Αντιμέτωπο με τις μεγάλες προκλήσεις που διατρέχουν τη γηραιά ήπειρο, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) έχει, εδώ και λίγες μέρες, στο τιμόνι του έναν Έλληνα. Τον δικαστή Λίνο-Αλέξανδρο Σισιλιάνο, ο οποίος γίνεται ο πρώτος Έλληνας που καταλαμβάνει αυτή τη θέση στην εξηντάχρονη λειτουργία του θεσμού.
Στη συνέντευξή του στον «Φιλελεύθερο», την πρώτη σε ελληνική εφημερίδα, ο κ. Σισιλιάνος αναφέρεται στα μεγάλα εκκρεμή ζητήματα που καλείται να αντιμετωπίσει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα hot spots, αυτές που προκάλεσε η οικονομική κρίση, στην εφαρμογή της σαρία στη Θράκη, στην ελευθερία του Τύπου, στις επιθέσεις στην ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης και μοιράζεται μαζί μας τα συναισθήματά του, αλλά και το πώς η Νομική κέρδισε τη... Μουσική στη ζωή του.
Συνέντευξη στον Γαβριήλ Χ. Σερέτη
? Κατ'' αρχήν, από καρδιάς, συγχαρητήρια για την εκλογή σας. Πριν σας ρωτήσω για οτιδήποτε άλλο, οφείλω να σας παρακαλέσω να μοιραστείτε μαζί μας τα συναισθήματά σας. Τι σημαίνει για τον άνθρωπο, τον ακαδημαϊκό, τον Ελληνα, τον Ευρωπαίο αυτή η μέγιστη τιμή;
Είναι πράγματι μεγάλη τιμή για μένα, αλλά συγχρόνως και μία μεγάλη ευθύνη. Έχω πλήρη επίγνωση των όσων συνεπάγεται αυτή η θέση. Θα προσπαθήσω να κάνω το καλύτερο. Έχω ευτυχώς τη στήριξη της μεγάλης πλειοψηφίας των συναδέλφων, ελπίζω και των υπολοίπων, οι οποίοι δεν με ψήφισαν, αλλά πάντως είναι φίλοι και αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο για μένα. Είχα ήδη συνάντηση με την επιτροπή των υπουργών της Ευρώπης, είδα μεγάλη στήριξη και εκ μέρους των πρέσβεων των χωρών-μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης, και αυτό με χαροποίησε ιδιαίτερα.
? Είστε γιος ενός από τους μεγαλύτερους Έλληνες συνθέτες συμφωνικής μουσικής, του ανθρώπου που κατατάσσεται δίπλα στον Καλομοίρη και τον Σκαλκώτα. Μεγαλώσατε μέσα σε ένα περιβάλλον με νότες. Πώς η Νομική κέρδισε τη Μουσική;
- Η Μουσική είχε κερδίσει, σε πρώτη φάση, αλλά φαίνεται μπορεί εγώ να την αγαπούσα, αλλά ο έρωτας δεν ήταν αμοιβαίος (γελά), όπως χαρακτηριστικά είχε πει ο καημένος ο πατέρας μου. Και στη συνέχεια προσανατολίστηκα προς το Διεθνές Δίκαιο. Έκανα μεταπτυχιακές, εκεί αισθάνθηκα πάρα πολύ καλά με το αντικείμενο, το οποίο με τίμησε και το οποίο τιμώ κι εγώ. Ιδιαίτερα δε για τα ανθρώπινα δικαιώματα, που ήταν ένας χώρος που αγάπησα, τον αγαπώ πάντοτε. Ξεκίνησα με το ίδρυμα Μαραγκοπούλου για τα δικαιώματα του ανθρώπου από το 1991 και συνέχισα στο πανεπιστήμιο, στους οργανισμούς, στον ΟΗΕ, στο Συμβούλιο της Ευρώπης, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, πριν φτάσω εδώ στο Δικαστήριο.
