H τεχνολογία και οι κατακλυσμιαίες αλλαγές που τη συνοδεύουν, συνιστούν τον πυρήνα της επόμενης ημέρας, τις βάσεις πάνω στις οποίες θα οικοδομηθεί το μέλλον. Ήδη το Διαδίκτυο, τα smartphones, τα ασύρματα δίκτυα, έχουν διαμορφώσει ένα τοπίο που πριν από λίγα χρόνια φάνταζε ασύλληπτο. Οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις επηρέασαν ριζικά κάθε οικονομική και κοινωνική πτυχή. Εξελίξεις που θα κορυφωθούν τα επόμενα χρόνια με την έλευση του Τεχνητής Νοημοσύνης, η οποία θα φέρει πραγματική κοσμογονία σε κάθε τομέα της ζωής μας.
Μιλώντας στο Liberal.gr, o Γιώργος Ζαρκαδάκης, Δρ Τεχνητής Νοημοσύνης και επικεφαλής θεμάτων για το μέλλον της εργασίας της εταιρίας Willis Towers Watson(*), σημειώνει πως η ΤΝ αποτελεί την ελπίδα για τη συνέχιση της οικονομικής ανάπτυξης τον 21ο αιώνα, υποστηρίζοντας πως ευτυχή αποτελέσματα θα έχουν χώρες και λαοί που θα επενδύσουν αποφασιστικά στην ΤΝ και θα την τοποθετήσουν στην καρδιά του αναπτυξιακού τους μοντέλου.
Εκτιμά πως στο μέλλον θα υπάρχουν είτε χαμηλής αξίας χειρωνακτικές δουλειές είτε πολύ εξειδικευμένες, υψηλής αξίας. Προσθέτει, δε, με νόημα ότι αυτό που εμποδίζει τη Ελλάδα να ακολουθήσει τις εξελίξεις είναι ο αντιαναπτυξιακός ρόλος του κράτους.
Συνέντευξη στον Γιάννη Παλιούρη
-Μέχρι σήμερα η μετάβαση σε νέες τεχνολογίες και οικονομικά μοντέλα απαιτούσε δεκαετίες. Η Τεχνητή Νοημοσύνη θα αλλάξει αυτό το μοτίβο, θα επισπεύσει τις σχετικές αλλαγές;
Τα επιχειρηματικά μοντέλα των εταιριών έχουν μεταβληθεί σημαντικά λόγω του ψηφιακού μετασχηματισμού, της αλλαγής στη συμπεριφορά των καταναλωτών, και της επιταχυνόμενης ψηφιακής καινοτομίας. Η ΤΝ, σε συνδυασμό με τα μεγάλα δεδομένα, προσφέρει σημαντικότατες ευκαιρίες για ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα τόσο στη μείωση κόστους όσο και στην αύξηση της ανθρώπινης παραγωγικότητας.
Ουσιαστικά μιλάμε για μια νέα πραγματικότητα όπου τα συστήματα πληροφορικής αποκτούν ένα επιπλέον γνωσιακό επίπεδο, κυρίως στην αναγνώριση εικόνων και στην αντίληψη και επεξεργασία φυσικής γλώσσας.
Σε συνδυασμό με άλλες κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές, και λόγω της κακής δημογραφικής κατάστασης των περισσότερων ανεπτυγμένων χωρών, η ΤΝ αποτελεί την ελπίδα για τη συνέχιση της οικονομικής ανάπτυξης τον 21ο αιώνα.
-Πόσο σύντομα πιστεύετε ότι η ΤΝ θα καταστεί «καθεστώς» στο επιχειρηματικό πεδίο; Στην επόμενη πενταετία ίσως;
Έως σήμερα υπάρχουν σημαντικά εμπόδια στην υιοθέτηση της ΤΝ από τις περισσότερες επιχειρήσεις. Κυρίως δύο είναι τα προβλήματα. Πρώτον, η ανάγκη για εξειδικευμένο προσωπικό, η έλλειψη με άλλα λόγια δεξιοτήτων στην αγορά εργασίας. Δεύτερον, η ανάγκη για σημαντικούς όγκους δεδομένων καλής ποιότητας, συμμορφωμένα με τα διάφορα κανονιστικά πλαίσια, τα οποία είναι απαραίτητα για την παραγωγής αξίας μέσω ΤΝ.
