Η ανάπτυξη θα συνεχίσει φέτος να ξεπερνά τις προσδοκίες, εφόσον οι τομείς του τουρισμού και της ναυτιλίας καταγράφουν επιδόσεις καλύτερες του αναμενόμενου. Είναι όμως οι μεγάλες μεταρρυθμίσεις, σε δημόσια διοίκηση, παιδεία, υγεία, δικαιοσύνη και σε συστήματα πληρωμών, αυτές που θα κάνουν την ανάπτυξη μόνιμη και τη χώρα να αλλάξει οριστικά πίστα, τονίζει σε συνέντευξή του στο Liberal ο Μάνθος Ντελής, καθηγητής Χρηματοοικονομικής στο Montpellier Business School.
Εξηγεί ότι όπως ακριβώς κάναμε με την ψηφιακή διακυβέρνηση και το νέο Επικουρικό, όπου αντί να αντιγράψουμε τους άλλους, παρουσιάσαμε και δικές μας εφαρμογές και προτάσεις, έτσι και στους παραπάνω τομείς, είναι ευκαιρία για τη χώρα να τους μεταρρυθμίσει, όχι μόνο αντιγράφοντας τις βέλτιστες διεθνώς πρακτικές, αλλά και καινοτομώντας με δικές μας απλές, ιδέες.
Συνέντευξη στον Νικόλα Ταμπακόπουλο
- Ο πρωθυπουργός ανέβασε τον πήχη της ανάπτυξης στο 5,9% φέτος. Θεωρείτε τον στόχο επιτεύξιμο και από τι θα εξαρτηθεί;
Η αναπτυξιακή πορεία της ελληνικής οικονομίας εξαρτάται σε ποσοστό μεγαλύτερο του 20% από τον τουρισμό και τη συναφή δραστηριότητα, και σε ένα επίσης μεγάλο ποσοστό από τη ναυτιλία. Εφόσον οι δύο τομείς, ειδικά ο τουρισμός, ξεπέρασαν τις προσδοκίες, είχαμε και μεγαλύτερη ανάπτυξη του αναμενόμενου. Αυτή δε η υπέρβαση των προσδοκιών θα συνεχιστεί και τα επόμενα τρίμηνα εφόσον δεν υπάρξει κάποια δραματική τροπή στο θέμα της πανδημίας, όπου δραματική τροπή ισοδυναμεί με μη αποτελεσματικότητα των εμβολίων. Θυμίζω πάντως ότι θα απέχουμε πολύ από τα προ πανδημίας επίπεδα, όταν το ΑΕΠ ήταν στα 205 δις (ούτε λόγος για τα 236 δις του 2014 και τα 283 δις του 2011).
Στο θέμα αυτό καλό θα ήταν να εξετάσουμε τι πράττουν χώρες που τείνουν να λειτουργούν περισσότερο προληπτικά ώστε να προστατεύονται οι ευαίσθητες ομάδες χωρίς να κλείνουν την οικονομία. Σε διάφορες επιστημονικές μελέτες, μία εκ των οποίων έχει εκπονηθεί και από εμάς, διαφαίνεται ότι ειδικά με την έλευση των εμβολίων ορισμένες μη ευρωπαϊκές χώρες είναι σαφώς αποτελεσματικότερες στην οικονομική διαχείριση της πανδημίας από την Ευρώπη, η οποία τείνει να καθυστερεί στη λήψη αποφάσεων.