? Ασχολείστε χρόνια με τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, από θέσεις - κλειδιά. Στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εκκρεμούν σημαντικές υποθέσεις για ένα ευρύ φάσμα θεμάτων. Κατ'' αρχήν, έχουν παραβιαστεί ανθρώπινα δικαιώματα στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης;
Τα οικονομικά και τα κοινωνικά δικαιώματα αναμφισβήτητα περιορίστηκαν σημαντικά, δέχθηκαν πλήγματα. Τα ατομικά και τα πολιτικά δικαιώματα, ασφαλώς και αυτά ως ένα βαθμό. Ίσως όχι το δικαίωμα στην περιουσία ως τέτοιο, ή τουλάχιστον όχι στον βαθμό που θα επέτρεπε διαπίστωση παραβίασης εκ μέρους του Δικαστηρίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, του άρθρου 1 του πρωτοκόλλου για το δικαίωμα στην περιουσία. Αλλά μία σειρά από άλλα δικαιώματα. Παραδείγματος χάριν, η οικονομική κρίση είχε αντίκτυπο στις συνθήκες κράτησης στις φυλακές, στον πληθυσμό των φυλακών, στην απονομή της δικαιοσύνης - γιατί διατίθενται πλέον λιγότερα κονδύλια για την απονομή της και άρα υπάρχουν μεγαλύτερες καθυστερήσεις ή δυσλειτουργίες σε διάφορα σημεία της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
? Πολύς λόγος γίνεται και για την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης. Κατά πόσο παραβιάζεται η λειτουργία του καταλυτικού για τη Δημοκρατία αυτού θεσμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση;
Το Συμβούλιο της Ευρώπης δημοσίευσε πέρυσι, τον Φεβρουάριο του 2018, μία μεγάλη έκθεση για την κατάσταση της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης σε πανευρωπαϊκή κλίμακα και διαπίστωσε πράγματι ότι σε μία σειρά χωρών υπάρχουν σημαντικά προβλήματα παρεμβάσεων της εκτελεστικής εξουσίας στο έργο της δικαστικής, της νομοθετικής εξουσίας, στο έργο της δικαστικής, αλλά και μία σειρά από άλλα ζητήματα που σχετίζονται με τη μείωση των κονδυλίων για το σύστημα απονομής δικαιοσύνης και όλα όσα αυτό συνεπάγεται.
Η κατάσταση δεν είναι απλή, έχουν έρθει πολλές υποθέσεις στο δικαστήριο, ορισμένες από αυτές είναι εκκρεμείς, άρα δεν μπορώ να μιλήσω γι'' αυτές. Η υπόθεση Μπάκα κατά Ουγγαρίας, του 2016, είναι πολύ σημαντική. Το τμήμα ευρείας σύστασης κατέληξε σε διαπίστωση παραβίασης του άρθρου 10 για τη σύμβαση της ελευθερίας της έκφρασης, διότι ο τότε πρόεδρος του ανωτάτου δικαστηρίου της Ουγγαρίας απομακρύνθηκε από τη θέση του πριν από το τέλος της θητείας του. Επειδή είχε κάνει ορισμένες δηλώσεις για τις νομοθετικές παρεμβάσεις στο έργο της Δικαιοσύνης στη χώρα του, ενώπιον του κοινοβουλίου. Αυτή είναι μία απόφαση - σταθμός, η οποία αναμφισβήτητα θα αποτελέσει και προηγούμενο για αντίστοιχες υποθέσεις οι οποίες αφορούν την ίδια ή άλλες χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης.
- Υπάρχουν και περιπτώσεις όπου ανάλογη παραβίαση υπήρξε και στην Ελλάδα, σύμφωνα με την έκθεση;
Η έκθεση επισημαίνει κυρίως την οικονομική διάσταση του προβλήματος, δηλαδή τη μείωση των κονδυλίων, συντάξεων, μισθών των δικαστικών κ.λ.π. Εκεί επικεντρώνεται ως προς την Ελλάδα, δεν επισημαίνει άλλα ζητήματα.
- Ένα από τα μεγάλα σύγχρονα προβλήματα της γηραιάς ηπείρου είναι και το προσφυγικό, πρόβλημα που μαστίζει και τη χώρα μας. Έχουν παραβιαστεί ανθρώπινα δικαιώματα στα κέντρα υποδοχής;
Το δικαστήριο έχει εκδώσει αποφάσεις για τα κέντρα υποδοχής και για τα hot spots και για υπόθεση κατά της Ελλάδος, που αφορούσε εννέα ασυνόδευτους ανηλίκους, όπου πράγματι διαπίστωσε παραβιάσεις δικαιωμάτων. Είτε του άρθρου 5 της σύμβασης για την ελευθερία και την ασφάλεια του προσώπου, είτε και του άρθρου 3 για την απαγόρευση εξευτελιστικής μεταχείρισης. Η κατάσταση είναι δύσκολη και το δικαστήριο έχει πλήρη συναίσθηση ότι η ελληνική πολιτεία αντιμετωπίζει μεγάλες δυσκολίες λόγω του μεγάλου αριθμού των αιτούντων άσυλο και των οικονομικών μεταναστών οι οποίοι θέλουν είτε να εγκατασταθούν στην Ελλάδα είτε να προχωρήσουν και στην Ευρώπη. Δείχνει την κατανόησή του αλλά συγχρόνως και από πλευράς ελληνικής, θα πρέπει να υπάρξουν πιο αποτελεσματικά μέτρα, ούτως ώστε το ζήτημα να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικότερα.
