Του Στυλιανού-Ιωάννη Γ. Κουτνατζή*
Η παραίτηση του Γεωργίου Σταυρόπουλου, Επιτίμου Αντιπροέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας και διαπρεπούς νομικού, από τη θέση του Προέδρου της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ) έφερε στο προσκήνιο της επικαιρότητας μια πολλαπλώς προβληματική νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης που πλήττει καίρια και πολλαπλά την ανεξαρτησία της ΕΕΔΑ, ως του ανεξάρτητου συμβουλευτικού οργάνου της Πολιτείας σε θέματα προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Δημιουργείται έτσι μείζον ζήτημα ουσίας και διαδικασίας, με διεθνείς προεκτάσεις ως προς την ποιότητα του κράτους δικαίου στη χώρα μας.
Ειδικότερα:
Ως προς την ουσία του ζητήματος, η συζητούμενη ρύθμιση οδηγεί στην υπερεκπροσώπηση συγκεκριμένων δικαιωμάτων και την υποεκπροσώπηση άλλων, κατά τρόπο που δεν συνάδει με τη θεμελιώδη αρχή της ισοδυναμίας μεταξύ διαφορετικών δικαιωμάτων. Η ισχύουσα ρύθμιση προέβλεπε τη συμμετοχή τεσσάρων εκπροσώπων μη κυβερνητικών οργανώσεων (Διεθνής Αμνηστία, Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Ίδρυμα Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες) και δύο εκπροσώπων οργανώσεων που είχαν προστεθεί με απόφαση της Επιτροπής (Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, Πανελλήνια Ομοσπονδία Ελλήνων Ρομά) ενώ συμμετείχε επίσης εκπρόσωπος της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία. Εκπροσωπούνταν έτσι επτά ιστορικές οργανώσεις, από τις οποίες οι τρεις κάλυπταν το σύνολο των δικαιωμάτων, ενώ οι άλλες τέσσερις από μία κατηγορία ιδιαιτέρως ευάλωτων δικαιωμάτων η καθεμία [δικαιώματα προσφύγων, γυναικών, Ρομά, ατόμων με αναπηρία]). Με την προωθούμενη διάταξη, προστίθενται στη σύνθεση της Επιτροπής επτά ακόμη μέλη, εκ των οποίων τα πέντε προέρχονται από διαφορετικές οργανώσεις ΛΟΑΤΚΙ και τα δύο από οργανώσεις Ρομά. Από τους δεκατέσσερις εκπροσώπους μη κυβερνητικών οργανώσεων που θα συμμετέχουν στη νέα σύνθεση της Επιτροπής οι πέντε θα προέρχονται από τις οργανώσεις ΛΟΑΤΚΙ και οι τρεις από τις οργανώσεις των Ρομά. Συγκριτικά, τα δικαιώματα των γυναικών, των προσφύγων και των ατόμων με αναπηρία εκπροσωπούνται από μία οργάνωση ενώ άλλα θεμελιώδη δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στο περιβάλλον ή τα δικαιώματα ιδιωτικότητας, δεν εκπροσωπούνται από καμία εξειδικευμένη οργάνωση. Δεν μπορούν να μην δημιουργηθούν εύλογα ερωτηματικά ως προς το πού αποσκοπεί αυτή η αλλαγή της σύνθεσης της Επιτροπής. Πέραν αυτού, η σημαντική αύξηση των μελών της ΕΕΔΑ προκαλεί σημαντικότατες λειτουργικές δυσχέρειες ως προς την επίτευξη της απαιτούμενης απαρτίας, με αποτέλεσμα να ελλοχεύει ο κίνδυνος παράλυσής της.
Οι επίμαχες διατάξεις είναι όμως ιδιαιτέρως προβληματικές και ως προς την ακολουθούμενη διαδικασία. Προωθούνται χωρίς την αναγκαία διαβούλευση και παρά την έντονη αντίθεση της Επιτροπής. Έχουν ήδη για το λόγο αυτό προκαλέσει την αντίδραση της Προέδρου του Ευρωπαϊκού Δικτύου Εθνικών Θεσμών για την προστασία και την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τίθεται πλέον σε αμφισβήτηση η τήρηση των Αρχών των Παρισίων που έχουν υιοθετηθεί στο επίπεδο του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών και του Συμβουλίου της Ευρώπης και στη βάση των οποίων αξιολογείται διεθνώς η θεσμική ανεξαρτησία των Εθνικών Επιτροπών για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Παρόλα αυτά, η Κυβέρνηση επιμένει στις προτεινόμενες διατάξεις. Δεν μπορεί να μην υπογραμμισθεί ο ιδιαιτέρως απαξιωτικός τρόπος με τον οποίο ο αρμόδιος Υπουργός Επικρατείας αντιμετώπισε, στο πλαίσιο της σχετικής κοινοβουλευτικής διαδικασίας, τα στέρεα επιχειρήματα του Προέδρου και της Αντιπροέδρου της Επιτροπής που απέδωσαν τις θέσεις της Ολομέλειας της ΕΕΔΑ και πραγματικά γεγονότα από τη λειτουργία της.
Η περίπτωση της ΕΕΔΑ δεν είναι δυστυχώς μεμονωμένη. Έρχεται στη συνέχεια πολλαπλών παρεμβάσεων της σημερινής Κυβέρνησης σε ανεξάρτητους θεσμούς που εκδηλώνεται με την προσπάθεια είτε περιορισμού των αρμοδιοτήτων τους είτε διασφάλισης των προϋποθέσεων, προκειμένου αυτές να ασκούνται κατά τρόπο φιλικό προς την Κυβέρνηση. Διαμορφώνεται έτσι μια πραγματικότητα που δεν προσήκει σε σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος δικαίου.
* Ο Στυλιανός-Ιωάννης Γ. Κουτνατζής είναι Λέκτορας Δημοσίου Δικαίου στη Νομική Σχολή του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης και μέλος της ΕΕΔΑ με δικαίωμα ψήφου
Διαβάστε ακόμα:
- Αντίθετο στις αλλαγές της κυβέρνησης και το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
