Του Κωνσταντίνου Χαροκόπου
Με αφορμή το άρθρο της Παρασκευής, με θέμα τα στεγαστικά δάνεια σε Ελβετικό νόμισμα και τα προβλήματα που έχουν προκύψει από την μη εξυπηρέτηση τους, εξελίχθηκε ένας διάλογος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για το κατά πόσο, η ευθύνη της απόφασης της λήψης ενός δανείου βαρύνει τον δανειολήπτη ή όχι.
Οι περισσότερες αναρτήσεις αφορούσαν στην υπεράσπιση του δανειολήπτη, ο οποίος δεν μπορούσε να αντιληφθεί τις δυο μεταβλητές που υπήρχαν στην δανειακή του σύμβαση και το διπλό ρίσκο που αναλάμβανε με την υπογραφή της. Η πρώτη μεταβλητή ήταν το μεταβαλλόμενο - κυμαινόμενο επιτόκιο και η δεύτερη μεταβλητή ήταν η αξία του αρχικού κεφαλαίου του δανείου, που ήταν εκπεφρασμένη σε ελβετικό φράγκο, όποτε και αυτή ακολουθούσε τις μεταβολές - διακυμάνσεις της συναλλαγματικής ισοτιμίας EURO/CHF. Ας υποθέσουμε πως ο δανειολήπτης αδυνατούσε να αντιληφθεί τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, του κατά τα λοιπά δελεαστικού δανεισμού σε CHF. Όταν του προσφέρθηκε η αγορά του ασφαλίστρου κινδύνου, για το ενδεχόμενο συναλλαγματικής ανισορροπίας, παράλληλα με την ασφάλιση έναντι πυρκαγιάς - φυσικής καταστροφής του ακινήτου, γιατί την αγνόησε; Πως είναι δυνατόν να κατανόησε μόνο την εύπεπτη και ευχάριστη πλευρά της δανειοδότησης και όχι την σύνθετη πλευρά της;
Δυστυχώς το κίνημα του “δεν πληρώνω”, το κίνημα των “εξαπατημένων” από τα δάνεια σε CHF, το κίνημα των “εξαπατημένων” από τα Aspis Bonds που έδιναν απόδοση 11% (τη στιγμή που οι αποδόσεις αντίστοιχων προϊόντων ήταν στο 3,5%) και γενικότερα το κίνημα όσων ασπάστηκαν το λεφτόδεντρο, βασίζεται στο επιχείρημα, πως είτε δεν γνώριζαν, είτε δεν κατανοούσαν τους όρους στους οποίους έβαζαν φαρδιά πλατιά την υπογραφή τους. Είναι και αυτό ένα σύμπτωμα, από τα τόσα που αναδύθηκαν μέσα από την κρίση, με τη μορφή του μαθηματικού και οικονομικού αναλφαβητισμού. Και δεν αναφερόμαστε στον ανορθολογισμό ή στο συναίσθημα που κυριαρχεί στην επεξεργασία των γεγονότων και των καταστάσεων. Αλλά στη βαθιά άγνοια των βασικών μαθηματικών και οικονομικών αρχών.
Δεν είναι τυχαίο πως όλο το αντιμνημονιακό μέτωπο και η παρούσα κυβέρνηση είχε και έχει ως κεντρικό σύνθημα το : «οι άνθρωποι είναι πάνω από τους αριθμούς». Οι πολιτικοί σε κάθε παρέμβαση τους χρησιμοποιούν την προσφιλή τους έκφραση «θα σας μιλήσω απλά και μπακαλίστικα για να καταλάβετε». Η συνειδητή απαξίωση της μαθηματικής ισορροπίας και των οικονομικών αρχών δεν είναι τυχαία. Μέσω αυτής, όροι όπως η «ανάπτυξη με προοδευτικό πρόσημο» και η «δίκαιη ανάπτυξη», παραμένουν ελκυστικοί και εύληπτοι, χωρίς να έχουν ουσία ή περιεχόμενο.
Ως αποτέλεσμα οι ημιμαθείς πολίτες αρέσκονται στις εύκολες και ανέξοδες ερμηνείες των γεγονότων και των οικονομικών εξελίξεων μέσω μύθων, συνωμοσιών και δοξασιών. Και φυσικά δεν αναφερόμαστε στα κατά καιρούς τηλεοπτικά ρεπορτάζ που αναδεικνύουν πως οι πολίτες δεν μπορούν να απαντήσουν σε απλές ερωτήσεις του τύπου : «Πόσα εκατομμύρια είναι ένα δισεκατομμύριο;» ή «Τι είναι πιο μεγάλο; Ένα τρισεκατομμύριο ή δέκα δισεκατομμύρια;». Αναφερόμαστε στην αδυναμία κατανόησης των γεγονότων που οδήγησαν την χώρα στα μνημόνια, που οδήγησαν τα ασφαλιστικά ταμεία σε αδιέξοδο, που διόγκωσαν την ανεργία. Στην αδυναμία κατανόησης των οικονομικών μοντέλων ή των εκλαϊκευμένων οικονομικών όρων. Και αυτό είναι το σοβαρότερο, καθώς ο αναλφαβητισμός αυτός δεν επιτρέπει στον πολίτη να κατανοήσει την πραγματικότητα και τον αφήνει να ζει μέσα σε ένα σύννεφο πλημμυρισμένο με αόριστες έννοιες, παροχές και προστασία.
