Του Κυριάκου Αθανασιάδη
Αν ο Δεκέμβριος, όπως έχουμε ξαναπεί, είναι ο μήνας των βιβλίων, ο μήνας κατά τον οποίο πουλιούνται και χαρίζονται όσα βιβλία πουλιούνται και χαρίζονται σχεδόν όλο τον υπόλοιπο χρόνο (ναι, σωστά: με την εξαίρεση της θερινής περιόδου), το τελευταίο του δεκαήμερο είναι το αποκορύφωμα της θριαμβευτικής και νικηφόρας επέλασης των αναγνωστών στα βιβλιοπωλεία. Ουσιαστικά, το δεκαήμερο που ξεκινά σήμερα είναι για την αγορά του βιβλίου ό,τι ο τελικός του Champions League για το ποδόσφαιρο.
Οπότε, ανασύρατε όλα τα προτερήματά σας, όλη την καλή σας διάθεση, όλη σας την υπομονή, και φυσικά το καλύτερο και πιο ζεστό σας χαμόγελο, και πηγαίνετε με όρεξη για δουλειά.
Όχι, η ευχή μου δεν απευθύνεται σε όλους εσάς, αγαπητοί αναγνώστες, αλλά αποκλειστικά στους υπαλλήλους των βιβλιοπωλείων — που συχνά είναι και οι ιδιοκτήτες τους. Ξέρουν αυτοί.
Για εσάς, τους αναγνώστες, έχω αντιθέτως μερικές συμβουλές. Γιατί, είπαμε: αυτές τις ημέρες που θα πάτε στο βιβλιοπωλείο της γειτονιάς σας, ή σε ένα μεγάλο και κεντρικό —όλα ανεξαιρέτως τα βιβλιοπωλεία είναι ναοί αφιερωμένοι στον ίδιο Θεό—, δεν θα είστε μόνοι. Και ευτυχώς! Θα είστε πολλοί, θα είστε αποφασισμένοι, θα είστε γεμάτοι ερωτήσεις και απορίες, θα είστε παρόντες, και αυτό είναι ό,τι πιο ευχάριστο μπορεί να συμβεί μέσα στους γεμάτους βιβλία τοίχους ενός βιβλιοπωλείου. Είναι η χαρά της ζωής. Είναι ο τρόπος και ο λόγος για να υπάρχουμε.
Η ζωή, όμως, είναι βέβαια γεμάτη απρόοπτα. Και οι περίοδοι σαν κι αυτήν κάπως απαιτητικές. Πιο απαιτητικές από άλλες. Εξ ου και οι συμβουλές. Πάμε να τις δούμε μαζί μία-μία.
1. Να ξέρετε τι θέλετε. Δεν εννοούμε για εσάς. Εσείς ξέρετε τι θέλετε και θα πάτε κατευθείαν στον πάγκο με τις νέες εκδόσεις για να το βρείτε. Εννοούμε για την περίπτωση που θέλετε να κάνετε δώρο σε κάποιον άλλον. Για παράδειγμα, σε ένα ανίψι σας. «Μου δίνετε ένα Χάρι Πότερ, παρακαλώ;» «Βεβαίως! Ποιον τόμο;» «Α, βγαίνει σε τόμους;» «Χμμ… Ναι, αυτοτελείς μεν, αλλά…» «Αχ, δεν έχω ιδέα. Αλλά ο ανιψιός μου λατρεύει τον Χάρι Πότερ. Έχει τουλάχιστον ένα. Ή μήπως δύο; Λέτε να έχει δύο;» «Πιθανόν…» «Ή μήπως έχει τρεις; Έχουν βγει κι άλλοι;» «Ναι, ξέρετε, η σειρά θα…» «Μισό. Μισό να κάνω ένα τηλέφωνο». Πολύ ωραία: κάντε αυτό το τηλέφωνο, θα λύσει όλες μας τις απορίες.
