Του Κυριάκου Αθανασιάδη
Αντί σημειώματος σήμερα, επιλέγουμε να παρουσιάσουμε ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε προ ολίγων ημερών από τις Εκδόσεις Διόπτρα. Πρόκειται για το έργο του έγκριτου ιστορικού Paul Ham με τίτλο, «Ο νεαρός Χίτλερ. Πώς τα πρώτα χρόνια της ζωής του διαμόρφωσαν τον Φύρερ» (μετάφραση Φωτεινή Πίπη).
Το έργο, που διαβάζεται (και το εννοούμε απολύτως αυτό) σαν μυθιστόρημα, καλύπτει ένα υπαρκτό και μεγάλο κενό στην ιστορική καταγραφή και είναι εξαιρετικό για νέους αναγνώστες, όχι μόνο ως προς την ηλικία αλλά και ως προς την ενασχόλησή τους με την Ιστορία. Εντούτοις, και οι πολύ περισσότερο «διαβασμένοι» έχουν πάρα πολλά να πάρουν από αυτό. Ουσιαστικά, όποιος ασχολείται έστω και λίγο με την Ιστορία ή/και με την ανάλυση της σημερινής πραγματικότητας (γιατί η μελέτη της Ιστορίας μάς βοηθά πάντα να κατανοήσουμε το σήμερα) θα κερδίσει πολλά από την ανάγνωση του βιβλίου.
Ο Paul Ham ασχολείται με τα πρώτα χρόνια του Χίτλερ, αυτά που διαμόρφωσαν την προσωπικότητά του, τις εμμονές του και τα πάθη του. Ο κύριος στόχος του έργου είναι να προσπαθήσει να εξηγήσει το «φαινόμενο Χίτλερ», χωρίς να το αποδίδει απλώς στην ψυχασθένεια, κάτι που είναι αληθινό μεν, όχι αρκετό ως εξήγηση δε. Η προσπάθεια αυτή γίνεται κυρίως για να κατανοήσουμε το πώς και το γιατί, ώστε να αποφύγουμε μια ανάλογη περίπτωση στο μέλλον. Εξετάζονται αναλυτικά: τα παιδικά χρόνια του Χίτλερ, η αγάπη του για τη μητέρα και η σύγκρουση με τον πατέρα, η μεγαλομανία, η απομάκρυνσή του από την πραγματικότητα όποτε τον βόλευε, ένας εφηβικός έρωτας, χαρακτηριστικός της προβληματικής του προσωπικότητας, οι απορρίψεις από τη Σχολή Καλών Τεχνών, ο ένας και μοναδικός του «φίλος», η ζωή του στη Βιέννη, η ζωή του ως αστέγου, το ολοένα αυξανόμενο πάθος του για μια ανώτερη ενωμένη Γερμανία, ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η οικονομική και «ψυχολογική» καταστροφή της Γερμανίας και τα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν, οι πολιτικές του αναζητήσεις, η «επανάσταση» που τον οδήγησε στη φυλακή και πολλά άλλα. Περιλαμβάνονται επίσης διάφορα αποσπάσματα από το «Mein Kampf», το Μανιφέστο των 25 Σημείων, καθώς και παραπομπές σε διάφορα ιστορικά έργα για τον Χίτλερ και τον Ναζισμό. Στον Επίλογο, επιχειρείται η σύγκριση της σημερινής εποχής με τις συνθήκες που οδήγησαν στην άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία και η ανάλυση των σύγχρονων ακροδεξιών και φασιστικών κομμάτων.
Ακριβώς από τον Επίλογο θα διαβάσετε αμέσως παρακάτω ένα εκτενές απόσπασμα, που από μόνο του στέκει και σαν πραγματικά καλό, υψηλού επιπέδου, άρθρο, που μπορεί να εγείρει συζητήσεις και να μας προβληματίσει πολύ. Ουσιαστικά πρόκειται για έναν ύμνο στην Ευρώπη. Πριν το διαβάσετε, σας προτείνουμε και πάλι να εντάξετε το βιβλίο «Ο νεαρός Χίτλερ» στις φετινές αγορές σας.
