«Χουλιγκανισμός: η ανάρμοστη και βίαιη συμπεριφορά οπαδών αθλητικών ομάδων που οδηγεί στη διατάραξη της τάξης»
Wikipedia
Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πληροφορίες, ο χουλιγκανισμός απαντάται ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα. Και μπορεί οι γλωσσολόγοι να ερίζουν για την ετυμολογία του όρου, όμως για την καταγωγή του είμαστε σίγουροι, τυγχάνει ιρλανδική. Για κάποιους, προήλθε από τον Πάτρικ Χούλιχαν, έναν Ιρλανδό βάνδαλο, κάτοικο Λονδίνου. Άλλοι ισχυρίζονται ότι προήλθε από την ιρλανδική λέξη «houlie», η οποία σημαίνει το έκλυτο πάρτυ. Υπάρχουν, να σημειώσουμε, και άλλες ερμηνείες, οι οποίες μάλλον είναι δοξασίες.
Ο χουλιγκανισμός αποτέλεσε επικίνδυνο μέρος της λαϊκής κουλτούρας σε όλον τον κόσμο. Αφετηρία του και πεδίο δόξης δραματικό τα γήπεδα ποδοσφαίρου όπου γης. Εκατοντάδες νεκροί και χιλιάδες τραυματίες στεφάνωσαν τον βωμό του αίματος του χουλιγκανισμού. Επιθέσεις των οπαδών μιας ομάδας εναντίον αυτών της αντιπάλου, συγκρούσεις, ξυλοδαρμοί, καταστροφές δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας, ταραχές, κλονισμός της κοινωνικής συνοχής, και στο βάθος αποσταθεροποίηση.
Το φαινόμενο αυτό χώνει τις ρίζες του βαθιά στην κοινωνία, η οποία πλέον πολώνεται και διχάζεται. Ο χουλιγκανισμός επηρεάζει τους φιλάθλους και η κοινωνία αποκτά φυγόκεντρες τάσεις. Εθίζεται στην ανομία, νιώθει αδύναμη για την πάταξη του προβλήματος, εσωτερικεύει τις διαμάχες. Με τα πολλά, το πρόβλημα διογκώνεται και προσλαμβάνει διαστάσεις που καθιστούν λίαν δυσχερή την επίλυσή του.
Ο χουλιγκανισμός τρέφεται από τα συνθήματα που προκαλούν συναισθήματα και καταργούν την λογική. Την στιγμή της συναισθηματικής φόρτισης όποιος σκέφτεται λογικά αντιμετωπίζεται σαν αποστάτης. Όποιος δεν συμμετέχει στο χτύπημα του ‘εχθρού’ αποκηρύσσεται. Εκείνος που διστάζει περιθωριοποιείται.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται άκαμπτες ιεραρχίες, οι οποίες περιστοιχίζονται από διαφόρων εντάσεων ‘αγωνιστές’. Προς την κορυφή της πυραμίδας οι σκληροί, προς την βάση της οι πιο διαλλακτικοί. Η κορυφή χωρίς την βάση δεν μπορεί να υπάρξει, η βάση δίχως την κορυφή είναι αυτονοήτως μισή.
Το φαινόμενο του χουλιγκανισμού στα γήπεδα βρίσκεται πια σε υποχώρηση διεθνώς. Είναι λίγες οι περιπτώσεις που επιβιώνει και ακόμη λιγότερες εκείνες στις οποίες αναβιώνει.
