Σαν ένα αμιγώς πολιτικό ελιγμό του Ερντογάν απέναντι στις πιέσεις των ΗΠΑ για απελευθέρωση του αμερικανού πάστορα και της γενικότερης οικονομικής κρίσης που ταλανίζει τη Τουρκία, βλέπει ο καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Πάντειο, Κώστας Λάβδας, την αποφυλάκιση των δύο Ελλήνων στρατιωτικών, που ουδεμία σχέση έχει με τα όσα ακούγονται περί ελληνικών και ευρωπαϊκών παρεμβάσεων.
"Σύμφωνα με μια ερμηνεία, η απόφαση πάρθηκε προκειμένου να δημιουργήσει εντυπώσεις πως σε αντίθεση με αυτά που συμβαίνουν σε άλλες περιπτώσεις, όπως εκείνη του πάστορα Μπράνσον που κατηγορείται για τρομοκρατία, η τουρκική Δικαιοσύνη είναι δήθεν ανεξάρτητη και δίκαιη", όπως χαρακτηριστικά λέει ο κ. Λάβδας. Σύμφωνα με μια άλλη ερμηνεία, η απόφαση ανοίγει το δρόμο σε μια συνολικότερη στροφή της κυβέρνησης Ερντογάν, όπου ίσως να δούμε να απελευθερώνεται και ο Μπράνσον.
Διότι δεν αποκλείει, μπροστά στις αφόρητες πιέσεις που δέχεται η Τουρκία, να δούμε μια συνολικότερη στροφή από τον Ερντογάν σε σχέση με τους μεγαλομανείς βερμπαλισμούς του, που φυσικά θα εξωραϊστεί καταλλήλως, προκειμένου να περιορίσει όσο γίνεται, την πολιτική, για τον ίδιο, ζημιά. Ένα άλλο σενάριο, είναι να επιταχυνθεί η απομάκρυνση της Τουρκίας από τον δυτικό κόσμο, με ακόμη μεγαλύτερα ανοίγματα προς την ισχυρή οικονομικά Κίνα, την ασθενή οικονομικά Ρωσία, και τις χώρες BRICS, ενώ ένα τρίτο, αφορά φυσικά την άμεση προσφυγή της Τουρκίας στο ΔΝΤ, θέλοντας και μη, ανεξάρτητα του αν ο Ερντογάν κάνει τη "μεγάλη στροφή" ή επιλέξει να φλερτάρει με τις αναδυόμενες οικονομίες.
Συνέντευξη στο Γιώργο Φιντικάκη
- Πως να ερμηνεύσουμε το ταίμινγκ της απελευθέρωσης από το τουρκικό δικαστήριο των δύο Ελλήνων στρατιωτικών;
Η σημερινή απόφαση, που ασφαλώς είναι πολύ ευχάριστη, είναι τόσο πολιτική, όσο πολιτική ήταν και η κατ' επανάληψη απόρριψη των αιτημάτων για την αποφυλάκισή τους. Είναι ευθέως πολιτική και δεν σχετίζεται με την απόφαση για την άρση της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης στη Τουρκία, που ελήφθη στις 18 Ιουλίου.
Θεωρώ ότι οι πιέσεις των ΗΠΑ για την απελευθέρωση του αμερικανού πάστορα και η γενικότερη κρίση που οδηγεί όλο και περισσότερο σε αποσταθεροποίηση της τουρκικής οικονομίας, έπαιξαν κρίσιμο ρόλο στη συγκεκριμένη απόφαση. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ως εξής.
Σύμφωνα με μια πιθανή ερμηνεία, η απόφαση για την αποφυλάκιση πάρθηκε, προκειμένου να δημιουργήσει εντυπώσεις πως σε αντίθεση με αυτά που συμβαίνουν σε άλλες περιπτώσεις, όπως εκείνη του αμερικανού πάστορα Αντριου Μπράνσον που κατηγορείται για τρομοκρατία, η τουρκική Δικαιοσύνη είναι δήθεν ανεξάρτητη και δίκαιη.
Σύμφωνα με μια δεύτερη ερμηνεία, η απόφαση ανοίγει το δρόμο σε μια συνολικότερη αλλαγή στάσης της κυβέρνησης Ερντογάν, όπου ίσως να δούμε να απελευθερώνεται και ο πάστορας Μπράνσον, μετά και τη νέα προσφυγή που κατέθεσε χθες, ζητώντας να αρθούν η κατ'' οίκον κράτηση και η ταξιδιωτική απαγόρευση που του έχουν επιβληθεί.
