουργούνται τα εξής εύλογα ερωτήματα:
- Γιατί προκηρύσσεται τμήμα μόνο του ΒΟΑΚ, το πλέον προσοδοφόρο, αφήνοντας εκτός ένα πολύ μεγάλο τμήμα του, τις λιγότερο ελκυστικές για τους επενδυτές άκρες του αυτοκινητόδρομου, το οποίο μοιραία δεν θα κατασκευαστεί;
- Γιατί, αντί να ακολουθηθεί η ορθή διαδικασία – πρώτα εκπόνηση της μελέτης, στη συνέχεια κατάρτιση των προδιαγραφών του οδικού άξονα και καθορισμός των κριτηρίων επιλογής του αναδόχου και τέλος προκήρυξη του έργου – προβαίνει σε προεπιλογή υποψηφίων αναδόχων χωρίς να έχει γίνει τίποτα από τα προηγούμενα;
- Δεν υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων όταν, σύμφωνα με την προκήρυξη που δημοσιεύτηκε, καλούνται οι υποψήφιοι ανάδοχοι που θα επιλεγούν να συνδιαμορφώσουν, μαζί με το Υπουργείο, το σχεδιασμό του ΒΟΑΚ και τα κριτήρια επιλογής του τελικού αναδόχου; Ο ΒΟΑΚ πρέπει να σχεδιαστεί με βάση τις ανάγκες της Κρήτης ή με βάση τα επιχειρηματικά συμφέροντα των υποψηφίων αναδόχων;
- Γιατί το Υπουργείο ζητάει με εκβιαστικό τρόπο από τους Κρητικούς να υπογράψουν λευκή επιταγή για το σημαντικότερο αναπτυξιακό έργο του νησιού;
Η ηγεσία του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών δεν μπορεί να καλύψει με εκβιασμούς και τελεσίγραφα την πολιτική προχειρότητα και τη διαχειριστική της ανεπάρκεια. Η Κρήτη πρέπει, με βάση τις ανάγκες της και τη συνεισφορά της στον εθνικό ΑΕΠ, να αποκτήσει ένα σύγχρονο αυτοκινητόδρομο. Αυτό θα γίνει αφού πρώτα ολοκληρωθεί η Μελέτη Στρατηγικού Σχεδιασμού και αφού καθοριστούν με σαφήνεια οι απαντήσεις σε όλα τα προηγούμενα ερωτήματα.
*Ο κ. Βασίλης Διγαλάκης είναι Καθηγητής Η.Μ.Μ.Υ. & τ. Πρύτανης Πολυτεχνείου Κρήτης.
