Μένουμε σπίτι (για λίγο ακόμα, όπως θέλουμε να πιστεύουμε) αλλά μπορούμε να θαυμάσουμε από την οθόνη του κινητού ή του υπολογιστή μας, υπέροχες εκθέσεις που δεν λειτουργούν πια, και που ακόμα κι αν τα μουσεία που τις φιλοξένησαν ήταν ανοιχτά γιατί κάποιος δημιουργικός νους τις συνέλαβε και τις έστησε.
Μένουμε σπίτι αλλά «με το παράθυρο της ψυχής μας ορθάνοιχτο» λέει στο Liberal.gr o καθηγητής αρχαιολογίας και διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης Νίκος Σταμπολίδης.
Χάρη στον δημιουργικό νου του Νίκου Σταμπολίδη πολλές εκθέσεις στήθηκαν στο ΜΚΤ, εκθέσεις που άφησαν εποχή. Κάποιες από αυτές παρουσιάζονται διαδικτυακά στην ιστοσελίδα του μουσείου. Η «Ιαση» εδώ και μέρες και τώρα η «Κυκλαδική Κοινωνία. 5000 χρόνια πριν». Η πρώτη, ανήκε σε μια σπουδαία τριλογία, την οποία ο διευθυντής επιμελήθηκε με τον αρχαιολόγο Γιώργο Τασούλα. Ηταν μια ιδέα του Νίκου Σταμπολίδη την οποία υιοθέτησε ασμένως «η αείμνηστη Ντόλυ Γουλανδρή και την είχε ανακοινώσει το 2007, στην τελευταία της συνέντευξη στην τηλεόραση» όπως λέει ο καθηγητής. Ξεκινούσε το 2010 με τον «Ερωτα», μια «βεντάλια από εννέα φύλλα που περιέκλειε τα πάντα για τον Ερωτα, αυτόν τον θεό με τα περισσότερα επίθετα από όλους τους άλλους, μικρούς και μεγάλους.» Η έκθεση, με τεράστια επιτυχία, έκλεισε το 2011. Ακολούθησε το 2014 η «Ιασις» ως μέρος της ζωής αλλά και του έρωτα, καθώς, αν γιατρευτείς «μπορείς να ξεναερωτευθείς» και τέλος η έκθεση «Επέκεινα», «για να είμαστε πάντοτε έτοιμοι». Η τελευταία, συνέπεσε για λίγο με την «Ιαση», προσέφερε πάντως μια κάπως αισιόδοξη πτυχή καθώς «ο θάνατος αρχίζει με θα- αφορά το μέλλον» αλλά και υπάρχουν οι δοξασίες για τη μετά θάνατον ζωή.
Για την έκθεση με τίτλο «Ίασις. Υγεία, Νόσος, Θεραπεία από τον Όμηρο στον Γαληνό» που παρουσιάστηκε το 2014, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης προτείνει μια σειρά online δραστηριοτήτων, μέσω διαδικτυακής επίσκεψης στο cycladic.gr.
Συγκεκριμένα, οι επισκέπτες μπορούν από το σπίτι τους να εξερευνήσουν τον κόσμο της Υγείας στην αρχαία Ελλάδα και να ανακαλύψουν πρακτικές και παραδόσεις, ορισμένες από τις οποίες συνεχίζουν να εφαρμόζονται μέχρι σήμερα, μέσα από πλούσια κείμενα και υλικό.
Στην έκθεση παρουσιάστηκε η εξέλιξη των αρχαίων θεραπευτικών πρακτικών, εξετάζοντας τη μετάβαση από την μαγικο-θρησκευτική θεραπεία στην ορθολογική, επιστημονική ιατρική.