- Στο στόχαστρο της Ευρωπαϊκής Δικαιοσύνης έχει βρεθεί και η εφαρμογή της σαρίας, του ισλαμικού νόμου στη Θράκη.
Εκείνο το οποίο είπε το δικαστήριο, το τμήμα ευρείας σύνθεσης σε μία ομόφωνη απόφαση -και είναι σπάνιο το τμήμα ευρείας σύνθεσης να αποφαίνεται με ομόφωνη απόφαση- στην υπόθεση που εκδικάστηκε το Δεκέμβριο του 2018, είναι ότι δεν μπορεί η σαρία να εφαρμοστεί κατά τρόπο υποχρεωτικό, παρά τη βούληση των ενδιαφερόμενων προσώπων. Και υπήρξε σε αυτό το σημείο νομοθετική παρέμβαση, η οποία κινείται στη λογική της αποφάσεως. Θα πρέπει ο νόμος αυτός να εφαρμοστεί, να εφαρμοστεί σωστά, πλήρως, και θεωρώ τουλάχιστον ως προς τα πραγματικά περιστατικά τα οποία ετέθησαν υπόψη του δικαστηρίου, ότι η ελληνική κοινωνία κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση.
? Η ελευθερία του Τύπου προστατεύεται σήμερα στα ευρωπαϊκά κράτη; Νοείται αυτόφωρη δίωξη για αδικήματα που τελούνται διά του Τύπου;
Υπάρχουν αρκετές διαπιστώσεις παραβίασης της ελευθερίας έκφρασης και του Τύπου, όχι μόνον πρόσφατα αλλά και παλαιότερα. Ακόμη και κατά του Ηνωμένου Βασιλείου, κατά της Αυστρίας και πιο πρόσφατα κατά πλειάδας άλλων κρατών και δύο υποθέσεις κατά της Ελλάδος, όπου πράγματι το δικαστήριο διαπίστωσε παραβίαση ελευθερίας του Τύπου.
? Στην υπόλοιπη Ευρώπη, εκτός από ανάλογες με αυτές που συζητήσαμε περιπτώσεις, ποιες είναι οι μεγαλύτερες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων σήμερα; Ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι για τα ανθρώπινα δικαιώματα;
Πέρα από τις σημαντικές ομάδες υποθέσεων που ήδη θίξαμε και συνιστούν προκλήσεις για την Ευρώπη -οικονομική κρίση, προσφυγική κρίση, κρίση των θεσμών- θα προσέθετα μία σειρά από υποθέσεις που σχετίζονται με την τρομοκρατία και τα αντιτρομοκρατικά μέτρα, παρακολουθήσεις τηλεφωνικών συνδιαλέξεων είτε κινητών τηλεφώνων είτε ηλεκτρονικών μηνυμάτων. Έκνομες πτήσεις της CIA, μεταγωγές υπόπτων για τρομοκρατικές ενέργειες στις φυλακές του Γκουαντάναμο. Θεωρώ ότι το Δικαστήριο έκανε το χρέος του καταδικάζοντας τέτοιες πρακτικές.
? Η πρώτη σας προτεραιότητα με την ανάληψη των καθηκόντων σας ποια θα είναι;
Η ακόμα μεγαλύτερη βελτίωση των μεθόδων εργασίας, ώστε το Δικαστήριο να καταστεί ακόμα πιο αποτελεσματικό, για να ανταποκριθεί στον ρόλο του, αφενός, αφετέρου στη δύσκολη οικονομική συγκυρία που περνά το Συμβούλιο της Ευρώπης ως Οργανισμός. Θα πρέπει να καταστεί κατανοητό ότι το Δικαστήριο βρίσκεται στο επίκεντρο του Συμβουλίου της Ευρώπης.
* Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο Παρασκευής 5 Απριλίου
