Η αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν και η κατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν έχουν σημαντικές γεωπολιτικές επιπτώσεις. Η Τουρκία πλέον αναλαμβάνει ρόλο «διαχειριστή» των προσφυγικών ροών, η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με ενδεχόμενο νέο προσφυγικό ρεύμα, ενώ η Κίνα και η Ρωσία αναβαθμίζουν τον ρόλο τους στην περιοχή της Κεντρικής Ασίας δηλώνει στο Liberal Μάνος Καραγιάννης.
Όπως τονίζει ο αναπληρωτής καθηγητής στο King’s College London και στο Πανεπιστήμιο Μακεδονία, η αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων συνιστά κυρίως πολιτική, παρά στρατιωτική ήττα στην Κεντρική Ασία, η οποία είναι πολύ πιθανόν να υπονομεύσει γενικότερα το κύρος των ΗΠΑ ως υπερδύναμη, ενώ σημειώνει ότι οι σκηνές χάους που παρακολουθούμε στους τηλεοπτικούς δέκτες καταδεικνύουν, δυστυχώς, την έλλειψη σοβαρού σχεδιασμού.
Επίσης, αναφέρει ότι η Τουρκία αφενός θα επιχειρήσει να παίξει το ρόλο του διαχειριστή των προσφυγικών ροών αφετέρου να προσεταιριστεί την ηγεσία των Ταλιμπάν, που από την πλευρά τους δείχνουν να την θεωρούν ως δυνητικό σύμμαχο και όχι ως αντίπαλο.
Τέλος, τονίζει ότι «δυστυχώς η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν φαίνεται να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει μια νέα προσφυγική κρίση» αλλά και ότι «ελλοχεύει ο κίνδυνος η Ελλάδα να βρεθεί πάλι αντιμέτωπη με μεγάλα κύματα προσφύγων και μεταναστών που θα εγκαταλείπουν το Αφγανιστάν σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής».
Συνέντευξη στον Νικόλα Ταμπακόπουλο
- Κύριε Καραγιάννη, τι σηματοδοτεί η αποχώρηση των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ από το Αφγανιστάν και ποιά στάση αναμένεται να κρατήσουν στο εξής;
Η αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων συνιστά κυρίως μια πολιτική, παρά στρατιωτική ήττα στην Κεντρική Ασία, η οποία είναι πολύ πιθανόν να υπονομεύσει γενικότερα το κύρος των ΗΠΑ ως υπερδύναμη. Δεν είναι τόσο η αποχώρηση των δυνάμεων που προκαλεί ανησυχία, όσο ο προβληματικός και βεβιασμένος τρόπος με τον οποίο έγινε.
Η εγκατάλειψη των φιλοδυτικών Αφγανών στη μοίρα τους έχει προκαλέσει πιστεύω σοκ σε πολλούς φίλους και συμμάχους της Αμερικής. Ο τερματισμός της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας συζητούνταν ήδη από το 2011, υπό την προεδρία του Ομπάμα. Υποτίθεται ότι θα γινόταν με συντεταγμένο τρόπο, ώστε να διασφαλιστεί η επιβίωση της φιλοδυτικής κυβέρνησης της Καμπούλ.
Οι σκηνές χάους που παρακολουθούμε στους τηλεοπτικούς δέκτες καταδεικνύουν, δυστυχώς, την έλλειψη σοβαρού σχεδιασμού εκ μέρους της Ουάσινγκτον και είναι προπομπός αρνητικών εξελίξεων για την πολύπαθη χώρα. Σε ό,τι αφορά το τι μέλλει γενέσθαι, εκτιμώ πως τους επόμενους μήνες θα διεξαχθεί μεγάλη δημόσια συζήτηση στις ΗΠΑ, στο ΝΑΤΟ και στην Ευρώπη για τα αίτια της αποτυχίας στο Αφγανιστάν. Θεωρώ όμως δύσκολο για τη Δύση να συγκροτήσει μια νέα στρατηγική για το Αφγανιστάν, τους επόμενους τουλάχιστον μήνες.
- Η «γειτονιά» μας πώς επηρεάζεται; Ποιός ο ρόλος της Τουρκίας στη νέα αυτή κατάσταση που διαμορφώνεται;
Η Τουρκία εξακολουθεί να έχει ερείσματα στο εσωτερικό του Αφγανιστάν, κυρίως στο βόρειο κομμάτι όπου υπάρχουν συμπαγείς τουρκογενείς πληθυσμοί (π.χ. Ουζμπέκοι). Το τελευταίο διάστημα έχει γίνει μια προσπάθεια εκ μέρους της Άγκυρας να προσεταιριστεί την ηγεσία των Ταλιμπάν, όπως φαίνεται και από τις δηλώσεις των ίδιων, που αντιλαμβάνονται την Τουρκία ως δυνητικό σύμμαχο παρά ως αντίπαλο.