Φρόντιζαν τη διατροφή και το σώμα τους στην αρχαία Ελλάδα; Πώς αντιμετώπιζαν το ζήτημα της δημόσιας υγείας; Τι έκανε ένας αθλητής, 2.500 χρόνια πριν, εάν τραυματιζόταν; Υπήρχαν χειρουργικά εργαλεία; Πώς χρησιμοποιούσαν το όπιο και άλλες φαρμακευτικές ουσίες και βότανα;
Η διατήρηση της υγείας, η κατανόηση των αιτιών που προκαλούν τις ασθένειες και η ανεύρεση τρόπων αντιμετώπισής τους, είναι ζητήματα που έχουν ανέκαθεν απασχολήσει τον άνθρωπο. Τί αλλαγές όμως παρατηρήθηκαν στην ανθρώπινη σκέψη και στις ιατρικές μεθόδους μέσα στους αιώνες;
Υγεία Νόσος Θεραπεία
Η έκθεση «Ίασις» παρουσίασε σχεδόν 300 αρχαία αντικείμενα από 41 Μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού. Μεταξύ άλλων, αντικείμενα ταξίδεψαν από το Βρετανικό Μουσείο, το Λούβρο και τα Μουσεία του Καπιτωλίου στην Ρώμη. Χωρίστηκε σε τρεις ενότητες: «Υγεία», «Νόσος», «Θεραπεία», και κάλυπτε το χρονικό διάστημα περίπου από το 1200 π.Χ. έως τον 3ο αιώνα μ.Χ.
Οι πρωιμότερες γραπτές μαρτυρίες που αφορούν στην ελληνική θεραπευτική προέρχονται από τα Ομηρικά έπη, από τα οποία προκύπτει ότι οι ασθένειες θεωρούνταν σημάδια θεϊκής οργής και δυσαρέσκειας. Για τον εξευμενισμό των θεών, οι άνθρωποι κατέφευγαν σε προσευχές, καθαρμούς και θυσίες. Ωστόσο, ήδη από τα τέλη του 6ου αι. π.Χ., η φιλοσοφία άρχισε να ασκεί μια ιδιαίτερη επιρροή στην εξέλιξη της ιατρικής. Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν οι πρώτοι που απήλλαξαν την ιατρική από μαγικά και θρησκευτικά στοιχεία, αντιλαμβανόμενοι ότι η διατήρηση της υγείας και η καταπολέμηση της ασθένειας εξαρτώνται από φυσικά αίτια. Για τη διατήρηση της υγείας, αλλά και για τη θεραπεία των ασθενειών, οι ιπποκρατικοί γιατροί απέδιδαν μεγάλη σημασία στη δίαιτα. Στην αρχαιότητα, η λέξη δίαιτα δεν περιοριζόταν μόνο στην τροφή, όπως σήμερα, αλλά ήταν μια ευρύτερη έννοια που περιελάμβανε επίσης -και πάντα με μέτρο- το ποτό, τη σωματική άσκηση, τα λουτρά και τις μαλάξεις, τον ύπνο, τη σεξουαλική ζωή, και γενικότερα τις συνήθειες και τον τρόπο με τον οποίο διαβίωνε κάποιος. Άλλωστε, το ρήμα διαιτῶμαι, από το οποίο προέρχεται η λέξη δίαιτα, σημαίνει «ζω με έναν ορισμένο τρόπο».
Εξίσου σημαντική για την προστασία της υγείας ήταν και η καθαριότητα, τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της ευρύτερης κοινωνικής ομάδας, της πόλης.
Η μέριμνα για τη δημόσια υγιεινή υπήρχε ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους, όπως μαρτυρούν οι εγκαταστάσεις στα μινωικά ανάκτορα της Κρήτης: είχαν πολύ καλό φωτισμό και αερισμό, υδραγωγεία με πήλινους σωλήνες, συστήματα αποχέτευσης, λουτήρες και άλλα μέσα υγιεινή.
Οι αρχαίες αναφορές στην υγιεινή διαβίωση -όπως π.χ. αυτές των ιπποκρατικών πραγματειών «Περί ανέμων, υδάτων, τόπων» και «Περί διαίτης», που τονίζουν το πόσο πολύ επηρεάζεται η υγεία από το φυσικό περιβάλλον, αλλά και γενικότερα από τον τρόπο ζωής- τεκμηριώνονται με ποικίλα αρχαιολογικά ευρήματα, όπως αγγεία που εικονίζουν σκηνές ατομικής υγιεινής, τόσο με άνδρες που πλένονται σε κρηναία οικοδομήματα όσο και με εκδιδόμενες γυναίκες που φροντίζουν για την καθαριότητα του κορμιού τους.
