Πριν από λίγες ημέρες ο Α. Νταβούτογλου ήταν σαφέστατος. Δήλωσε πως «ο Ερντογάν σύντομα θα εκκαθαρισθεί». Συνέχισε, λέγοντας πώς αυτό θα συμβεί, καθώς «Ο Ερντογάν εξαρτάται από τα υπολείμματα του μεταμοντέρνου πραξικοπήματος του 1997 που έκανε ο στρατός εναντίον της ισλαμικής ατζέντας του Ερμπακάν». Με άλλα λόγια οι δυνάμεις που στηρίζουν σήμερα τον Τούρκο Πρόεδρο θα τον ανατρέψουν.
Πόσο πιθανό είναι αυτό το σενάριο μετά τις ριζικές εκκαθαρίσεις που εξακολουθούν και γίνονται στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις και στον κρατικό μηχανισμό;
Ο Ερντογάν το πραξικόπημα της 15-16ης Ιουλίου 2016 το απέδωσε σε ένα τμήμα των νατοϊκών δυνάμεων του τουρκικού στρατού και της αεροπορίας—που υπέστη και την μεγαλύτερη εκκαθάριση—και στους γκιουλενιστές. Εκ των πραγμάτων κάπου έπρεπε στην συνέχεια να στηριχθεί. Ο μόνος συγκροτημένος χώρος που υπήρχε ήταν αυτός των κεμαλιστών αξιωματικών με τους οποίους όμως είχε έρθει σε ρήξη λόγω της γνωστής επιχείρησης «Βαριοπούλα». Να υπενθυμίσω πως το εν λόγω σχέδιο, που εκπονήθηκε το 2002-2003, προέβλεπε την πρόκληση θερμού ελληνοτουρκικού επεισοδίου το οποίο θα ήταν η αφορμή για να ανατραπεί ο Ερντογάν. Εκατοντάδες κεμαλιστές αξιωματικοί συνελήφθησαν και καταδικάσθηκαν σε βαριές ποινές.
Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, ο Ερντογάν αναγκάσθηκε να στηριχτεί πολιτικά στον Μπαχτσελί και στο εθνικιστικό κόμμα του, καθώς και στα ισχυρά στηρίγματα που αυτό έχει στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για ομηρία του Ερντογάν από τον κεμαλικό εθνικισμό που, κατά τον Νταβούτογλου, θα τον ανατρέψει.
Τα πραξικοπήματα, κλασικά ή μεταμοντέρνα, εκδηλώνονται αν δημιουργηθούν οι κατάλληλες πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες. Σήμερα η Τουρκία μπορεί να μην είναι απομονωμένη, είναι όμως σαφέστατα αποδυναμωμένη. Το υπενθύμισε αυτό ο Α. Νταβούτογλου όταν είπε, πριν από λίγους μήνες, πως «το γεγονός ότι η μόνη χώρα που υποστηρίζει την Άγκυρα είναι το Αζερμπαϊτζάν, δεν αποτελεί μήνυμα για το άδικο των τουρκικών θέσεων, αλλά αδυναμία της διπλωματίας μας». Αν προσθέσουμε στις φιλικές χώρες το Πακιστάν και το Κατάρ, δεν αλλάζει καθόλου η ουσία της δήλωσης του Νταβούτογλου.
Οι κοινωνικές συνθήκες στην Τουρκία, λόγω της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης, μοιάζουν με καζάνι που είναι έτοιμο να εκραγεί. Μπορεί να μην κατέρρευσε η τουρκική οικονομία, αλλά είναι άγνωστο αν θα αντέξει σε πρόσθετες οικονομικές κυρώσεις των ΗΠΑ. Και εδώ είναι το κομβικό σημείο για τον Ερντογάν. Η εκλογή Μπάιντεν θα τον αναγκάσει, πολύ σύντομα, να διαλέξει στρατόπεδο. Το State Department και ο ίδιος ο Μπάιντεν δεν θα επιδιώξουν να κρατήσουν την Τουρκία στο δυτικό στρατόπεδο πάση θυσία. Το πρόβλημα το έχει ο Ερντογάν και αυτός θα λάβει τις αποφάσεις του. Το πώς θα κινηθεί θα ορίσει και την τύχη του. Θα περιορίσει τις φιλοδοξίες του και τα νέο—οθωμανικά οράματα του; θα συμμορφωθεί προς τους κανόνες που θα θέσει η προεδρία Μπάιντεν; Ή θα συνεχίσει την ανεξέλεγκτη πορεία του, πλήρως αυτονομημένος από τις συμμαχικές υποχρεώσεις του, επιλέγοντας ως προνομιακό εταίρο και συνομιλητή τον Πούτιν;
Μακριά από μεμψιμοιρίες, όποια εξέλιξη και να προκύψει στην Τουρκία θα είναι ευνοϊκή για τα ελληνικά συμφέροντα, δεδομένου πως σήμερα, χάρη στο πολύμορφο πλέγμα συμμαχιών και συνεργασιών που έχουμε οικοδομήσει, βρισκόμαστε σε πιο ισχυρή διπλωματική θέση όσο ποτέ άλλοτε.
