Τα πακέτα των εκατοντάδων δισεκατομμυρίων που ρίχνουν οι κυβερνήσεις των ισχυρών χωρών για να στηρίξουν τις επιχειρήσεις τους απειλούν να φέρουν σε μειονεκτική θέση τις ελληνικές, όχι μόνο κατά την περίοδο της κρίσης, αλλά κυρίως την επόμενη ημέρα, όταν θα έρθει η ανάκαμψη, τονίζει ο οικονομολόγος Πάνος Τσακλόγλου.
Και περιγράφει ένα νέο παγκόσμιο τοπίο με ανακατατάξεις, εξαγορές των πιο αδύναμων επιχειρήσεων, συγχωνεύσεις, ένα ευρύτερο ξεσκαρτάρισμα και ξαναμοίρασμα της επιχειρηματικής τράπουλας, που εκ των πραγμάτων θα φέρει η κρίση.
Στο ερώτημα πως θα ανταπεξέλθουν οι ελληνικές επιχειρήσεις απέναντι στον ξένο ανταγωνισμό που θα έχει στο μεταξύ ενισχυθεί με ένα πακτωλό χρημάτων, ο καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών απαντά ότι πιθανότατα θα βρεθούν σε χειρότερη θέση απ’ ότι πριν στο διεθνή στίβο, που για να μην επιδεινωθεί περαιτέρω, θα πρέπει η ούτως ή άλλως περιορισμένη βοήθεια να είναι στοχευμένη, καθώς επίσης μετά την κρίση να επανέλθουν στην Ευρώπη οι κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη:
- Τα σημερινά στοιχεία για τις λιανικές πωλήσεις τον Μάρτιο στις ΗΠΑ δείχνουν την μεγαλύτερη βουτιά στην ιστορία από τότε που υπάρχουν μετρήσεις, φέρνοντας αναπόφευκτα λουκέτα. Σε επιχειρηματικό επίπεδο θα ζήσουμε το μεγάλο ξεσκαρτάρισμα;
Πράγματι, όλοι οι διεθνείς οργανισμοί και οι διεθνείς οίκοι θεωρούν ότι η παγκόσμια οικονομία εισέρχεται σε μεγάλη ύφεση και, μάλιστα, η ύφεση θα είναι πιο έντονη στις αναπτυγμένες χώρες. Σε περιόδους ύφεσης παρατηρούνται πολλές χρεοκοπίες.
Με αυτή την οπτική, η απάντηση στην ερώτησή σας είναι κατ’ αρχήν θετική. Όμως, όλες οι κυβερνήσεις των αναπτυγμένων χωρών έχουν εξαγγείλει λιγότερο ή περισσότερο γενναιόδωρα πακέτα στήριξης της οικονομίας. Μεγάλο τμήμα αυτής της στήριξης αποσκοπεί στο να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να σταθούν όρθιες στην περίοδο της κρίσης, μέχρι να αρχίσει και πάλι να ανακάμπτει η οικονομική δραστηριότητα. Αν και είναι ακόμα νωρίς για να κρίνουμε τα αποτελέσματα των αντιστοίχων παρεμβάσεων, σίγουρα τα «λουκέτα» θα ήταν πολύ περισσότερα χωρίς αυτές.
- Σε Ευρώπη και Ελλάδα βλέπετε να ξαναμοιράζετε τη τράπουλα; Βλέπετε μεγάλες ανακατατάξεις υπό την έννοια ότι επιχειρήσεις που θα έχουν βρεθεί σε ανάγκη, θα εξαγορασθούν σε χαμηλές τιμές ή θα χάσουν έδαφος;
Ο κίνδυνος αυτός είναι υπαρκτός. Αν τα θεμελιώδη μεγέθη των επιχειρήσεων αυτών είναι υγιή, η ελπίδα όλων είναι ότι με την στήριξη του κράτους θα μπορέσουν να «περάσουν τη μπόρα» και να ορθοποδήσουν μόλις περάσει η κρίση. Αν, όμως, οι επιχειρήσεις αυτές έχουν εγγενείς αδυναμίες, τυχόν εξαγορά τους, στο βαθμό που δεν θέτει ζητήματα περιορισμού του ανταγωνισμού στον αντίστοιχο κλάδο, μακροχρονίως μπορεί άνετα να είναι επ’ ωφελεία του κοινωνικού συνόλου.
- Στο επίπεδο των χιλιάδων μικρών επιχειρήσεων που αποτελούν και την ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής οικονομίας, βλέπετε πολλές να συγκεντρώνονται στα χέρια λίγων μεγάλων;
Σε συνθήκες απότομης μείωσης της ζήτησης - εν πολλοίς λόγω των μέτρων που ορθώς λαμβάνει η πολιτεία για τον περιορισμό της πανδημίας - χωρίς κρατική στήριξη πολλές από τις επιχειρήσεις αυτές θα καταρρεύσουν, οδηγώντας σε απότομη άνοδο της ανεργίας και σημαντικά προβλήματα στην επανεκκίνηση της οικονομίας όταν εκλείψει η πανδημία. Αυτός είναι ο λόγος που όλες ανεξαιρέτως οι κυβερνήσεις των αναπτυγμένων χωρών έχουν λάβει μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων.
