Με ένα μάλλον χαριτωμένο τρόπο η αναβολή των μεγάλων, μαζικών επετειακών εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια από την έναρξη του Αγώνα της Ανεξαρτησίας εξαιτίας της πανδημίας, μας επέβαλε να γιορτάσουμε τη σημαντική αυτή επέτειο «ελληνικώ τρόπω»: κατά μόνας, με οδηγούς αλλά και παρέα τις εξαιρετικές θεματικές εκδόσεις που κυκλοφόρησαν, κάποια συνέδρια που πραγματοποιήθηκαν διαδικτυακά και τα παρακολουθήσαμε ο καθένας μόνος του, από τον οικιακό του υπολογιστή και ορισμένα εξαιρετικά podcast, εμείς τα ακούσαμε όλα σχεδόν στις βόλτες της «Μετακίνησης 6».
«Το Μάγουλο της Παναγίας», η αυτοβιογραφική εικασία του Γεωργίου Καραϊσκάκη, γραμμένη από τον δημοσιογράφο, ποιητή, συγγραφέα και μεταφραστή Παντελή Μπουκάλα, προοριζόταν για το θεατρικό σανίδι πριν τυπωθεί στο χαρτί. Τουλάχιστον αυτό σχεδίαζε ο συγγραφέας μαζί με το σκηνοθέτη Θοδωρή Γκόνη. Η πανδημία ανέτρεψε και αυτά τα σχέδια και έτσι ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να επεξεργαστεί το σύνολο των ιστορικών πληροφοριών για το βίο και την πολιτεία του Γεωργίου Καραϊσκάκη, κάτι που θα ήταν δύσκολο να συμβεί, αν συναντιόταν με το κείμενο για πρώτη φορά, στο χώρο του θεάτρου.
Ο Παντελής Μπουκάλας εδώ και πάρα πολλά χρόνια, με την ασύλληπτου βάθους παιδεία του, έχει αναδειχθεί στον κατεξοχήν «ξεναγό του Κάτω Κόσμου». Τουλάχιστον εμείς στα έθιμα του Μεγάλου Σαββάτου λογίζουμε και την ανάγνωση του άρθρου του στην «Καθημερινή» με το οποίο ατρόμητα, στοχαστικά αλλά ποτέ μελοδραματικά και με όχημα ή πλοίο (όπως το φαντάζεται ο καθένας) την αρχαία ελληνική γραμματεία, το δημοτικό τραγούδι, ενίοτε και το ρεμπέτικο, μας ξεναγεί στην πραγματικότητα του επέκεινα για να μας συμφιλιώσει, τελικά, με το συντριπτικό γεγονός του θανάτου. Τουλάχιστον σε εμάς έτσι λειτουργούν αυτά τα μοναδικά άρθρα.
Αυτή τη φορά ο Παντελής Μπουκάλας κατεβαίνει στον Άδη για να ανασύρει από το σκοτάδι του τη θρυλική μορφή του Καραϊσκάκη και να μας τη συστήσει χωρίς καμία απολύτως ωραιοποίηση και φόβο για την ιστορική αλήθεια. Οι γνώσεις του για τον ήρωά του εφοδιάζουν τον Παντελή Μπουκάλα με όλα τα υλικά που του επιτρέπουν να χτίσει μια σύνθετη προσωπικότητα, ένα προϊόν της ίδιας της Επανάστασης, στην κυριολεξία.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι δεν δίνει καμία έμφαση στο «φολκλόρ» της αθυροστομίας του στην οποία στέκονται αρκετοί περιορίζοντας έτσι το εύρος της προσωπικότητάς του, άσχετα αν ο τίτλος του έργου με αυτή την αθυροστομία συνδέεται και το θρύλο που θέλει την εικόνα της Παναγίας στην ομώνυμη εκκλησία στο Αιτωλικό όπου την 1η Απριλίου του 1824 ο αγωνιστής δικάστηκε για προδοσία, να κοκκινίζει από τα λεγόμενά του.
Για τον Παντελή Μπουκάλα ο Γεώργιος Καραϊσκάκης είναι σαφέστατα ένας ομηρικός ήρωας, δεν μας φαίνεται τυχαία η παρουσία ενός τυφλού λυράρη ανάμεσα στα πρόσωπα του θεατρικού δράματος. Ο Καραϊσκάκης παρουσιάζεται ως ένας δόλιος ανθρωπάκος και ένας γίγαντας, με ατσάλινο φρόνημα αλλά και πολύ ασθενή κράση που πήρε τα όπλα ως μισθοφόρος για να βρεθεί να υπερασπίζεται την ελευθερία και το έθνος.
Δεν έχουμε κανένα πρόβλημα να ομολογήσουμε ότι ο τρόπος που συγκεκριμένοι πολιτικοί κύκλοι εργαλειοποίησαν την ιστορική φιγούρα του Καραϊσκάκη την περίοδο των πλατειών και του αντιμνημονίου μας δημιουργούσε, αν μη τι άλλο, αμηχανία στο άκουσμα του ονόματός του. Ο μόνος λόγος που διαβάσαμε το βιβλίο είναι γιατί το έχει γράψει ο Παντελής Μπουκάλας. Και πράξαμε άριστα.
Δεν μπορούμε να φανταστούμε ποιος άλλος θα μπορούσε να γράψει αυτό το θεατρικό αφήγημα, να το επενδύσει με όποια ιστορική εξακριβωμένη πληροφορία διασώζεται, να το στολίσει και με τους θρύλους και τα δημοτικά τραγούδια και να μεταγγίσει στον ήρωα της μυθιστορίας του και το δικό του στοχασμό:
«Δεν είναι ίσια γραμμή πάνω στον άμμο η ζωούλα μας να τη βλέπεις απ΄ άκρη σ΄ άκρη απείραχτη. Ώρες-ώρες θα χαθεί μέσα στον άμμο αν στείλει κύμα η θάλασσα ή αν τρέξει πολύ αρμύρα από τα μάτια μας. Κι ύστερα λάμπει ο ήλιος, φανερώνεται πιο πέρα η γραμμή, καινούργια λες, μα κ παλιά».
Λέει ο Καραϊσκάκης ή ο Παντελής Μπουκάλας, δεν έχει σημασία.
Βαθύ, αληθινό, γραμμένο σε μεγαλοπρεπή αλλά όχι επιδεικτικά Ελληνικά και πάνω απ΄ όλα ανθρώπινο και συγκινητικό. Διαβάστε το.
Παντελής Μπουκάλας, Το Μάγουλο της Παναγίας - Αυτοβιογραφική Εικασία του Γεωργίου Καραϊσκάκη. Εκδόσεις ΑΓΡΑ.
