Μπορεί ενστικτωδώς να έχουμε την εντύπωση ότι η Γη είναι το κέντρο του κόσμου, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένας γαλάζιος κόκκος άμμου στην απεραντοσύνη του Σύμπαντος. Ακόμα και ολόκληρο το Ηλιακό μας Σύστημα αποτελεί ένα ταπεινό προάστιο του Γαλαξία μας. Σήμερα, διατηρεί μια σχεδόν κυκλική πορεία, σε σταθερή απόσταση περίπου 27.000 ετών φωτός από τον γαλαξιακό πυρήνα. Μια ικανή απόσταση ασφαλείας από τις καταστροφικές διεργασίες που πιθανότατα συμβαίνουν εκεί.
Αλλά δεν ήταν πάντα έτσι. Για δισεκατομμύρια χρόνια, βρισκόταν σε ένα επικίνδυνο μονοπάτι μέσα στο Διάστημα, σε μια διαδρομή κοσμικών συγκρούσεων, όπου τίποτα δεν ήταν δεδομένο. Η καταστροφή από την επιβίωση είχαν τις ίδιες πιθανότητες να συμβούν, καθώς νέφη αερίων, άστρα και βαρύτητα αντιπάλευαν και συνεργάζονταν, μέσα σε λαμπρούς σπειροειδείς βραχίονες και στο πυκνό σκοτάδι του διαστρικού κοινού.
Τελικά, απ' ό,τι φαίνεται, κάπου, με κάποιο τρόπο, σταθήκαμε τυχεροί και ένα από αυτά τα κατακλυσμιαία γεγονότα πυροδότησε τη δημιουργία του Ηλιακού Συστήματος και κατά συνέπεια της Γης. Ακόμα και το μελάνι από τα γράμματα αυτού του κειμένου έχει τις ρίζες του σε εκείνη τη σύγκρουση που έλαβε χώρα πριν από δισεκατομμύρια χρόνια, στο άγονο τότε Σύμπαν.
Στον αστερισμό του Τοξότη
Μέχρι σήμερα η επικρατούσα θεωρία έλεγε ότι το Ηλιακό Σύστημα ήταν προϊόν βαρυτικής κατάρρευσης ενός νεφελώματος αερίων και σκόνης που προκλήθηκε από την έκρηξη ενός υπερκαινοφανούς αστέρα. Ωστόσο, πρόσφατα στοιχεία από τον διαστημικό χαρτογράφο Gaia της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος (ESA) ξαναγράφουν την ιστορία της δημιουργίας του Ηλιακού Συστήματος. Το Gaia διεξάγει ακριβέστατες τηλεσκοπικές, φασματικές και φωτομετρικές μετρήσεις, προκειμένου να προσδιορίσει την ακριβή θέση, καθώς και τις φυσικές ιδιότητες ενός δισεκατομμυρίου άστρων, όπως τη φωτεινότητα, τη θερμοκρασία, τη μάζα και τη χημική τους σύσταση.
Η βασική αποστολή του Gaia είναι να δώσει απαντήσεις για την ιστορική εξέλιξη του Γαλαξία μας, τη λεγόμενη Γαλακτώδη Οδό. Σύμφωνα, λοιπόν, με τα τελευταία ευρήματα, η διαμόρφωση του Ηλιακού Συστήματος ίσως να είναι συνέπεια της σύγκρουσης μεταξύ του Γαλαξία μας και του μικρότερου γαλαξία του Τοξότη, που ανακαλύφθηκε τη δεκαετία του 1990.
Οι δύο γαλαξίες συγκρούστηκαν για πρώτη φορά πάνω από 6 δισεκατομμύρια χρόνια πριν. Έκτοτε, ο Τοξότης - ένας γαλαξίας «νάνος» 10.000 φορές λιγότερο ογκώδης από τον Γαλαξία μας- έχει περάσει δύο φορές μέσα από τον τεράστιο γαλακτικό δίσκο που περιέχει περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια αστέρια του. Το Gaia αποκάλυψε ότι και οι τρεις γαλαξιακές αλληλεπιδράσεις συσχετίστηκαν με μια εκρηκτική αύξηση στον αριθμό δημιουργίας αστεριών.
Κοσμικά κύματα
Στην πραγματικότητα, αυτές οι συγκρούσεις δεν είναι τόσο δραματικές όσο ένα… αυτοκινητικό δυστύχημα. Ορισμένα τμήματα των γαλαξιών τέμνονται, αλλά τα άστρα δεν συντρίβονται μεταξύ τους. Για την ακρίβεια, ένα τέτοιο γεγονός είναι πραγματικά πολύ σπάνιο. Αυτό που συμβαίνει είναι η προσθήκη νέου υλικού, αερίου συγκεκριμένα, από τον Τοξότη, που αυξάνει την πυκνότητα υφιστάμενων νεφελωμάτων, τα οποία στη συνέχεια καταρρέουν κάτω από τη δύναμη της ίδιας της βαρύτητάς τους και σχηματίζουν άστρα.
Κοιτώντας τα δεδομένα του Gaia σχετικά με τον Γαλαξία μας, οι ερευνητές της ESA εντόπισαν τρεις περιόδους αυξημένης διαμόρφωσης άστρων, που κορυφώνονταν 5,7, 1,9 και 1 δισεκατομμύριο χρόνια πριν. Πρόκειται για χρονικά σημεία που ανταποκρίνονται με τις περιόδους που πιστεύεται ότι ο Τοξότης έχει περάσει μέσα από τον δίσκο του Γαλαξία μας.
Ακόμα πιο ενδιαφέρουσα είναι η ανακάλυψη του Gaia ότι βαρυτικοί κυματισμοί που προκλήθηκαν από τις συγκρούσεις φαίνεται να έχουν πυροδοτήσει σημαντικά επεισόδια δημιουργίας άστρων, σε διαφορετικούς χρόνους. Όπως ένα βότσαλο προκαλεί ρυτιδώσεις με μετατόπιση υδάτινης μάζας στην επιφάνεια μιας ήρεμης λίμνης, έτσι και ο γαλαξίας του Τοξότη «έσπρωξε» σαν κύμα την ύλη, προκαλώντας τη δημιουργία άστρων. Ένα από αυτά τα επεισόδια υπολογίζεται ότι συνέπεσε με τον χρόνο διαμόρφωσης του Ήλιου, περίπου 4,7 δισεκατομμύρια χρόνια πριν.
Όμως η αποστολή του Gaia δεν σταματά εδώ. Κάνοντας ακριβείς μετρήσεις των θέσεων και των κινήσεων του 1% του συνολικού πληθυσμού των περίπου 100 δισεκατομμυρίων αστεριών, θα απαντήσει σε ερωτήματα σχετικά με την προέλευση και την εξέλιξη του Γαλαξία μας, αλλά και θα δημιουργήσει τον πιο ακριβή γαλακτικό χάρτη που έχει γίνει μέχρι σήμερα. Ένας χαρτογράφος του απείρου, που θα μας δώσει μια μικρή εικόνα γι' αυτό που ονομάζουμε Κόσμος.
Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο που κυκλοφορεί 6-7 Ιουνίου