Όμως, σίγουρα πολλές επιχειρήσεις, και ιδίως οι μικρότερες, δεν θα αντέξουν και αρκετές μπορεί να εξαγορασθούν από μεγαλύτερες επιχειρήσεις του κλάδου τους. Αυτό δεν είναι αναγκαστικά αρνητικό. Ειδικά στην Ελλάδα το μέσο μέγεθος της επιχείρησης είναι εξαιρετικά μικρό, με αποτέλεσμα πολλές επιχειρήσεις να μην επιτυγχάνουν οικονομίες κλίμακας ή/και σκοπού και να υστερούν ως προς την κεφαλαιακή τους δομή, τις επιδόσεις τους σε R&D, κλπ. Με αυτή την οπτική, εξαγορές ή συγχωνεύσεις επιχειρήσεων μπορεί να οδηγήσουν σε περισσότερο ανταγωνιστικά σχήματα.
- Συμμερίζεστε την εκτίμηση ότι ακριβώς επειδή οι ισχυρές χώρες, όπως ΗΠΑ, Γερμανία, Γαλλία, στηρίζουν με μεγάλα πακέτα δισεκατομμυρίων τις επιχειρήσεις τους, κάτι που οι πιο αδύναμες χώρες δεν μπορούν να κάνουν, ελλοχεύει ο κίνδυνος η διεθνής ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων να μειωθεί;
Πράγματι, και αυτός ο κίνδυνος είναι υπαρκτός και είναι άμεση απόρροια του περιορισμένου «δημοσιονομικού χώρου» που διαθέτει η χώρα μας. Με την πρόσκαιρη χαλάρωση των κανόνων της ΕΕ περί «κρατικών ενισχύσεων» προς τις επιχειρήσεις, οι επιχειρήσεις των χωρών με χαμηλό λόγο Χρέους/ΑΕΠ αναμένεται να λάβουν πολύ μεγαλύτερη βοήθεια από τις επιχειρήσεις χωρών με περιορισμένο δημοσιονομικό χώρο, όπως η Ελλάδα.
Αυτό μπορεί να φέρει σε μειονεκτική θέση τις ελληνικές επιχειρήσεις όχι μόνο κατά την περίοδο της κρίσης, αλλά και κατά την περίοδο της ανάκαμψης που θα ακολουθήσει. Επομένως, καλό θα ήταν η, ούτως ή άλλως, σχετικά περιορισμένη βοήθεια που θα δώσει η χώρα μας προς τις επιχειρήσεις της να είναι στοχευμένη ώστε να έχει τη μέγιστη δυνατή αποτελεσματικότητα, αλλά και να επιδιωχθεί η επιστροφή στους κανόνες του ανταγωνισμού στην ΕΕ, μόλις η πανδημία υποχωρήσει.
- Συμμερίζεστε την άποψη του ΔΝΤ ότι το χρέος της Ελλάδας θα εκτιναχθεί άνω του 200% και αν ναι, πως θα την αντιμετωπίσουν οι αγορές την επόμενη ημέρα; Στο δυσμενές σενάριο, εφόσον π.χ. η πανδημία μετά από μια ύφεση το καλοκαίρι, επανέλθει από το φθινόπωρο, και η ζημιά στην οικονομία διαχυθεί και μέσα στο 2021, θα μπορούσε να επανέλθει ακόμη και ο κίνδυνος προσφυγής σε πρόγραμμα;
Για να είμαστε ειλικρινείς, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με βεβαιότητα της εξέλιξη της πανδημίας και, κατ’ επέκταση, στο ποσοστό της ύφεσης που θα προκληθεί εξ αιτίας της στην οικονομία.
Δυστυχώς, μέχρι στιγμής όποτε έχουμε νέα επιδημιολογικά δεδομένα, οι οικονομικές προβλέψεις αναθεωρούνται επί τα χείρω για όλες τις χώρες. Επιπρόσθετα, οι κλάδοι που πλήττονται με ιδιαίτερη δριμύτητα από την κρίση του COVID-19 (τουρισμός, μεταφορές, εστίαση, κλπ) έχουν ιδιαίτερα μεγάλη συμβολή στη διαμόρφωση του Ελληνικού ΑΕΠ. Αυτός είναι ο λόγος που στις εκτιμήσεις διαφόρων διεθνών οργανισμών όπως το ΔΝΤ και ο ΟΟΣΑ, πιθανολογείται ότι η επίδραση της κρίσης στην Ελλάδα θα είναι μεγαλύτερη από ότι στα άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ.
Η εκτίμηση του ΔΝΤ για χρέος άνω του 200% του ΑΕΠ, βασίζεται στην υπόθεση ότι το ΑΕΠ θα μειωθεί φέτος κατά 10%. Πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι η ύφεση δεν θα είναι τόσο έντονη και, επιπρόσθετα, έχω την εντύπωση ότι το ΔΝΤ δεν ενσωματώνει στις εκτιμήσεις του για την εξέλιξη του χρέους την ύπαρξη υψηλού ταμειακού αποθέματος, σημαντικό τμήμα του οποίου είναι πολύ πιθανό να διατεθεί για τη χρηματοδότηση των ελλειμμάτων.
Δεδομένου, ότι μετά από τις διάφορες ρυθμίσεις που έχουν γίνει στο Ελληνικό χρέος, η χώρα μας αντιμετωπίζει χαμηλά τοκοχρεολύσια τα επόμενα χρόνια και επιπρόσθετα συμμετέχει πλέον στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, θεωρώ ότι, εκτός συγκλονιστικού απροόπτου, δεν υπάρχει κίνδυνος προσφυγής σε νέο πρόγραμμα.
