Της Μαρίας Χούκλη
Μήπως αυτή τη φορά υπερέβαλαν σε πολιτική ορθότητα οι δικαστές; Μήπως κινούνται σε παράλληλο σύμπαν που δεν έχει επαφή με το κοινό περί δικαίου αίσθημα; Πώς είναι δυνατόν να μεταχειρίζονται με τόση αβρότητα έναν αμετανόητο ψυχρό εκτελεστή, ο οποίος έχει σώας τας φρένας, σύμφωνα τουλάχιστον, με τους ψυχιάτρους που τον εξέτασαν; Πόσο μεγαλόψυχη επιτέλους μπορεί να είναι η Δικαιοσύνη στις δυτικές δημοκρατίες;
Σκανδάλισε πολλούς η απόφαση περιφερειακού δικαστηρίου του Όσλο με την οποία δικαιώθηκε ο Anders Breivik, γνωστός ως μακελάρης της Utoya. Οι δικαστές αποφάνθηκαν ότι η Νορβηγική κυβέρνηση παραβίασε τα δικαιώματά του, κρατώντας τον στην απομόνωση.
Θυμίζουμε ότι ο Breivik είναι ο δράστης της αδιανόητης μαζικής δολοφονίας 77 νέων, το καλοκαίρι του 2011 στο μικρό ειδυλλιακό νησί, σε μια όμορφη λίμνη κοντά στην πρωτεύουσα. Ένας επίγειος παράδεισος σαν το νησί Guadalcanal όπου εκτυλίσσεται η ταινία “Thin Red Line” του Terrence Malick. Τα περισσότερα θύματά του δεν ξεπερνούσαν τα 25 χρόνια. Για τον όλεθρο που σκόρπισε, η ποινή που του επιβλήθηκε είχε προκαλέσει σοκ παγκοσμίως. Καταδικάστηκε σε 21 χρόνια κάθειρξη, αλλά αυτή είναι η μέγιστη κάθειρξη που επιτρέπει το νορβηγικό ποινικό σύστημα. Αν και όταν την εκτίσει, θα αποφασιστεί αν θα παραταθεί ο εγκλεισμός του.
Στην μήνυση που υπέβαλε κατά της νορβηγικής κυβέρνησης, ο Breivik χαρακτηρίζει «απάνθρωπες» τις συνθήκες διαβίωσής του, προκλητικός ισχυρισμός αν σκεφθεί κανείς ότι του έχουν παραχωρηθεί τρία ιδιωτικά κελιά -για τον ύπνο, για μελέτη και για γυμναστική- διαθέτει υπολογιστή όχι όμως σύνδεση με το διαδίκτυο, μπορεί ωστόσο να παίζει βιντεοπαιχνίδια και να επικοινωνεί με την φίλη του. Να βλέπει τηλεόραση και να διαβάζει όποιες εφημερίδες επιθυμεί. Όλα αυτά όχι ως προνομιακή μεταχείριση, επειδή έδειξε μεταμέλεια για την πολεμικών διαστάσεων σφαγή σχεδόν συνομηλίκων του. Ούτε λόγος. Στο δικαστήριο εμφανίστηκε σαν χριστιανός σταυροφόρος που μισεί τους ξένους, παρουσίασε μανιφέστο χιλίων πεντακοσίων σελίδων - ένα παραλήρημα Σκότους, είναι αντικομουνιστής και κάθε φορά που εμφανίζεται σε δικαστική αίθουσα χαιρετά ναζιστικά. Όχι, οι ξενοδοχειακές συνθήκες διαβίωσής του στην φυλακή Skien, υπαγορεύονται από το νορβηγικό σωφρονιστικό σύστημα, το πιο πολυτελές του κόσμου. Κάποια στιγμή, ο Breivik διαμαρτυρήθηκε γιατί ο καφές που του σέρβιραν ήταν πολύ κρύος και δεν του παρείχαν ενυδατική κρέμα. Εννοείται ότι οι φρουροί τσακίστηκαν να ικανοποιήσουν τα αιτήματά του, που δεν ήταν τα μόνα.
Η αλήθεια είναι ότι περιπτώσεις τρομοκρατών και μαζικών δολοφόνων σαν τον Breivik έχουν δοκιμάσει τον ανθρωπισμό όλων μας.
Άλλοι τολμούν να υπερασπιστούν ανοιχτά τον βιβλικό κανόνα «οδόντα αντί οδόντος» και άλλοι τον εφαρμόζουν χίλιες φορές με την σκέψη τους. Είναι πολύ δύσκολο να σταθείς από την σωστή πλευρά της λεπτής κόκκινης γραμμής που χωρίζει το αρχέγονο κακό και τον κήπο της Εδέμ. Όπως στην ταινία του Malick , η εσωτερική πάλη έχει υπαρξιακά χαρακτηριστικά. Πώς να είσαι ανεκτικός απέναντι σε τόσο θάνατο;
Οι νορβηγοί δικαστές έβαλαν κάτω τα πραγματικά περιστατικά και τους νομικούς κανόνες. Και διαπίστωσαν ότι η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, θεωρεί ότι «η απαγόρευση της απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης» αποτελεί θεμελιώδη αξία για την δημοκρατική κοινωνία. Και αυτό ισχύει ακόμη για όλους, ανεξαρτήτως του εγκλήματός τους.
Η απόφαση βρήκε αναπάντεχη στήριξη από έναν επιζώντα της σφαγής στην Utoya. Ο Bjorn Ihler, μόλις έγινε γνωστή η ετυμηγορία, την επικρότησε ως «όπλο για την καταπολέμηση του εξτρεμισμού. Το να αναγνωρίζουμε την ανθρώπινη διάσταση του απάνθρωπου είναι νίκη δική μας» έγραψε στο Τwitter».
Αν μπορεί να συγχωρέσει το θύτη του ο Bjorn που έχει στο σώμα του τα σημάδια της μισαλλοδοξίας, εμείς γιατί όχι;
Τα δημοκρατικά συστήματα δικαίου δεν μπορούν να κάνουν εξαιρέσεις όσο κι αν μας σοκάρει ποιοι μπορούν να επωφεληθούν από την ανεκτικότητά τους. Το αντιμετωπίσαμε και εις τα καθ' ημάς ζητήματα που ανέκυψαν με τους έγκλειστους τρομοκράτες. Το κράτος δικαίου δεν εκδικείται. Υποτίθεται συνετίζει όχι γιατί είναι πολιτικά ορθό, γιατί είναι προληπτικά σωστό.
Μέσα μας, όμως πάντα θα αντιμάχονται η λογική και η ευαισθησία. Δεν είναι καθόλου εύκολο να μην πατήσεις την λεπτή κόκκινη γραμμή που χωρίζει τον πολιτισμό από τις ενορμήσεις.
