Του Σάκη Μουμτζή
Ο Ενρίκο Μπερλίνγκουερ έγινε γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος Ιταλίας το 1972, στο 13ο συνέδριο του κόμματος. Ενα χρόνο μετά, όταν ο μαρξιστής πρόεδρος της Χιλής Σ. Αλλιέντε ανατράπηκε με στρατιωτικό πραξικόπημα,( 11.9.1973) έκανε την εκτίμηση πως ακόμα και αν το κόμμα του κατακτούσε την απόλυτη πλειοψηφία δεν θα μπορούσε να εφαρμόσει το πρόγραμμα του.
Στην Ιταλική κοινωνία υπήρχε βαθιά ριζωμένο το κίνημα του καθολικισμού που εκφραζόταν πολιτικά από την Χριστιανοδημοκρατία. Συνεπώς, όλες οι μεταρρυθμίσεις θα έπρεπε να γίνουν με την συνεργασία των δύο αυτών μεγάλων ιδεολογικών και πολιτικών ρευμάτων.
Δηλαδή ο «ιστορικός συμβιβασμός» δεν ήταν ο συμβιβασμός ενός κόμματος με την πραγματικότητα, αλλά η απόπειρα συνεύρεσης δύο μεγάλων, αντίπαλων κομμάτων.
Ο «ιστορικός συμβιβασμός» δεν προέκυψε από το πουθενά, στο ΚΚΙ. Ηταν προϊόν μιας μακράς πορείας οι ρίζες της οποίας βρίσκονται στα κείμενα του Α.Γκράμσι, που άρχισαν να κυκλοφορούν από το 1947.
Ετσι ο «δημοκρατικός δρόμος για τον σοσιαλισμό», από εμπειρική επιλογή του Π.Τολιάτι, απέκτησε σταδιακά και το θεωρητικό του υπόβαθρο που κατέληξε στον «ιστορικό συμβιβασμό.»
Στην Ελλάδα, μετά την διάσπαση του κομμουνιστικού κόμματος, το λεγόμενο ΚΚΕ(εσωτ.), προσπάθησε να γίνει ο εκφραστής παρεμφερών ιδεών. Ομως, στις εκλογές του 1977, η συντριπτική πλειοψηφία των αριστερών, έδειξε την προτίμηση της στο ορθόδοξο κομμουνιστικό κόμμα, το ΚΚΕ.
Εν συνεχεία, ο χώρος της αποκαλούμενης ανανεωτικής Αριστεράς, πολυδιασπάσθηκε, μιζεροποιήθηκε και τελικά έπαψε να αποτελεί υπαρκτή πολιτική δύναμη.
Σήμερα, διατυπώνεται η άποψη-- από έγκυρους σχολιαστές και διανοούμενους του χώρου της σοσιαλδημοκρατίας -- πως ο ΣΥΡΙΖΑ, το καλοκαίρι του 2015, έκανε τον δικό του «ιστορικό συμβιβασμό», εγκαταλείποντας τις προηγούμενες μαξιμαλιστικές θέσεις του.
Είναι εμφανής η σύγχυση. Ο ΣΥΡΙΖΑ, τον Ιούλιο του 2015, συμβιβάστηκε όχι εξ επιλογής, αλλά εξ ανάγκης. Το δίλημμα που αντιμετώπιζε τότε ο Α.Τσίπρας και η παρέα του ήταν «Γουδή ή συμβιβασμός». Και επέλεξαν, για λόγους αυτοσυντήρησης, το δεύτερο.
Δεν υπήρξε καμιά θεωρητική υποδομή σε αυτήν την μεταστροφή. Απεναντίας, συν τω χρόνω, έγινε γνωστό πως στα τέλη Ιουνίου 2015, πρωτοκλασάτα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ ετοίμαζαν πραξικόπημα, για τον σχεδιασμό του οποίου ήταν ενήμερος ο Α.Τσίπρας από τον Σεπτέμβριο του 2014.
Το βασικότερο στοιχείο του ιστορικού συμβιβασμού είναι οι συγκλίσεις και οι συμμαχίες ιστορικών ρευμάτων, που έχουν ριζικά διαφορετική θεώρηση για τα προβλήματα της κοινωνίας. Στην πατρίδα μας, ο ΣΥΡΙΖΑ αμέσως μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015, είχε την ευκαιρία να επιλέξει για κυβερνητικό εταίρο ένα κόμμα με το οποίο είχε μεν σημαντικές ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές, αλλά η συνεργασία τους θα εξέφραζε ένα ισχυρό ρεύμα μέσα στην κοινωνία.
Δεν το έπραξε. Δεν επεδίωξε τις συγκλίσεις και τις συναινέσεις, αλλά την συνέχιση μιας διχαστικής και πολωτικής πολιτικής. Ιστορικός συμβιβασμός με τον Π.Καμμένο δεν γίνεται. Και αυτήν την πορεία συνεχίζει μέχρι σήμερα.
Ποτέ, μα ποτέ ο τακτικισμός δεν μπορεί να βαπτισθεί στρατηγική επιλογή. Ποτέ, μα ποτέ δεν μπορεί να νοηθεί ιστορικός συμβιβασμός με πολιτικές οξύτητας, ύβρεων και πολέμου λάσπης.
Ο λόγος του Ε.Μπερλίνγκουερ, ήταν λόγος εθνικής συμφιλίωσης και συνεργασίας. Ποτέ δεν είπε προς τον Α.Φανφάνι, « θα σας τελειώσουμε ή θα μας τελειώσετε». Ποτέ δεν του είπε « η εμείς ή εσείς». Απεναντίας η πολιτική του ήταν «και εσείς και εμείς μαζί».
Δια ταύτα:
Oσοι επικαλούνται τον ιστορικό συμβιβασμό, ως στοιχείο κεντρικής πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ, ή δεν κατάλαβαν τι είναι ο ιστορικός συμβιβασμός ή δεν κατάλαβαν τι είναι ο ΣΥΡΙΖΑ.
