Η κλίμακα ανόδου προς τα Προπύλαια, αν και θα είναι μεγαλοπρεπής, δεν θα αποκατασταθεί για λόγους μεγαλείου. Όπως έγινε και στη ρωμαϊκή εποχή, οπότε και στην ουσία ολοκληρώθηκε το έργο του Μνησικλή έστω και μερικούς αιώνες μετά, η σκάλα θα προσφέρει σωστή πρόσβαση στον επισκέπτη του μοναδικού και κορυφαίου μας μνημείου, της Ακρόπολης των Αθηνών.
Ο ομότιμος καθηγητής και πρόεδρος της Επιτροπής Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως Μανόλης Κορρές εξήγησε γιατί προτείνει αναστήλωση ενός μέρους εκείνης της κλίμακας. Επίσης, ότι ανάλογες μνημειακές κατασκευές δεν έγιναν πρώτα από τους Ρωμαίους.
Ήδη οι Έλληνες τις είχαν κατασκευάσει κατά την ελληνιστική εποχή- παράδειγμα η Ακρόπολη της Λίνδου. Τέλος, αφηγήθηκε την ιστορία κάποιων σκαλοπατιών από την κλίμακα των Προπυλαίων, τα οποία βρέθηκαν πάνω από ενάμισι χρόνο μετά, σε μπάζα ανασκαφών από τον Ιερό Βράχο.
Η διαδικτυακή διάλεξη του Μανόλη Κορρέ, με τίτλο «Ανεβαίνοντας στην Ακρόπολη. 2ο μέρος», πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της σειράς διαλέξεων με τίτλο «Διαλέξεις της Πέμπτης» που διοργανώνει το Εργαστήριο της Ιστορίας και Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ. Είχε εκατοντάδες συμμετέχοντες, και στο τέλος έγιναν ερωτήσεις και δόθηκαν απαντήσεις.
Ο κ. Κορρές ξεκίνησε μιλώντας για τις παλαιότερες κλίμακες ανάβασης, όπως των ζιγκουράτ στη Μεσοποταμία ή κτιρίων με σκάλες στα κρηπιδώματα, που υπήρχαν στην Περσέπολη.
Από τους γύρω λαούς πήραν οι Έλληνες τη σχετική έμπνευση αλλά κατάφεραν να την εξελίξουν. Εξήγησε πως πάντοτε υπάρχουν πρακτικοί λόγοι όταν ξεκινά κάτι, (Μεσοποταμία δροσισμός, αποφυγή κουνουπιών σε τέτοιο ύψος κλπ
Περσέπολι χώροι όπου μπορούσε μεγάλο κοινό να παρακολουθεί θεάματα καθήμενο). Με αυτούς «έδεναν» και οι συμβολισμοί, οι τελετουργίες, οι λατρείες.
Όταν η Ακρόπολη, επί Περικλέους, επρόκειτο να πάρει πιο πολυτελή μορφή, ο Μνησικλής έχει συλλάβει την ιδέα της κεντρικής εισόδου διαμορφωμένης σε κλίμακα.
Το έργο ξεκινά, όμως τα Προπύλαια μένουν ημιτελή, αφού μεσολάβησαν ο Πελοποννησιακός Πόλεμος και ο θάνατος του Περικλή. Το 40 μ.Χ. οι Ρωμαίοι αποφασίζουν να κατασκευάζουν την κλίμακα που ο αρχιτέκτονας δεν πρόλαβε. Ταυτοχρόνως αναστηλώνουν εξαιρετικά το Ερέχθειο, που εν τω μεταξύ είχε τεράστιες φθορές.
Πρέπει να γνωρίζουμε πως πολλές λεπτομέρειες σε αρχαιολογικές ανακαλύψεις και μελέτες αρχαιολόγων ή μηχανικών, συμβαίνουν χάρη σε όσα άφησαν πίσω οι αρχαίοι (ή δεν άφησαν).
Αν και μεσολάβησαν καταστροφές στην Ακρόπολη από εισβολείς και μάχες, επιχωματώσεις και ανασκαφές σε μεγάλο βάθος, κάποια στοιχεία παρέμειναν στη θέση τους και μας λένε την ιστορία τους.
Στους μαρμάρινους τοίχους προς την είσοδο των Προπυλαίων, από το Βάθρο του Μνημείου του Αγρίππα και μετά, και στις δύο πλευρές, βρίσουμε απολαξεύσεις σε σημεία όπου ακουμπούσαν οι ρωμαϊκές βαθμίδες.
Βρίσκουμε επίσης άτεχνα σημεία (δεν τα είχαν επεξεργαστεί, αφού δεν θα ήταν ορατά) συνδέσμους (κοινώς τζινέτια) κλπ. Ο κ. Κορρές σημειώνει πως τον 1ο αι. μ.Χ. έγινε σε εκείνα τα σημεία μαρμαρεπένδυση με συνδέσμους.