2. Κάντε τις σωστές ερωτήσεις. Ας πούμε, η ερώτηση: «Εσείς τι θα μου προτείνατε να πάρω για τη θεία μου;» δεν είναι σωστή. Όπως δεν είναι σωστή η ερώτηση: «Άρεσε τρομερά στη γυναίκα μου η Ζυράννα Ζατέλη. Έχει διαβάσει ό,τι έχει γράψει. Τι άλλο υπάρχει σ' αυτό το στιλ;» Δεν γράφει άλλος σ' αυτό το στιλ. Προτιμήστε το βιβλίο της Μισέλ Ομπάμα. Όπως δεν είναι ούτε αυτή σωστή: «Η Λένα Μαντά έχει βγάλει κάτι αυτές τις μέρες;» Ε, όχι. Δεν έχει βγάλει κάτι αυτές τις μέρες. Εκδίδει κάθε Μάιο. Και, ναι, είναι καλή. («Στο είδος της», ακούω κάποιον να λέει από το βάθος. Ε ναι, κι ο Ντοστογιέφσκι στο είδος του είναι καλός, δεν είναι καλός στην Επιστημονική Φαντασία. Τα έχουμε λύσει εδώ και χρόνια αυτά).
3. Να είστε απαιτητικοί — αλλά εντός κάποιων ορίων. Ο βιβλιοπώλης σας δεν είναι ο Σούπερμαν. Ούτε ο Άγιος Βασίλης. Είναι ένας άνθρωπος που ζει για (και από) τα βιβλία. Μία σπάνια περίπτωση ανθρώπου. Ένας βιβλιο-υπερήρωας. Αλλά αυτό το πράγμα έχει κάποια όρια. Φέρ' ειπείν, του είναι αδύνατον να απαντήσει με τη σιγουριά του Χάρολντ Μπλουμ σε ερωτήσεις σαν κι αυτήν: «Γιά πείτε μου λοιπόν, δεσποινίς: Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας ή Τόμας Πίντσον; Ποιος είναι ο πιο δύσκολος και πιο ακατανόητος; Ποιος είναι αυτός που δεν θα καλούσατε με τίποτε σε ένα γεύμα; Ποιο βιβλίο από τους δύο θα μου προτείνατε να πάρω για κάποιον που δεν χωνεύω και θέλω να του κάνω τη ζωή δύσκολη;» Ελάτε τώρα… Και οι δύο είναι σπουδαίοι συγγραφείς. Και, ναι, οκέι, είναι και ακατανόητοι. Δεν διαλέγετε καλύτερα κάτι πιο παραδοσιακό και ασφαλώς πιο απολαυστικό για τον άσπονδο φίλο σας; Γιορτές έρχονται, δείξτε ανωτερότητα, πάρτε του ένα καλό μυθιστόρημα εκεί χάμω.
4. Αφήστε τα παιδιά στο σπίτι. Τίποτε πιο όμορφο, πιο σωστό και πιο αισιόδοξο από ένα παιδί μέσα σε ένα βιβλιοπωλείο. Ή μάλλον, από πολλά παιδιά μέσα σε ένα βιβλιοπωλείο. Από πολλά παιδιά μέσα σε όλα τα βιβλιοπωλεία. Αλλά: από τα παιδιά των άλλων. Το δικό σας βλαστάρι αφήστε το αυτές τις μέρες στο σπίτι. Ή στη γιαγιά του. Ή στον αδελφό σας. Μην το αφήσετε Μόνο Στο Σπίτι, μπορεί να συμβούν διάφορα. Αλλά μην το πάρετε μαζί σας, ήδη είναι πολλά —το είπαμε— τα παιδιά των υπολοίπων πελατών. Εκείνα τα γλυκά παιδάκια που σουλατσάρουν ανεξέλεγκτα στους διαδρόμους. Που κατεβάζουν βιβλία από τα ράφια και τα κάνουν σκαλάκια για να ανέβουν πιο ψηλά για να κατεβάσουν και άλλα βιβλία. Που παίρνουν τον Στίβεν Κινγκ από το Κ της Λογοτεχνίας Τρόμου και τον βάζουν στο Κ της Ελληνικής Πεζογραφίας, δίπλα στον Καζαντζάκη. Και όχι τίποτε άλλο, αλλά κανείς δεν διαβάζει πλέον Καζαντζάκη — για όνομα του καλού Θεού, είμαστε λίγα εικοσιτετράωρα πριν το 2019. Οπότε εκεί ο μέγας Στιβ θα χαθεί. Αφήστε τα στη γειτόνισσα, θα περάσουν καλύτερα μαζί της. Και ο βιβλιοπώλης σας θα το εκτιμήσει.