- Ο πρωθυπουργός εξήγγειλε στη ΔΕΘ ένα σημαντικό πακέτο παροχών, το οποίο στηρίζει την κοινωνία. Από την αναστολή της εισφοράς αλληλεγγύης, την κατάργηση του φόρου γονικών παροχών, έως και τη μείωση του ΕΝΦΙΑ. Το κρίνετε θετικά;
Το μεγάλο πρόβλημα των ανεπτυγμένων οικονομιών και των κυβερνήσεών τους τα επόμενα χρόνια θα είναι η διαχείριση της οικονομικής ανισότητας, ειδικά μετρώντας τη συσσώρευση πλούτου στα πολύ υψηλά εισοδήματα. Η πανδημία θα επιδεινώσει την κατάσταση και θα ξυπνήσει της φωνές του λαϊκισμού που θα προτείνουν εύκολες λύσεις στο πρόβλημα. Η αναστολή της εισφοράς αλληλεγγύης και η μείωση του ΕΝΦΙΑ συμβάλλουν αλλά δεν επαρκούν. Η οριζόντια κατάργηση του φόρου γονικών παροχών δεν με βρίσκει σύμφωνο. Η επιστημονική βιβλιογραφία δείχνει ότι είναι χρήσιμη για τις πολύ μεγάλες παροχές και συμβάλλει στη σωστή αναδιανομή του εισοδήματος.
Οι δύο δραστικές λύσεις που θα μείωναν το πρόβλημα στην Ελλάδα, είναι η απομείωση της φοροδιαφυγής ώστε να γνωρίζουμε ποιον φορολογούμε και πόσο και η «ποιοτική» ανάπτυξη που θα προσφέρει καλές θέσεις εργασίας. Για το πρώτο, απαιτείται η Ελλάδα να γίνει πρωτοπόρος στην αποκλειστική χρήση ηλεκτρονικού χρήματος, φοβάμαι ότι δεν υπάρχει άλλη λύση. Για το δεύτερο, απαιτείται σειρά μεταρρυθμίσεων που περιγράφονται ενδελεχώς στην έκθεση Πισσαρίδη.
- Από τα σημαντικά μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων που εξαγγέλθηκαν είναι η μείωση της φορολογίας επιχειρήσεων στο 22%, η έκπτωση 30% στο φόρο εισοδήματος, η μείωση 50% του φόρου συγκέντρωσης κεφαλαίου και η θέσπιση υπερεκπτώσεων. Με αυτά τα μέτρα πρόκειται να δούμε ένταση επενδύσεων και ενίσχυση της επιχειρηματικότητας;
Τα μέτρα αυτά είναι απολύτως προς τη σωστή κατεύθυνση. Με υπερχρεωμένο το κράτος, χρειαζόμαστε ισχυρές ιδιωτικές επενδύσεις για να δούμε ισχυρή ανάπτυξη. Ισχυρές ιδιωτικές επενδύσεις μπορούμε να δούμε μόνο όταν οι επιχειρήσεις δεν βάλλονται φορολογικά, νομικά, και γραφειοκρατικά. Εδώ να τονίσουμε ότι εκτός από τα φορολογικά βάρη, οι επιχειρήσεις πρακτικά διώκονται από την Ελλάδα λόγω της γραφειοκρατίας, της συνεχούς συναλλαγής με το δημόσιο που δημιουργεί διαφθορά και κυρίως του χρονοβόρου συστήματος απόδοσης δικαιοσύνης. Από την άλλη, το πλαίσιο πρέπει να λειτουργεί έτσι ώστε και οι επιχειρήσεις να αποδίδουν το φόρο και τις εισφορές που τους αναλογούν.
- Η χώρα μας έχει από τα μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας νέων. Τα μέτρα που ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός από τα 1.200 ευρώ για 6 μήνες σε όσους νέους προσλαμβάνονται χωρίς να έχουν προϋπηρεσία, έως την αύξηση 50% στις επιδοτούμενες θέσεις εργασίας, πιστεύετε θα αντιμετωπίσουν το ζήτημα της ανεργίας;
Θα συμβάλλουν. Όμως, η μεγάλη εικόνα είναι άλλη. Όπως ανέφερα, τα κράτη με χαμηλή ανεργία είναι τα κράτη που έχουν χαμηλή φορολογία των επιχειρήσεων (αλλά και χαμηλή φοροδιαφυγή και εισφοροδιαφυγή), υψηλό επίπεδο ιδιωτικών επενδύσεων σε καινοτόμες δράσεις, εξαιρετικά πανεπιστήμια που αν και δημόσια λειτουργούν σε καθεστώς πλήρους αυτονομίας ώστε να συνδέονται με την αγορά εργασίας (αλλά και αξιολογούνται αυστηρά από το κράτος), σύστημα γοργής απόδοσης οικονομικής δικαιοσύνης, ισότητα των φύλλων στην αγορά εργασίας, κοινωνική πρόνοια για τις οικογένειες, δράσεις ώστε να λειτουργεί η Ελλάδα ως θέρετρο της Ευρώπης, ως θέρετρο χρήσης ιατρικών υπηρεσιών, ως κοιτίδα πολιτισμού, κλπ.
