Τις τελευταίες μέρες μία σκέψη στριφογυρίζει διαρκώς στο μυαλό μου. Ορισμένοι από τους Έλληνες που θα γιορτάσουν τα 300 χρόνια από την ελληνική επανάσταση έχουν ήδη γεννηθεί, είναι ήδη ανάμεσά μας. Οι περισσότεροι εξ αυτών τώρα μόλις μαθαίνουν να περπατούν ή τα πρώτα τους γράμματα και δεν συνειδητοποιούν την τεράστια σημασία της αυριανής επετείου. Όμως, στην επέτειο των 300 ετών από το 1821 αρκετοί απ’ αυτούς θα είναι εκεί, και τα εγγόνια ή τα δισέγγονά τους θα τους ρωτούν για τις αναμνήσεις των φετινών εορτασμών. Η σκέψη αυτή με συγκινεί ιδιαίτερα, καθότι πατέρας δύο γιων που αθροίζουν σήμερα 33 μήνες ζωής και είναι πιθανό, χάρη στην ιατρική και φαρμακευτική πρόοδο, το 2121 να είναι ανάμεσα στους εορτάζοντες.
Η αυριανή επέτειος είναι ίσως η σημαντικότερη, από συμβολικής πλευράς, της ζωής μας. Μέσα της περικλείει, για να δανειστώ από τον τίτλο του βιβλίου του καθηγητή Στάθη Καλύβα, όλες τις καταστροφές και τους θριάμβους των τελευταίων δύο αιώνων για τη χώρα μας. Σε αυτό το διάστημα η Ελλάδα πέτυχε πολλά και θαυμαστά, έπεσε, τραυματίστηκε, ξανασηκώθηκε. Εδαφικά η χώρα μας υπερτριπλασσιάστηκε και στρατιωτικά συμμάχησε όχι μόνο με νικητές αλλά και με τη σωστή πλευρά της ιστορίας. Οικονομικά είναι η πλουσιότερη χώρα στη γειτονιά της και ανήκει στο γκρουπ των ανεπτυγμένων χωρών του ΟΟΣΑ παρά την πρόσφατη δεκαετή κρίση. Πολιτικά, απολαμβάνουμε τις ευλογίες της φιλελεύθερης συνταγματικής δημοκρατίας, έστω και με τις ατέλειές της. Στο διεθνές στερέωμα η χώρα μας είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ, εκπληρώνοντας έτσι το όραμα των επαναστατημένων Ελλήνων που ήδη από τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας μας προέβαλλαν τη Δύση ως τον προσανατολισμό που πρέπει να ακολουθήσουμε.
Παράλληλα είχαμε και πολλές αποτυχίες, τραγωδίες και καταστροφές. Γνωρίσαμε ταπεινωτικές στρατιωτικές ήττες και τη Μικρασιατική Καταστροφή, εμφυλίους πολέμους, δικτατορίες, την ξενιτιά και το brain drain, καθώς και τέσσερις χρεοκοπίες. Επίσης, παρά τα 200 χρόνια αυτόνομης πορείας, δεν έχουμε κατορθώσει να απαλλαγούμε από μερικά προβλήματα που ταλαιπωρούν τη χώρα μας από τα πρώτα της βρεφικά βήματα, όπως το πελατειακό κράτος, τη διαφθορά, και τη γραφειοκρατία.
Σήμερα όμως μπορούμε να σταθούμε με υπερηφάνεια και αυτοπεποίθηση και να αναγνωρίσουμε ότι το εγχείρημα εκείνων που “ο κόσμος τους έλεγε τρελούς” υπήρξε επιτυχημένο. Οι σύγχρονοι Έλληνες, χάρη στα δικά τους επιτεύγματα και τις θυσίες των προγόνων τους, δεν έχουν πάνω από το κεφάλι τους τη βαριά σκιά της ιστορίας που σίγουρα ένιωσαν οι πατέρες του Έθνους μας όταν αποφάσισαν να επαναστατήσουν έναντι των Οθωμανών. Και αυτή η συνειδητοποίηση μπορεί μεν να οδηγήσει στην επιπολαιότητα του να θεωρήσουμε αυτά τα κεκτημένα αυτονόητα, αλλά μπορεί και να λειτουργήσει απελευθερωτικά.
Τα επόμενα 100 χρόνια, μέχρι να γιορτάσουν τα παιδιά και τα εγγόνια μας τα 300 χρόνια από την ηρωική Επανάσταση του ‘21, οφείλουμε να χαλυβδώσουμε ως έθνος μια αυτοπεποίθηση που να πηγάζει από την αυτογνωσία. Διότι αν αντικρίσουμε τους εαυτούς μας και την ιστορία μας κατάματα, υπάρχει η ελπίδα να διδαχθούμε από τα λάθη και να εκτιμήσουμε τις επιτυχίες μας. Και αυτή η διαδικασία απαιτεί ωριμότητα, νηφαλιότητα και φυσικά πολύ μελέτη.
Δυστυχώς, η Ιστορία δεν μας επέτρεψε να γιορτάσουμε την επέτειο της 25ης Μαρτίου όπως θα της άξιζε. Είναι η τρίτη φορά που συμβαίνει αυτό: στα 100 χρόνια, το 1921, βρισκόμασταν εν μέσω της Μικρασιατικής Εκστρατείας, στα 150 είχαμε τη δυστυχία της δικτατορίας, ενώ φέτος τον αόρατο εχθρό του κορονοϊού. Μπορεί λοιπόν να μην έχουμε ούτε και φέτος τους μεγάλους εορτασμούς, όλους τους ξένους ηγέτες που θα τιμούσαν τη χώρα μας με την παρουσία τους, τις μεγάλες συναυλίες και τα πολιτιστικά γεγονότα που θα άξιζαν στην περίσταση, όμως έχουμε πρόσβαση σε μία πληθώρα ιστορικών και επιστημονικών έργων που μπορούν να μας βοηθήσουν να αποκτήσουμε την πολυπόθητη αυτογνωσία που χρειαζόμαστε για να πορευτούμε πιο σίγουρα στον επόμενο αιώνα.
Ας είναι λοιπόν η φετινή 25η Μαρτίου μεταξύ άλλων και μία πνευματική γιορτή, μία Επανάσταση του πνεύματός μας.