Όπως δείχνουν οι μελέτες του, ο Μνησικλής είχε συλλάβει ένα σχέδιο που οι Ρωμαίοι ακολούθησαν σε γενικές γραμμές: δύο κλίμακες, αριστερά και δεξιά, και μία κεντρική, ώστε το κοινό να περνά και από τις τρεις πύλες των Προπυλαίων. Υπήρχε διαφορά στο ύψος των σκαλοπατιών. Ο Μνησικλής προέβλεπε κεφαλόσκαλα, αντίθετα από τους Ρωμαίους.
Η σύλληψη δεν έγινε για λόγους εντυπωσιασμού ή πομπώδους επίδειξης, αλλά για λόγους λειτουργικότητας. «Όταν τόσοι άνθρωποι ανέβαιναν στην Ακρόπολη, ήταν εύλογο ο Μνησικλής να δώσει την απάντηση που δίνει ένας καλός αρχιτέκτων και όχι ο αρχιτέκτων του γραφείου ή του καναπέ» είπε.
Εν τω μεταξύ, όπως είναι γνωστό, τα Προπύλαια έμειναν ημιτελή επί Μνησικλή και δεν κατασκευάστηκαν ποτέ η βόρεια πτέρυγα, η νότια πτέρυγα, ούτε κτίσματα βορειοδυτικά και νοτιοδυτικά. Μετά τον θάνατο του Περικλέους, οι διάδοχοι συγκέντρωσαν την προσοχή τους στο Ερέχθειο, αφήνοντας (ίσως και επιδεικτικά) το κτίριο ημιτελές. Κι όμως είχε σχεδιαστεί μεγαλοφυώς ώστε να συνενώσει κτίρια με διαφορετικά ύψη και προσανατολισμό και σε διαφορετικά υψόμετρα.
-Τελικά θα γίνει η αποκατάσταση της ρωμαϊκής κλίμακας; Ήταν μία από τις ερωτήσεις που δέχθηκε. Απάντησε πως η πρόταση αφορά αποκατάσταση μέρους της ανόδου. Η ρωμαϊκή κλίμακα θα αποκατασταθεί βάσει τω ευρημάτων των ανασκαφών και κάθε μάρμαρο θα πάει εκεί όπου βρέθηκε (διότι κάποια είχαν παρατοποθετηθεί).
Τα γαλάζια μάρμαρα που είχαν χρησιμοποιηθεί το ’34 θα αντικατασταθούν με λευκά. Μέρος της κλίμακας θα μείνει ανοιχτό, όπως είναι και τώρα. Θα αποκατασταθούν κάποια πλατύσκαλα και βαθμίδες. Έχουμε στη διάθεσή μας το ένα έβδομο του αρχαίου υλικού.
Διηγήθηκε την συγκλονιστική ιστορία πώς βρέθηκαν ρωμαϊκά σκαλοπάτια στη γειτονιά της Ακρόπολης, όμως μακριά από τον Ιερό Βράχο. Το 1983 έψαχνε σιδερένιες τραβέρσες που είχαν χρησιμοποιηθεί σε παλαιότερα εργοτάξια. Βρήκε στα μπάζα ανασκαφών που είχε πετάξει το Πιττάκης (τον 19ο αιώνα) αλλά μαζί είδε και ένα πριονισμένο μάρμαρο.
Οι Ρωμαίοι κατασκεύαζαν τις βαθμίδες κόβοντας με πριόνι παραλληλόγραμμα μαρμάρου. Έτσι, ειδοποιήθηκαν τα συνεργεία της Ακρόπολης που αργότερα μετέφεραν τα σκαλοπάτια δίπλα στην πύλη Μπελέ, όπου βρίσκονται σήμερα.
-Γιατί να επανέλθει η Ακρόπολη σε στοιχείο της ρωμαϊκής εποχής; Ρώτησε ο αρχιτέκτων Γ.Μ. Σαρηγιάννης. «Αν οι αρχαίοι είχαν κάνει κάτι άσχημο, η αποκατάσταση θα ήταν το ίδιο άσχημη» είπε ο Μ. Κορρές. «Τα μνημεία είναι για να μας θυμίζουν την ιστορία του τόπου και τη δική τους ιστορία. Αλλιώς, γιατί θα δεχόμασταν το Ηρώδειο δίπλα στην Ακρόπολη; Θεωρώ πως προσβάλλει τον Παρθενώνα.
Αυτή τη σκάλα δεν πρόλαβε και την κατασκευάσει Μνησικλής, μόνο τη ράμπα έκανε. Εξυπηρετούσε τη λειτουργία του χώρου και όχι μεγαλεία. Πρώτο στοιχείο σε ένα αρχιτεκτόνημα είναι η λειτουργία, δεύτερον η κατασκευαστική του υγεία και τρίτη έρχεται η αισθητική.»
-Έχουν ήδη κατεδαφιστεί τα οθωμανικά επέμεινε ο Γ. Μ. Σαρηγιάννης
«Ναι, αλλά δεν υπήρχε κάτι μνημειακό. Αν είχαμε μια οθωμανικής σκάλα, και ήταν καλή, σαφώς θα την προτιμούσαμε από ένα μονοπάτι» κατέληξε ο ομιλητής.
Θυμίζουμε ότι το θέμα θα συζητηθεί το φθινόπωρο σε διεθνές συνέδριο για την Ακρόπολη.