Δεν έχουν σε καμία περίπτωση πάντως βάση τα όσα ακούγονται, ότι η απελευθέρωση των δυο Ελλήνων στρατιωτικών ήταν αποτέλεσμα των μεγάλων ελληνικών και ευρωπαϊκών πιέσεων.
Αυτές καλώς υπήρχαν, αλλά επί μήνες δεν απέδιδαν καρπούς. Ίσως αυτό να υποδηλώνει με όρους υποσυνείδητου, και η ανάρτηση του υπουργού Άμυνας της Ελλάδας με την Μεγαλόχαρη που έκανε το «θαύμα»…
Σε τελική ανάλυση, η αποφυλάκιση είναι ένα ακόμη αποτέλεσμα του στρατηγικού αδιεξόδου στο οποίο έχει περιέλθει η Τουρκία.
- Είναι αυθαίρετο να θεωρήσει κανείς, ότι επειδή ακριβώς η Τουρκία απελευθέρωσε τους δύο στρατιωτικούς, δεν θα επιχειρήσει και να εξάγει την οικονομική της κρίση στην Ελλάδα, εγκαινιάζοντας ένα νέο γύρο προκλήσεων; Το ρωτώ καθώς δεν έχουν περάσει παρά λίγες μόνο ώρες μετά το περιστατικό με τους ψαράδες στη Λέρο, και τις δηλώσεις Τσαβούσογλου ότι η Ελλάδα κλιμακώνει την ένταση στο Αιγαίο…
Όπως είχαμε πει και πριν από καιρό, κανείς δεν θα έπρεπε να αναμένει ότι μετά την επανεκλογή Ερντογάν θα χειροτερέψουν αισθητά κι άλλο οι ελληνοτουρκικές σχέσεις. Αυτό όμως δεν σημαίνει και ότι θα τις δούμε να βελτιώνονται. Θυμίζω ότι παράλληλα με τη σημερινή απολύτως πολιτική απόφαση αποφυλάκισης, οι προκλήσεις στο Αιγαίο συνεχίζονται, ειδικά στη θάλασσα των Δωδεκαννήσων, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα όλων, τα όσα συνέβησαν ανοικτά της Λέρου.
Όπως λοιπόν δεν αναμέναμε κάποια έκρηξη στα ελληνοτουρκικά, έτσι και δεν θα υπάρξει βελτίωσή τους. Η ένταση θα είναι συνεχής και ελεγχόμενη. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Τουρκία αποτελεί και θα αποτελεί μια δομική απειλή για την Ελλάδα. Ως τέτοια πρέπει στρατηγικά, με σχέδιο αλλά και με νηφαλιότητα να αντιμετωπίζεται από τις ελληνικές κυβερνήσεις.
- Επομένως, η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας προς την Ελλάδα θα συνεχίσει να είναι "αλά κάρτ";
Απολύτως, στο συγκεκριμένο όμως πλαίσιο που είπαμε: Της μακρόχρονης δομικής αντιπαλότητας που πρέπει να τη διαχειριστούμε σε στρατηγικό βάθος.
- Ας πάμε στο γενικότερο κάδρο, αυτό ενός Ερντογάν και μιας Τουρκίας που έχει ανοίξει μέτωπα σχεδόν με όλους, τις αγορές, τον Τράμπ, την Ευρωπαϊκή Ενωση. Έχει "σωτηρία" ο Τούρκος ασθενής; Ποια είναι τα σενάρια;
Τρία είναι κατά τη γνώμη μου τα σενάρια. Το πρώτο, που δεν αποκλείω καθόλου, αφορά μια μεγάλη στροφή του Ερντογάν απ' όσα λέει σήμερα και πράττει. Ασφαλώς αυτή η στροφή κάπως θα πρέπει να εξωραϊστεί, κάπως θα καλλωπιστεί προκειμένου να παρουσιαστεί στη τουρκική και διεθνή κοινή γνώμη, προκειμένου ο Τούρκος Πρόεδρος να περιορίσει την πολιτική για τον ίδιο ζημιά. Αλλά όπως και να ονομαστεί, θα πρόκειται για μεγάλη στροφή. Δεν είναι και ο πρώτος άλλωστε ο Ερντογάν που θα το έχει κάνει, έχουμε δει και στην Ελλάδα θεαματικές στροφές.
Το δεύτερο σενάριο είναι να επιταχυνθεί η απομάκρυνση της Τουρκίας από τον δυτικό κόσμο, με ακόμη μεγαλύτερα ανοίγματα προς την ισχυρή οικονομικά Κίνα, την ασθενή οικονομικά Ρωσία, τις χώρες BRICS, αλλά και – περιστασιακά – όποιον άλλο παράγοντα μπορεί να εξυπηρετήσει. Αν και δεν είναι τόσο πιθανό όσο όσο το πρώτο, δεν παύει να είναι ένα σενάριο.