Έχοντας εξασφαλίσει ένα σημαντικότατο προβάδισμα στην τεχνολογίας της ΤΝ, οι μεγάλες εταιρίες πληροφορικής περιχαρακώνουν την υπεροχή τους ακόμα περισσότερο, ενώ ταυτόχρονα επαγγέλλονται τον δήθεν «εκδημοκρατισμό» της ΤΝ που ουσιαστικά σημαίνει την άνευ όρων υποταγή των πελατών τους στην παροχή υπηρεσιών ΤΝ και δεδομένων μέσω των υπολογιστικών τους υποδομών στο νέφος.
Οπότε, ναι μεν η ΤΝ θα μπει στον χώρο των επιχειρήσεων ολοένα και περισσότερο μέσα στα επόμενα χρόνια, ωστόσο η ανησυχία μου είναι ότι οι επιχειρήσεις θα καταντήσουν αθέμιτοι συνεταίροι των μεγάλων εταιριών πληροφορικής οι οποίες θα απολαμβάνουν παχυλότητα ενοίκια.
-Την άφιξη της Τεχνητής Νοημοσύνης στην εργασία συνοδεύουν, ας μου επιτραπεί η έκφραση, καταστροφικές προβλέψεις περί απώλειας εκατομμυρίων θέσεων εργασίας, αντικατάσταση των ανθρώπων από τα ρομπότ κ.λπ. Πόση αλήθεια εμπεριέχουν αυτές οι προβλέψεις κατά τη γνώμη σας;
Θεωρώ ότι η επίπτωση στη αγορά εργασίας θα είναι ανάλογη με τους νόμους προστασίας της εργασίας που ισχύουν σε κάθε περιοχή, τη στρατηγική που οι χώρες θα ακολουθήσουν για να απορροφήσουν το «displacement effect» της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, αλλά και στον χαρακτήρα και την κουλτούρα των διαφόρων λαών ανά την υφήλιο.
Ευτυχή αποτελέσματα θα έχουν χώρες και λαοί που θα επενδύσουν αποφασιστικά στην ΤΝ, θα προστατεύουν το βιοτικό επίπεδο των πολιτών τους, θα εφαρμόσουν έξυπνες στρατηγικές, και θα τοποθετήσουν την ΤΝ στην καρδιά του αναπτυξιακού τους μοντέλου.
-Ποιοι είναι οι εργαζόμενοι και οι εργασίες που τελικά θα επηρεαστούν από την εδραίωση της Τεχνητής Νοημοσύνης;
Όλοι οι τομείς της εργασίας θα επηρεαστούν και θα αλλάξουν. Κι αυτό διότι η ΤΝ είτε αυτοματοποιεί, είτε επαυξάνει, είτε μετασχηματίζει τις ανθρώπινες γνωσιακές διαδικασίες. Είναι πρακτικά αδύνατον να προβλεφθεί το μέλλον της εργασίας σε ένα κόσμο όπου τα συστήματα πληροφορικής διαθέτουν ΤΝ. Αισθητήρες και ασύρματα δίκτυα υψηλού φάσματος θα συνδράμουν στην παροχή δεδομένων όπου η ΤΝ θα μετασχηματίζει διαρκώς σε παραγωγή αξίας. Με άλλα λόγια, η συμβολή του κεφαλαίου στην παραγωγή πλούτου θα γιγαντωθεί σε σχέση με τη συμβολή του εργατικού δυναμικού.
Αυτή η μετατόπιση, η οποία ούτως ή άλλως συνέβαινε σταθερά επί δεκαετίες θα επιταχυνθεί ακόμα περισσότερο δημιουργώντας το φαινόμενο του «hollowing out»: δηλαδή, στο μέλλον θα υπάρχουν είτε χαμηλής αξίας χειρωνακτικές δουλειές είτε πολύ εξειδικευμένες, υψηλής αξίας. Οι υπόλοιπες δουλειές, που σήμερα συντηρούν την λεγόμενη «μεσαία τάξη» είναι πιθανόν να εξαφανιστούν ή να μειωθούν δραστικά.
