Του Δημήτρη Σκάλκου*
Η αποκατάσταση της δημοσιονομικής ισορροπίας και η διασφάλιση της, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμης, βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους, αν και αναγκαίες προϋποθέσεις ανάταξης της ελληνικής οικονομίας, δεν διασφαλίζουν την επίτευξη υψηλών και διατηρήσιμων ρυθμών ανάπτυξης που χρειάζεται επειγόντως η χώρα.
Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής οικονομίας. Όμως οι εγχώριες μικρομεσαίες επιχειρήσεις παρουσιάζουν μία σειρά γνωρισμάτων που δεν επιτρέπουν την αποτελεσματική αξιοποίηση και ανάπτυξη του παραγωγικού δυναμικού της οικονομίας. Ανάμεσά τους το πολύ μικρό μέγεθος τους (η πλειονότητά τους απασχολεί λιγότερους από δέκα εργαζόμενους), η μικρή ενσωμάτωση της καινοτομίας (European Innovation Scoreboard 2018), η μικρή συμμετοχή τους στις διεθνείς αλυσίδες αξίας, η χαμηλή τους παραγωγικότητα. Είναι ενδεικτικό ότι, μόλις μία στις έξι εγχώριες επιχειρήσεις συγκαταλέγονται στις «επιχειρήσεις υψηλής ανάπτυξης» (high growth firms), κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 10%.
Τα παραπάνω καθιστούν απαραίτητη μία πολιτική ανάπτυξής των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (scaling up). Υπό αυτό το πρίσμα, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις πρέπει να βρεθούν στο επίκεντρο μιας εθνικής αναπτυξιακής πολιτικής με κύριους άξονες τις παρεμβάσεις στα παρακάτω πεδία:
Χρηματοδότηση. Απαιτείται αποκατάσταση της ρευστότητας των επιχειρήσεων. Αντίθετα με το σύνολο των κρατών-μελών της Ευρωζώνης, οι ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα χρηματοδότησης.
Σύμφωνα με την περιοδική έρευνα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (Survey on the Access to Finance of Enterprises in the euro area, Οκτώβριος 2017-Μάρτιος 2018), η έλλειψη επαρκούς τραπεζικής χρηματοδότησης καταγράφεται ως το μεγαλύτερο εμπόδιο στην ανάπτυξη των ελληνικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Ειδική μέριμνα πρέπει να δοθεί στις νέες επιχειρήσεις, καθώς οι χρηματοδοτικές ανάγκες είναι μεγαλύτερες στα πρώτα στάδια της ανάπτυξής τους, όπως πχ. με την παροχή φορολογικών κινήτρων για δαπάνες έρευνας και την ισότιμη συμμετοχή τους στις δημόσιες συμβάσεις.
Ρυθμιστικό πλαίσιο. Απαιτείται αναθεώρηση του κανονιστικού πλαισίου που διέπει τη λειτουργία των μικρομεσαίων επιχειρήσεων ώστε να μη λειτουργεί αποτρεπτικά για την ανάληψη επιχειρηματικών σχεδίων. Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί ότι το πλέγμα των διοικητικών/φορολογικών/ασφαλιστικών ρυθμίσεων συχνά εγκλωβίζει τις επιχειρήσεις στην «παγίδα της μικρής επιχείρησης» (small business trap). Έχει έτσι καταγραφεί η προσπάθεια των επιχειρήσεων να μην ξεπερνούν το όριο της προνομιακής φορολογικής μεταχείρισης (πχ. στην Κόστα Ρίκα) ή να προσαρμόζονται στις ρυθμίσεις της νομοθεσίας για την απασχόληση (στην περίπτωση της Γαλλίας προσπαθούν να μην ξεπερνούν τους πενήντα εργαζόμενους). Στη χώρα μας οι υπέρμετρες φορολογικές και ασφαλιστικές υποχρεώσεις των επιχειρήσεων και, δευτερευόντως, οι διάφορες στρεβλώσεις στις αγορές εργασίας καθηλώνουν τις επιχειρήσεις σε μία μικρή κλίμακα δραστηριοτήτων. Για το λόγο αυτό, οι ρυθμίσεις που εισάγονται στη λειτουργία των αγορών θα πρέπει να συνοδεύονται από μία ανάλυση κανονιστικών επιπτώσεων (regulatory impact analysis) ώστε να προλαμβάνονται ή διορθώνονται οι νομοθετικές αστοχίες, ενώ είναι ακόμη σημαντική η εφαρμογή ενός λειτουργικού πτωχευτικού δικαίου που να παρέχει μία «δεύτερη ευκαιρία» στις περιπτώσεις επιχειρηματικής αποτυχίας.
Καινοτομία. Είναι αναγκαίες οι στοχευμένες παρεμβάσεις για την προώθηση της (κύρια ψηφιακής) καινοτομίας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Η καινοτομία δεν περιλαμβάνει μόνο τις επενδύσεις στην Έρευνα & Ανάπτυξη (στις οποίες άλλωστε υστερούμε), αλλά αφορά επίσης τη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος φιλικού στην καινοτομία (συνεργασία ακαδημαϊκής έρευνας και βιομηχανίας, clusters επιχειρήσεων, νέες μεθόδους διοίκησης, κλπ.).
Δεξιότητες εργαζομένων. Είναι αναγκαίο να καλυφθεί το κενό που καταγράφεται ανάμεσα στις ζητούμενες δεξιότητες των εγχώριων επιχειρήσεων και τις υπάρχουσες δεξιότητες των εργαζομένων. Για παράδειγμα, στην Ιρλανδία επιχειρήσεις του ίδιου κλάδου ή της ίδιας περιφέρειας σχηματίζουν δίκτυα κατάρτισης (“Skillnets”) με την υποστήριξη του Εθνικού Ταμείου Κατάρτισης της χώρας, προκειμένου να μοιραστούν το κόστος εκπαίδευσης. Δεν μπορούμε να συζητούμε για την 4η βιομηχανική επανάσταση (Industry 4.0) χωρίς την παράλληλη αναβάθμιση του ρόλου της εργασίας στην παραγωγική διαδικασία (Work 4.0).
Η ελληνική οικονομία διαθέτει ένα αναξιοποίητο παραγωγικό δυναμικό. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και οι στοχευμένες δημόσιες πολιτικές μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας.
*Ο Δημήτρης Σκάλκος είναι σύμβουλος του Προέδρου της Νέας Δημοκρατίας σε ζητήματα οικονομικών της ανάπτυξης.