Ιδού λοιπόν το απόσπασμα:
* * *
Ο Χίτλερ ήταν ο μπάσταρδος γιος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και του οικονομικού και κοινωνικού χάους που ακολούθησε. Από αυτή τη σκοπιά, η δυτική κοινωνία έχει ελάχιστα κοινά με τη Γερμανία της Βαϊμάρης της δεκαετίας του 1920. Ως προς το αποτέλεσμά της, η Μεγάλη Οικονομική Επιβράδυνση της περιόδου 2008-11 ούτε κατά διάνοια δεν συγκρίνεται με τη Μεγάλη Οικονομική Ύφεση της περιόδου 1929-31, κατά την οποία εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τις δουλειές τους και τις οικονομίες μιας ζωής. Κανείς από μας δεν έχει υποστεί τον υπερπληθωρισμό των αρχών της δεκαετίας του 1920. Συγκριτικά, η κοινωνία μας είναι παραγωγική και ευημερεί, και οι περισσότεροι από μας έχουμε τροφή, στέγη, μόρφωση και τείνουμε να ζούμε μέσα στα πλαίσια του νόμου.
Ωστόσο, βλέπουμε παντού σημάδια απόσχισης, ενδείξεις μιας τρομερής ρήξης· ακούμε κραυγές βαθιάς αγωνίας. Το αίσχος του χάσματος μεταξύ πλουσίων και φτωχών, η κοινωνική απομόνωση των χρονίως ανέργων, η εξάπλωση της διαδικτυακής υστερίας, ο εφησυχασμός των δυτικών κυβερνήσεων (και η αδιαφορία τους απέναντι στην περιφρόνηση που εισπράττουν από τον κόσμο) έχουν χολώσει μεγάλα τμήματα της Δύσης ενάντια στον ίδιο της τον εαυτό, υποδαυλίζοντας τις πολιτικές του μίσους και της αυτοαπέχθειας.
Η θεραπεία γι' αυτά τα δεινά δεν είναι να παραδοθούμε στον «λαϊκισμό», αυτό το «κίνημα» με την εξόχως άστοχη ονομασία, καθώς ουσιαστικά εκμεταλλεύεται τη δυστυχία αυτών (του λαού) που ισχυρίζεται ότι προασπίζει. Η λύση δεν έχει καθόλου να κάνει με το να κατηγορούμε τους ξένους, είτε αυτοί είναι Μεξικανοί είτε Μαροκινοί είτε οτιδήποτε άλλο. Το Ισλάμ δεν θα μας νικήσει λόγω μεγαλύτερου ρυθμού αναπαραγωγής, εφόσον ανακάμψει η οικονομία και αποκατασταθεί η πολιτική σταθερότητα. Ούτε θα πρέπει να υποκύψουμε στις κινδυνολογίες παθιασμένων καταστροφολόγων όπως ο Ντάγκλας Μάρεϊ (Douglas Murray), συγγραφέας του «The Strange Death of Europe» («Ο Παράξενος Θάνατος της Ευρώπης»), οι οποίοι λαχταρούν μια ανύπαρκτη χρυσή εποχή χριστιανικής καθαρότητας, απαλλαγμένη από μη λευκούς, και οι οποίοι πιστεύουν ότι «η Ευρώπη αυτοκτονεί» επειδή έχουμε εγκαταλείψει τις «ιουδαιοχριστιανικές αξίες» μας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση χρήζει σοβαρής μεταρρύθμισης (όμως αυτό είναι μια άλλη ιστορία). Ωστόσο, ο Μάρεϊ φαίνεται αποφασισμένος να αγνοήσει αλήθειες που δεν τον εξυπηρετούν, όπως το γεγονός ότι τα έθνη της «Ευρώπης» έχουν σφυρηλατήσει μια αξιοθαύμαστη ειρήνη μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, απόλαυσαν εκπληκτική μεταπολεμική οικονομική ανάπτυξη και επέδειξαν εξαιρετικό και μοναδικό χριστιανικό αλτρουισμό (δηλαδή την έκφραση των «αξιών» μας, όπως ο ίδιος ομολογεί) προς απελπισμένους ανθρώπους. Είναι εντυπωσιακό ότι το Λονδίνο, το Παρίσι, το Μάντσεστερ και το Βερολίνο, οι πόλεις που επλήγησαν περισσότερο από την τρομοκρατία κατά την περίοδο 2016-17 και οι οποίες, κατά το αφήγημα του Μάρεϊ, μαστίζονται από μετανάστες (κυρίως μουσουλμάνους), ψήφισαν με συντριπτική πλειοψηφία υπέρ της Ευρώπης και απέρριψαν τον «λαϊκισμό» στις εκλογές του 2017, ενώ επέδειξαν και εκπληκτική αλληλεγγύη, χωρίς εθνοτικούς ή θρησκευτικούς διαχωρισμούς, κατά τη διάρκεια και στον απόηχο των τρομοκρατικών επιθέσεων.