-Πώς η Τεχνητή Νοημοσύνη θα δημιουργήσει πλεονέκτημα για όσους την υιοθετήσουν και ποια η θέση όσων δεν επενδύσουν σε αυτή;
Αν κάποιος θέλει να έχει μερίδιο στο μέλλον θα πρέπει να επενδύσει στην ΤΝ, είναι τόσο απλό. Δεν θα υπάρχει κάτι στο οποίο η ΤΝ δεν θα προσθέτει γνωσιακές ικανότητες επεξεργασίας πληροφοριών και δεδομένων.
-Πέρα από τους εργαζόμενους, πως η Τεχνητή Νοημοσύνη θα μεταβάλει τη δομή των επιχειρήσεων;
Η ΤΝ επιτρέπει τον επανασχεδιασμό πολλών διαδικασιών, καθώς και την αυτοματοποίηση τους. Επίσης προτρέπει τις επιχειρήσεις να μεταβάλλουν τα μοντέλα τους σε οδηγούμενα από δεδομένα. Αυτές οι δύο αλλαγές απαιτούν διαφορετικού είδους ηγεσίες, αλλά και οργανισμούς που διευκολύνουν και παροτρύνουν την διαδικτύωση εργαζομένων και συστημάτων, καθώς και την απρόσκοπτη συνεργασία.
Βλέπουμε εδώ και αρκετό καιρό τον μετασχηματισμό των εταιριών σε «πλατφόρμες». Θεωρώ ότι το επόμενο στάδιο εξέλιξης θα είναι ο μετασχηματισμός τους σε «οικοσυστήματα» καινοτομίας.
-Πως μπορούμε να προετοιμαστούμε για τις αλλαγές που φέρνει η Τεχνητή Νοημοσύνη στην αγορά εργασίας;
Αν οι προβλέψεις των οικονομολόγων επαληθευτούν τότε η επίπτωση στην αγορά εργασίας θα είναι πολύ μεγάλη.
Απαιτούνται συντονισμένα μέτρα σε επίπεδο κυβέρνησης, και φυσικά Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οικονομικές πολιτικές που εστιάζονται στην δημιουργία παροχής δεν θα φέρουν αποτελέσματα σε μια εποχή όπου το όφελος από τα ενοίκια της ΤΝ θα απολαμβάνεται από λίγους. Θα πρέπει να υπάρξουν στρατηγικές για την ενδυνάμωση της ζήτησης, καθώς και μέτρα για τη δια βίου απόκτηση νέων δεξιοτήτων.
-Για χώρες όπως η Ελλάδα με εκ των πραγμάτων περιορισμένους πόρους, μήπως τελικά η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι περισσότερο ευκαιρία, παρά «εχθρός»;
Ο σημαντικότερος πόρος μιας χώρας είναι οι άνθρωποι. Χώρες μικρότερες από την Ελλάδα, με πολύ λιγότερους φυσικούς πόρους (π.χ. Φινλανδία, Εσθονία, Δανία, Ισραήλ, Ελβετία, κλπ.) ηγούνται στην τεχνολογία και την καινοτομία.
Θεωρώ ότι το πρόβλημα της χώρας μας είναι ο αντιαναπτυξιακός ρόλος του κράτους.
Δυστυχώς αυτό το πρόβλημα, αποδεδειγμένα πια, δεν έχει λύση.
-Πως φαντάζεστε το μέλλον, όταν πια η Τεχνητή Νοημοσύνη από διακύβευμα θα είναι πια καθεστώς;
Θεωρώ ότι υπάρχουν πολλά πιθανά σενάριο για το μέλλον. Κάποια από αυτά είναι εξαιρετικά δυσοίωνα, κυρίως διότι ενέχουν αύξηση των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων. Αυτό που θα κρίνει το μέλλον, κατά τη γνώμη μου, είναι η συμμετοχή της ευρύτερης κοινωνίας στην διαμόρφωσή του.
Χρειαζόμαστε έναν εκδημοκρατισμό της καινοτομίας, κάτι που θεωρώ ότι είναι εφικτό να γίνει χάρη στις δυνατότητες που προσφέρουν κι άλλες τεχνολογίες, πέραν της ΤΝ, για παράδειγμα οι εφαρμογές κρυπτο-οικονομικών.
* Η Willis Towers Watson είναι μια πολυεθνική εταιρεία με έδρα το Λονδίνο, η οποία παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες, υπηρεσίες ασφαλιστικής διαμεσολάβησης και εξεύρεσης λύσεων.