5. Ήρεμα με τους τσελεμεντέδες. Ναι, είναι καλό να τρώει κανείς υγιεινά, και να φροντίζει ταυτόχρονα το περιβάλλον και όλα αυτά, αλλά μην ψάχνετε τέτοιες μέρες έναν vegan οδηγό μαγειρικής με προϊόντα χωρίς γλουτένη που φύτρωσαν με ηθικούς τρόπους σε χωράφια οργωμένα από μονόκερους και σπαρμένα από κάποια συγκεκριμένη φυλή πολύ ευτυχισμένων Ινδιάνων ανάμεσα σε δύο πανσελήνους. Δεν υπάρχει τέτοιο βιβλίο. Και δεν είναι μέρες αυτές για να ανοίξετε τέτοια κουβέντα με τον βιβλιοπώλη σας — θα τον τρελάνετε. Δηλαδή, πραγματικά. Πάρτε τον Πετρετζίκη, δεν υπάρχει περίπτωση να μη μείνετε ικανοποιημένοι. Αρκεί να πιάνει λίγο το χέρι σας στην κουζίνα. Και, προς Θεού: δεν έχω τίποτα με τους βέγκαν. Ήρεμα το λέω.
6. Μην είστε πάρα πολύ προοδευτικοί χρονιάρες μέρες. Δεν είναι καθόλου κακό να ψάχνετε ένα παιδικό βιβλίο για τη διαφορετικότητα, που ο ήρωάς του θα είναι διεμφυλικό παιδί με κώφωση, τάσεις παχυσαρκίας, και μαύρο. Και πρόσφυγας. Και που να έχει έναν δυσλεξικό φανταστικό φίλο, αριστερόχειρα. Αλλά, πραγματικά, περάστε καλύτερα αρχάς Ιανουαρίου να αναζητήσετε αυτό, ή κάποιο παρόμοιο. Για την ώρα, επιλέξτε ας πούμε το τελευταίο βιβλίο του Μάνου Κοντολέων (ή Κοντολέοντα;… δεν έχω ιδέα), ή μια ξένη σειρά φαντασίας, και βλέπουμε.
7. Όχι πολιτικά. Ο βιβλιοπώλης σας είναι πολιτικοποιημένος, κατά μείζονα βεβαιότητα. Αλλά δεν θέλει να τα συζητήσετε τώρα αυτά τα θέματα. Ακόμη και αν ξέρει ότι εσείς θα ψηφίσετε Κυριάκο και αυτός είναι βαμμένος ΣΥΡΙΖΑ (και μάλλον είναι), αυτή τη στιγμή δεν έχει καθόλου χρόνο να μιλήσετε για τον Τσίπρα και για τον Καμμένο. Επίσης ξέρει ότι αυτοί οι δυο δεν έχουν διαβάσει ποτέ στη ζωή τους κανένα βιβλίο, ούτε είναι σε θέση να το κάνουν, κι αυτό τον θλίβει κατάκαρδα. Αλλά δεν είναι ώρα τώρα. Αφήστε τον άνθρωπο να κάνει τη δουλειά του. Πάρτε το βιβλίο του Παπαχελά με τη συνέντευξη του Μητσοτάκη, ή τα βιβλία του Καλύβα, ή τις «Αιματοβαμμένες χώρες» του Snyder που έχετε τσεκάρει, πληρώστε τον, κλείστε του το μάτι, και φύγετε. Επιδεικτικά μεν, αλλά φύγετε δε. Μην είστε σκληροί, Χριστούγεννα έρχονται.
8. Μην είστε αυστηροί. Έχετε απόλυτο δίκιο να είστε εκνευρισμένοι με τα μεταφραστικά λάθη που ανακαλύψατε στην τάδε έκδοση, και ασφαλώς πρέπει κάπου να τα πείτε. Τα λέτε βέβαια στα βιβλιοφιλικά γκρουπ των οποίων είστε μέλη, αλλά θέλετε να τα πείτε και στον βιβλιοπώλη σας. Γιατί ο βιβλιοπώλης σας είναι και εξομολόγος. Ναι: είναι πράγματι. Αλλά όχι σήμερα. Κάντε δυο βδομαδούλες υπομονή. Τότε, όταν θα έχουν σβήσει τα φωτάκια των χριστουγεννιάτικων δέντρων, και όταν το βιβλιοπωλείο θα είναι πάλι άδειο, πηγαίνετε, πάρτε και έναν καφέ —το βιβλιοπωλείο σας έχει μετατραπεί σε καφεβιβλιοπωλείο τα τελευταία χρόνια— και πείτε τα όλα. Είναι σίγουρο πως θα συμφωνήσει μαζί σας. Τον ενοχλούν οι κακές εκδόσεις εξίσου με εσάς, μη σας πω και πολύ περισσότερο. Αλλά τώρα δεν μπορεί να σας ακούσει. Τώρα θέλει να σας δει να πηγαίνετε στο ταμείο κουβαλώντας μια αγκαλιά βιβλία. Λοιπόν, αυτό να κάνετε.