Η Τουρκία θα επιδιώξει να διαδραματίσει τον ρόλο του διαμεσολαβητή μεταξύ Δύσης και νέου καθεστώτος, συμπληρωματικά όμως με το Κατάρ και το Πακιστάν που παραμένουν οι σημαντικότεροι σύμμαχοι των Ταλιμπάν. Επιπρόσθετα, η Τουρκία θα προσπαθήσει να παίξει ξανά τον ρόλο του «διαχειριστή» νέων προσφυγικών ροών προς την Ευρώπη. Αυτό θα επηρεάσει φυσικά και την ασφάλεια της χώρας μας.
- Είναι έτοιμη η ΕΕ να αντιμετωπίσει μία νέα προσφυγική κρίση;
Δυστυχώς, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν φαίνεται να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει μια νέα προσφυγική κρίση. Αυτή η πραγματικότητα οφείλεται στο γεγονός πως υπάρχουν διαφορετικές εθνικές προσεγγίσεις που υπονομεύουν την εκπόνηση μιας κοινής πολιτικής. Ελλοχεύει ο κίνδυνος η Ελλάδα να βρεθεί πάλι αντιμέτωπη με μεγάλα κύματα προσφύγων και μεταναστών που θα εγκαταλείπουν το Αφγανιστάν σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής. Για αυτό είναι επιτακτική ανάγκη να ενισχυθεί άμεσα η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Φύλαξης Συνόρων (Frontex) με προσωπικό και μέσα.
Ταυτόχρονα, απαιτείται διακομματική συναίνεση για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Δεν ευθύνεται η Ελλάδα για την κατάσταση που διαμορφώνεται στο Αφγανιστάν. Η ελληνική κυβέρνηση έχει μόνο την ηθική υποχρέωση να διασώσει τους Αφγανούς διερμηνείς που υποστήριξαν την Ελληνική Δύναμη Αφγανιστάν τα προηγούμενα χρόνια. Το ελληνικό κράτος δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάει αυτούς που παρείχαν κρίσιμες υπηρεσίες στις Ένοπλες Δυνάμεις.
- Ποιοί οι νέοι γεωπολιτικοί συσχετισμοί που δημιουργούνται στην περιοχή;
Η αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων θα επηρεάσει ποικιλοτρόπως τους συσχετισμούς ισχύος στην Κεντρική Ασία. Η Κίνα και η Ρωσία έχουν αρχίσει ήδη να οικοδομούν σχέσεις με το νέο καθεστώς, προκειμένου να αυξήσουν την επιρροή τους στην περιοχή. Είναι αρκετά πιθανόν η Μόσχα και το Πεκίνο να έχουν λάβει κάποιες διαβεβαιώσεις από τους Ταλιμπάν ότι δεν θα υποστηρίξουν ισλαμιστικά κινήματα στα εδάφη τους.
Αυτό πρακτικά σημαίνει πως οι Ταλιμπάν προσπαθούν να εξομαλύνουν τη σχέση τους με αντιδυτικές μεγάλες δυνάμεις προκειμένου να επιβιώσουν πολιτικά. Να σημειώσω σε αυτό το σημείο ότι οι Ταλιμπάν δεν έχουν σχέση με το Ισλαμικό Κράτος. Είναι ένα μαζικό λαϊκό κίνημα, με αποκεντρωμένη ηγεσία, που διαθέτει μεγάλο αριθμό υποστηρικτών κυρίως στην κοινότητα των Παστούν.
Τα τελευταία χρόνια οι Ταλιμπάν ήρθαν σε σύγκρουση με το τοπικό παρακλάδι του Ισλαμικού Κράτους στο Αφγανιστάν. Ωστόσο, οι Ταλιμπάν παραμένουν φορείς μιας ακραίας ιδεολογίας που δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας για το μέλλον του γυναικείου πληθυσμού και διάφορων κοινωνικών ή εθνοτικών μειονοτήτων.
- Τέλος κ. Καραγιάννη, υπάρχουν οικονομικές επιδράσεις από τη νέα κατάσταση στο Αφγανιστάν;
Οι οικονομικές επιπτώσεις δεν είναι εύκολο να εκτιμηθούν τώρα. Το Αφγανιστάν είναι πλούσιο σε ορυκτό πλούτο, ο οποίος δεν έχει ακόμη αξιοποιηθεί. Είναι διακαής πόθος της Κίνας να εκμεταλλευθεί τα πλούσια κοιτάσματα σε σίδηρο και χαλκό.
Η υποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων μπορεί να οδήγησε σε πτώση τα χρηματιστήρια, αλλά αυτά θα διορθώσουν επί τη βάσει του πραγματικού μεγέθους της αφγανικής οικονομίας. Οι συνέπειες της αμερικανικής αποχώρησης είναι πρωτίστως γεωπολιτικές.
* O Μάνος Καραγιάννης είνια Αναπληρωτής Καθηγητής στο King’s College London και στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