Κυκλαδική κοινωνία
Περιήγηση στην εμβληματική έκθεση «Κυκλαδική Κοινωνία. 5000 χρόνια πριν» που διοργάνωσε το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης το 2016 υπό την επιμέλεια του Διευθυντή του, Καθηγητή Νικόλαου Σταμπολίδη, έχουν πλέον τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν οι επισκέπττες του cycladic.gr.
Η έκθεση, που πραγματοποιήθηκε για τη συμπλήρωση 30 χρόνων λειτουργίας του μουσείου, παρουσιάζει με απλό και εύληπτο τρόπο τη δομή της κοινωνίας των Κυκλάδων κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (3200 έως 2000 π.Χ.), το φυσικό περιβάλλον στο οποίο ζούσαν, τις ασχολίες των κατοίκων, τις κοινωνικές ή θρησκευτικές εκδηλώσεις τους, τις πίστεις και τις δοξασίες τους, μέσα από τα δημιουργήματα του ίδιου του Πρωτοκυκλαδικού Πολιτισμού.
Στο https://cycladic.gr/page/kikladiki-kinonia-5000-chronia-prin , ο επισκέπτης μπορεί να περιηγηθεί στην κοινωνία στα νησιά των Κυκλάδων όπως ήταν πριν από 5000 χρόνια, μέσα από κείμενα και φωτογραφικό υλικό που ακολουθούν τις ενόητες τς έκθεσης, videos, χάρτες, χρονολόγιο και αποσπάσματα του καταλόγου της έκθεσης ενώ μπορεί επίσης να αγοράσει ηλεκτρονικά τον κατάλογο της έκθεσης.
Παράλληλα, μπορεί να απολαύσει για πρώτη φορά στο cycladic.gr την ταινία-ποίημα 4 λεπτών όπου ο Καθηγητής Ν. Χρ. Σταμπολίδης αφηγείται την ανάδυση και τον πολιτισμό της πρωτοκυκλαδικής κοινωνίας (3200 έως 2000 π.Χ.) με οδηγό το κυκλαδικό ειδώλιο- το σύμβολο που χάρη στην καθαρή φόρμα και διαχρονική απλότητά του, καθόρισε την παγκόσμια ιστορία της Τέχνης, από την Προϊστορία έως τον 21ο αιώνα. Το video πραγματοποιήθηκε σε σενάριο-αφήγηση του Καθηγητή Νικόλαου Σταμπολίδη, σκηνοθεσία Τζώρτζη Γρηγοράκη, μουσική Μαριλένας Ορφανού και παραγωγή του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και της Haos Film (Μαρία Χατζάκου, Αθηνά Ραχήλ Τσαγγάρη).
Η περιήγηση πραγματοποιείται στα ελληνικά και στα αγγλικά.
Παράλληλα oι online δράσεις το Μουσείου εμπλουτίζονται διαρκώς καθώς οι επισκέπτες μπορούν:
- να μελετήσουν ψηφιακά τους καταλόγους των εκθέσεων των Ai Weiwei και George Condo μέσα από την δωρεάν πρόσβαση που δίνει το Μουσείο στις εκδόσεις μεγάλων εκθέσεών του https://cycladic.gr/page/online-exhibitions-catalogues
- να διαβάσουν ιστορίες για την τέχνη στον Κυκλαδικό πολιτισμό με κείμενα, εικόνες και αντικείμενα από τις ψηφιακή συλλογή του Μουσείου στο Google Art Project https://artsandculture.google.com/partner/museum-of-cycladic-art
- να βρουν νέα παιχνίδια και παιδικές εκδόσεις του ΜΚΤ για να γνωρίσουν τα παιδιά τον Κυκλαδικό και Αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό
https://cycladic.gr/page/ta-idolia-allios
- να παρακολουθήσουν videos καλλιτεχνών, επιμελητών και backstage υλικό στο κανάλι του μουσείου στο ΥouΤube
https://www.youtube.com/MuseumOfCycladicArt
- να παρακολουθήσουν διαλέξεις μέσα από το αρχείο του μουσείου
https://diavlos.grnet.gr/cycladic