9. Κάντε λίγη υπομονή. Ναι, δεν βρίσκετε πουθενά το αστυνομικό που ήρθατε να πάρετε, ένα βιβλίο που περιμένατε πώς και πώς και για το οποίο έχετε διαβάσει τα πάντα. Μην κάνετε έτσι όμως, μην εξεγείρεστε, θα σας το φέρει αμέσως. Αλλά όχι αμέσως-αμέσως. Σε μία ημέρα όμως θα είναι εδώ. Τον βλέπετε; Ήδη το σημείωσε: «Haylen Beck, “Εφιάλτης στην Αριζόνα”, πέντε αντίτυπα». Του αρέσει να σημειώνει στο τετράδιο με τις παραγγελίες — και του αρέσει διπλά, γιατί είναι κάτι που δεν το κάνει και τόσο συχνά. Θα σας το φέρει. Άμεσα. Αλλά δεν μπορεί τώρα. Τώρα, είναι αδύνατον. Έχει κόσμο το μαγαζί, δεν γίνεται να φορέσει την μπέρτα του και να πετάξει μέχρι την αποθήκη του εκδότη ή ώς τον πράκτορα της χονδρικής και να σας το φέρει. Θα σας εξυπηρετήσει αύριο. Μπορείτε βέβαια να το πάρετε από άλλο βιβλιοπωλείο. Δικαίωμά σας. Αλλά θα τον πληγώσετε, να το ξέρετε. Πάρτε κάτι άλλο, ένα δωράκι, και ξαναπεράστε αύριο να πάρετε και την παραγγελία σας. Έτσι γίνεται αυτό. Έτσι πρέπει να γίνεται.
10. Διαλέξτε με πάθος. Φυσικά και σας αρέσει η Άγκαθα Κρίστι, και φυσικά χαρήκατε με τις επανεκδόσεις των βιβλίων της. Αλλά σας αρέσει και ο Τζον ΛεΚαρέ. Και η «Μικρή τυμπανίστρια» επανεκδόθηκε επίσης πρόσφατα. Μεγάλη συγκίνηση. Αλλά μη ρωτάτε τον βιβλιοπώλη σας ποιο από τα δύο να διαλέξετε. Μην το κάνετε. Ο άνθρωπος του Θεού θέλει να τα πάρετε ΚΑΙ ΤΑ ΔΥΟ. Ε, κάντε το. Αφού το ξέρετε ότι θα μείνετε ικανοποιημένοι. Ότι θα μαγευτείτε. Και ότι θέλετε να μη χαμηλώνει ποτέ η στοίβα με τα αδιάβαστα που έχετε στο κομοδίνο σας, και που κινδυνεύει να γκρεμιστεί στο πάτωμα. Πάρτε τα και τα δύο. Τι ψυχή έχουν; Και μετά πάρτε ακόμη δύο, γιατί το τέσσερα είναι πιο καλός αριθμός από το δύο. Όλοι το ξέρουν αυτό.
Φτάσαμε στο 10, που είναι επίσης καλός αριθμός, και, μολονότι έχουμε πολλά ακόμη να σας συμβουλεύσουμε, καλύτερα να πούμε, «Αυτά λοιπόν». Οπότε: αυτά λοιπόν! Ελπίζουμε να περάσατε καλά. Και σας ευχόμαστε μέσα από την καρδιά μας καλές αγορές, καλό ψάξιμο, καλά δώρα σε εσάς και τους αγαπημένους σας, και καλές αναγνώσεις. Με ευγένεια, κατανόηση, υπομονή και, γιατί όχι, με λίγο περισσότερο καλή διάθεση και με λίγη περισσότερο όρεξη για λίγη πλάκα αυτές τις μέρες. Τα βιβλία και η ανάγνωση είναι για να νοστιμίζουν τη ζωή μας, όχι για να τη μαυρίζουν.
Να είστε όλοι καλά!
Και μην ξεχνάτε: κάντε το διάβασμα μόδα.