Ωστόσο, μεταλλάσσεται. Από τον χώρο των γηπέδων περνάει στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Εξαπλώνεται σε όλους τους πολίτες∙ σε άλλους επιδρά πολύ, ενώ σε άλλους λίγο. Έχει την δύναμη να καταλάβει, σαν δαίμονας, εντελώς ορισμένους, ανεξαρτήτως της μόρφωσής τους, της κοινωνικής τους υπόστασης ή της στάσης τους στον βίο. Παρατηρείται στην οδηγική συμπεριφορά, στον τρόπο συζήτησης με έναν διαφωνούντα, στην πολιτική κονίστρα. Εκδηλώνεται πολλαπλώς, σε κοινωνικές διεκδικήσεις, σε διαδηλώσεις, και επενδύει με άκρατο φανατισμό κάθε είδους διάλογο. Διαπιστώνονται εκ νέου τα συμπτώματα του χουλιγκανισμού – οι απρόκλητες φθορές ξένης ιδιοκτησίας, είτε ανήκει στο κράτος είτε σε ιδιώτη, γίνονται καθημερινότητα. Επειδή έχει αλλάξει πεδίο, φέρει ένα νέο όνομα. Τώρα ονομάζεται νεοχουλιγκανισμός και έχει πολιτική (υπό ευρεία έννοια) απόχρωση.
Η θεώρηση της πραγματικότητας υπό το πρίσμα διπόλων που αποκλείουν τον ‘άλλον’ καθίσταται κεντρική. «Ή θα είσαι με μας ή με τους άλλους», δηλαδή. Που πάει να πει ότι ή θα συμμετέχεις στην δική μας εκτόνωση ή θα σε εξοβελίσουμε. Εξάλλου, ποιος επιλέγει την περιθωριοποίηση; Ουδείς.
Την ασχήμια αυτής της κατάστασης επιτείνουν, κατά κάποιον τρόπο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η επιδέξια χρήση τους δύναται να αρπάζει το θυμικό των χρηστών εξουδετερώνοντας την κριτική τους σκέψη. Τα λεγόμενα «Hashtags» αυτόν τον σκοπό επιτελούν. Σε αναγκάζουν, αν θες να συμμετάσχεις, πρώτον να επιλέξεις πλευρά και δεύτερον να αντεπιτεθείς στους αντιπάλους με σφοδρότητα. Δεν είναι τυχαίο ότι στο Twitter σαρώνουν σε αποδοχή αναρτήσεις που είναι προσβλητικές, εξυβριστικές, ή ακόμη και χυδαίες. Αποκλεισμός της σκέψης, απόλυτη επικράτηση της αντίδρασης. Έχει αποδειχθεί ότι οι περισσότεροι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν διαβάζουν κάτι παραπάνω από τους τίτλους. Όσο πιο φαντασμαγορικός ο τίτλος τόσο πιο αποδεκτός. Κι αν είναι και ψευδής…δεν πειράζει, το κακό θα έχει συντελεστεί.
Απογοήτευση προξενεί η έκπτωση στον νεοχουλιγκανισμό μερικών πολιτικών και άλλων τινών δημοσιολογούντων. Μολονότι θα όφειλαν να διαπαιδαγωγούν τους πολίτες με την ρητορική τους, υποκύπτουν στην ευκολία των προσωπικών επιθέσεων. Δεν ασχολούνται με το επιχείρημα, αλλά με το πρόσωπο. Σημασία δεν έχει τι ειπώθηκε, αλλά ποιος το είπε. Κι αν αυτός που διατύπωσε μια κοινή αλήθεια είναι διαφωνών, τόσο το κακό για την αλήθεια.
Ο νεοχουλιγκανισμός διαβρώνει βαθμιαία τους αρμούς της κοινωνικής συνοχής. Εξαχρειώνει τους πολίτες και θέτει τον έναν απέναντι από τον άλλον. Δεσπόζει γρήγορα στο κοινωνικό σώμα, εντούτοις αποβάλλεται εξαιρετικά αργά. Θα πρέπει όλοι μας να αποφασίσουμε ποιο θέλουμε να είναι το πολιτικό περιβάλλον στο οποίο ζούμε. Αυτό της κριτικής σκέψης ή αυτό του νεοχουλιγκανισμού; Η μικρή αλλαγή στον εαυτό μας σήμερα θα επιφέρει την μεγάλη αλλαγή στην κοινωνία αύριο. Έχει δίκιο ο διαχρονικός Ελύτης: «η μοίρα μας παρ’ όλ’ αυτά βρίσκεται στα χέρια μας».
* Ο Παναγιώτης Στ. Μπαλακτάρης είναι δικηγόρος, μέλος ΕΛΙΣΜΕ, συγγραφέας