Ο μαθηματικός αναλφαβητισμός σε ατομικό επίπεδο δημιουργεί ζημιές μόνο στο άτομο. Ο πολίτης που δεν αντιλαμβάνεται τη λειτουργία των τόκων και της υπερημερίας τους στην πιστωτική του κάρτα, καταστρέφει την περιουσία του και τη ζωή του. Όμως σε συλλογικό επίπεδο, όπως στο παράδειγμα των ευφάνταστων οπαδών του κινήματος «δεν πληρώνω» και των 600 δισεκ. του Σώρρα, που έχουν καταλήξει σε κατασχέσεις από την εφορία και τις τράπεζες και στις δικαστικές αίθουσες, αποδεικνύεται ακριβώς αυτό το δυσάρεστο τέλος, που επιφυλάσσει η ζωή στους εχθρούς των αριθμών και των μαθηματικών.
Ο μαθηματικός και οικονομικός αναλφαβητισμός σκαρφαλώνει σαν τον κισσό πάνω σε τοίχους ερειπωμένων κτιρίων. Κτιρίων που δεν ακολούθησαν τις ανάγκες της εποχής, που δεν εκσυγχρονίστηκαν, που τα προσπέρασε η ζωή και παραμένουν εκεί σαν σύμβολα κάποιου λιγότερο ή περισσότερο ένδοξου παρελθόντος.
Ο μαθηματικός και οικονομικός αναλφαβητισμός δεν μας επιτρέπει να φτάσουμε καν στην ανταλλαγή απόψεων και επιχειρημάτων. Όταν μια περιγραφική πρόταση που αναφέρεται στο ύψος του ελλείμματος ή στην έννοια του επιτοκίου ή στη διαφορά του απόλυτου μεγέθους από το ποσοστό, δεν γίνεται κατανοητή, πως είναι δυνατόν να περάσουμε σε μια αξιολογική πρόταση για το τι πρέπει ή δεν πρέπει να γίνει; Η ανταλλαγή επιχειρημάτων δεν έχει καν έννοια όταν οι βάσεις πάνω στις οποίες θα δομηθεί ο διάλογος, είναι είτε ανύπαρκτες, είτε σαθρές.
Η μεθοδολογία της επίλυσης των μαθηματικών προβλημάτων που θα έπρεπε να αποτελεί τον άξονα της επίλυσης όλων των προβλημάτων και θεμάτων που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε ως άτομα και ως κοινωνία, είναι το ζητούμενο, ενώ θα έπρεπε να είναι το δεδομένο. Ανάλυση, Σύνθεση, Απόδειξη, Διερεύνηση. Αυτά είναι τα τέσσερα βήματα επίλυσης είτε των ασκήσεων των Γεωμετρικών Τόπων, είτε του Ασφαλιστικού Συστήματος, είτε του χειρισμού ενός δανείου, είτε της βάσης ενός επιχειρηματικού σχεδίου.
Δεν είναι μόνο το συναίσθημα που επικυριαρχεί πάνω στη λογική. Δεν είναι ο λαϊκισμός που απαξιώνει τον ορθό λόγο. Δεν είναι το γεγονός πως μένουν αναπάντητα τα θέματα της καθημερινότητας των πολιτών, που τους οδηγεί στο να ενστερνιστούν ιδεοληψίες και να ακολουθήσουν ανορθόδοξες πρακτικές. Είναι η βαθιά άγνοια των μαθηματικών και οικονομικών κανόνων.
Αλλά φυσικά, όταν η ίδρυση Πανεπιστημίων έχει μετατραπεί σε δώρο προς τις πληγείσες κοινωνίες από τις φυσικές καταστροφές, όπως συνέβη με το πρώην ΤΕΙ που μετατράπηκε σε Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, προσφερόμενο ως δώρο στην κατεστραμμένη κοινωνία των πολιτών της Μάνδρας, όταν συνεχίζεται η διατήρηση των ανισορροπιών ανάμεσα στα μαθήματα που διδάσκονται οι σπουδαστές και στις δεξιότητες και στις γνώσεις που απαιτούνται στους επαγγελματικούς και εργασιακούς χώρους, δεν διαφαίνεται ελπίδα σωτηρίας στον ορίζοντα.
*Ο αρθρογράφος είναι οικονομικός αναλυτής, με ειδίκευση στο σχεδιασμό σύνθετων επενδυτικών στρατηγικών.
Αποποίηση Ευθύνης : Το περιεχόμενο της στήλης, είναι καθαρά ενημερωτικό και πληροφοριακό και δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση επενδυτική συμβουλή, ούτε υποκίνηση για συμμετοχή σε οποιαδήποτε συναλλαγή. Ο αρθρογράφος δεν ευθύνεται για τυχόν επενδυτικές και λοιπές αποφάσεις που θα ληφθούν με βάση τις πληροφορίες αυτές.