- Σας ανησυχούν οι ανατιμήσεις στην ενέργεια και τα αγαθά πρώτης ανάγκης; Θεωρείτε πως αντιμετωπίζονται επαρκώς από τα μέτρα που εξαγγέλθηκαν στη Θεσσαλονίκη;
Μαζί με την αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ είναι λογικό να δούμε και αύξηση των τιμών. Ίσως έχει και τα καλά του ο λίγος πληθωρισμός τούτη την ώρα. Τα μέτρα είναι στη σωστή κατεύθυνση αλλά απαιτούνται και επιπλέον δράσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Δεν είναι και πολλά αυτά που μπορεί να κάνει μια κυβέρνηση στο συγκεκριμένο ζήτημα, καθώς βασικό ρόλο έχει η νομισματική πολιτική που προφανώς ελέγχεται από την ΕΚΤ.
Η νομισματική πολιτική και ο τρόπος με τον οποίο γίνεται είναι αντικείμενο μεγάλης συζήτησης και για τον οποίο πλέον έχω σοβαρές ενστάσεις. Το πρόβλημα είναι ότι το νέο χρήμα της επεκτατικής νομισματικής πολιτικής φτάνει τα τελευταία 15 χρόνια σε μικρότερο του αναμενόμενου βαθμό στη μεσαία τάξη. Χρειάζεται εκ βάθρων αλλαγή στις ευρωπαϊκές συνθήκες ώστε το νέο χρήμα να κατευθύνεται προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις με μεγαλύτερη ένταση. Αρκετές πλέον μελέτες δείχνουν ότι με τον τρόπου που διεξάγεται η νομισματική πολιτική συμβάλλει δραστικά στην αύξηση της οικονομικής ανισότητας.
- Τέλος, σε συνέντευξή τους στο Liberal δύο κορυφαίοι αναλυτές της Fitch αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο να επιστρέψει η χώρα στην επενδυτική βαθμίδα ακόμη και μέσα στο 2022. Θεωρείτε πως είναι εφικτός ο στόχος αυτός;
Νομίζω στην πράξη αυτό έχει ήδη συμβεί. Η Ελλάδα, σταθερά προσανατολισμένη στην Ευρώπη, δανείζεται με πολύ χαμηλά επιτόκια και εξυπηρετεί το χρέος της. Δεν θα αλλάξει η ουσία με την τοποθέτηση της χώρας σε επενδυτική βαθμίδα. Αυτά που οφείλουμε να αλλάξουμε είναι τα όσα στραβά και ανάποδα κουβαλά η χώρα σε θεσμικό επίπεδο. Οι μεγάλες μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση, την παιδεία, την υγεία, και ειδικά τη δικαιοσύνη και τα συστήματα πληρωμών πρέπει να είναι τέτοιες που θα καταστήσουν τη χώρα πρωτοπόρο στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Για την ώρα τέτοιες μεταρρυθμίσεις γίνονται μόνο στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση και στο ασφαλιστικό. Επαναλαμβάνω πρωτοπόροι, όχι μερεμέτια ή ότι άλλες χώρες έχουν κάνει πριν δεκαετίες.
*Ο Μάνθος Ντελής είναι καθηγητής Χρηματοοικονομικής στο Montpellier Business School.