Το τρίτο και τελευταίο σενάριο, αφορά την άμεση προσφυγή της Τουρκίας στο ΔΝΤ, ανεξάρτητα του αν ο Ερντογάν κάνει τη "μεγάλη στροφή" ή επιλέξει να εξακολουθήσει μακροπρόθεσμα να φανεί ότι φλερτάρει με Κίνα, Ρωσία, και άλλες αναδυόμενες οικονομίες. Αν δηλαδή η τουρκική οικονομία βρεθεί σε απελπιστική κατάσταση αναζήτησης ρευστότητας, τότε ο Ερντογάν θα αναγκαστεί να προσφύγει στο ΔΝΤ, θέλοντας και μη, ανεξαρτήτως στρατηγικής επιλογής.
Το σενάριο του ΔΝΤ δεν είναι καινούργιο, συζητούνταν ήδη πριν τις τουρκικές εκλογές, απλά μπαίνει στο τραπέζι με ένα δραματικό τρόπο, ακριβώς λόγω της απόφασης του προέδρου Τραμπ να βάλει στη γωνία την Τουρκία, προκειμένου να την πιέσει να διαλέξει στρατόπεδο και επί της ουσίας. Δηλαδή είτε να παραμείνει στο ΝΑΤΟ, είτε να εκτεθεί επιχειρώντας να διαλέξει άλλους συμμάχους. Πόσω μάλλον που σε πολλούς τομείς, όπως στον ενεργειακό, η Τουρκία τείνει να εξυπηρετεί τα ρωσικά συμφέροντα.
- Αναλυτές πάντως θεωρούν ότι εξαιρετικά δύσκολα η Ρωσία, η Κίνα και άλλες αναδυόμενες οικονομίες, θέλουν ή μπορούν να δανείσουν την Τουρκία με δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια, σαν αυτά που η ίδια χρειάζεται επειγόντως. Μήπως επομένως το συγκεκριμένο σενάριο είναι περισσότερο μια "τουρκική αυταπάτη";
Πράγματι, το σενάριο ενίσχυσης των συμμαχιών με Μόσχα και Πεκίνο δεν είναι κάτι που μπορεί να δώσει άμεσα λύσεις στα τεράστια προβλήματα της τουρκικής οικονομίας.
Αν όμως η Τουρκία κάνει τη "μεγάλη στροφή" για να αντιμετωπίσει πρακτικά την παρούσα κρίση, διαψεύδοντας τους μεγαλομανείς βερμπαλισμούς του Ερντογάν, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ωριμάζει ολοένα και περισσότερο σε μερίδα του τουρκικού κατεστημένου η άποψη ότι πρέπει η χώρα να απομακρυνθεί από τη Δύση. Το δίλημμα είναι συνεχές, τίθεται επιτακτικά, και μπαίνει στο τραπέζι ακόμη πιο έντονα μετά και την επανεκλογή Ερντογάν η οποία έγινε μέσα σε ένα περιβάλλον ακραίας λεκτικής πόλωσης με τη Δύση.
Σήμερα πια η Τουρκία βρίσκεται σε ένα τραγικό σταυροδρόμι. Τα τελευταία χρόνια ακροβατεί συνεχώς μεταξύ Δύσης και Ανατολής. Σκεφτείτε ότι ο πρώτος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας είναι πλέον – έστω με οριακή διαφορά – η Κίνα, με ό,τι κι αν αυτό δυνητικά συνεπάγεται. Επίσης, η Τουρκία παραμένει χώρα με συντριπτικό ποσοστό εθνικών (τουρκικών) επιχειρήσεων να εξασφαλίζουν τις ακόμη αρκετά κλειστές δημόσιες προμήθειες…
- Σε αυτό το κάδρο πρέπει να "διαβάσουμε" και τις χθεσινές απειλές Ερντογάν ότι θα μποϊκοτάρει αμερικανικές ηλεκτρονικές συσκευές αφού "αν αυτοί έχουν iPhones, υπάρχουν Samsung από την άλλη πλευρά";
Το τι δηλώνει δημόσια ο Ερντογάν, με το τι πραγματικά θα κάνει στο τέλος, έχει μικρή σχέση. Το έχει αποδείξει η πρόσφατη εμπειρία. Ο Ερντογάν είναι ένας ικανός δημαγωγός, αλλά δεν θα έβγαζα συμπεράσματα από αυτά που λέει σε σχέση με το πως θα κινηθεί η Τουρκία τις επόμενες εβδομάδες, πόσο μάλλον μήνες και χρόνια.