Ο δυτικός πολιτισμός δεν πρόκειται να καταρρεύσει εξαιτίας μερικών αφηνιασμένων, σεξουαλικά καταπιεσμένων νεαρών με αναμαλλιασμένα γένια που ζώνονται βόμβες με καρφιά ή δένονται στα καθίσματα φορτηγών. Οι Ευρωπαίοι θα χαίρονται τις «δυτικές αξίες», θα χορεύουν ταγκό στις όχθες του Σηκουάνα, θα λογοφέρνουν πάνω από τον εσπρέσο τους στην Μπόροου Μάρκετ, θα βαφτίζουν τα παιδιά τους σε καθεδρικούς ναούς, θα χειροκροτούν σε συναυλίες στο Μπατακλάν και θα γεμίζουν ασφυκτικά τα γκέι μπαρ του Σόχο για πολύ καιρό αφότου θα έχουν παρέλθει ο Μπάνον, ο Μάρεϊ και οι εσχατολόγοι φίλοι τους και ο κόσμος θα έχει συνειδητοποιήσει ότι η πραγματική απειλή για την κοινωνία μας δεν προέρχεται από τους «αλλοδαπούς» ή από την «άθεη παρακμή» μας, ούτε από τους λαϊκιστές κινδυνολόγους, αλλά από τη δική μας χρόνια οικονομική δυσλειτουργία και κοινωνική αδικία.
Η λύση έχει να κάνει αποκλειστικά και μόνο με την οικονομική και κοινωνική πολιτική. Προϋποθέτει να αποδεχτούμε ότι οι θεωρίες που κάνουν λόγο για διάχυση των οικονομικών οφελών στο σύνολο της κοινωνίας (trickle-down economics), οι οποίες υποστηρίχτηκαν τις τελευταίες δεκαετίες, έχουν διαψεύσει τις σχετικές ελπίδες ή υποσχέσεις και ότι μεγάλα τμήματα της δυτικής κοινωνίας ζουν σε απόλυτη οικονομική και κοινωνική ένδεια, τη στιγμή που τα πλουσιότερα στρώματα του κόσμου συγκεντρώνουν στα χέρια τους πλούτο σε μια κλίμακα που έχουμε να δούμε από πριν απ' το ξέσπασμα του πολέμου το 1914. Δεν έχετε παρά να ρίξετε μια ματιά στην καταπληκτική έρευνα του Γάλλου οικονομολόγου Τομά Πικετί για να δείτε πώς η κοινωνία έχει επανέλθει στα προ του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου επίπεδα ανισότητας. Η κοινωνική και οικονομική αδικία, και όχι η παρουσία ενός αναλογικά μικρού αριθμού αιτούντων άσυλο και μεταναστών, βρισκόταν στη ρίζα της οργής που τροφοδότησε τις εκλογές της περιόδου 2016-17. Αυτή η σκληρή αλήθεια χάθηκε μέσα στην ασυνείδητη και ανενδοίαστη ενοχοποίηση των προσφύγων εκ μέρους πολιτικών και δημοσιογράφων, των «Πέμπτων Καβαλάρηδων» της «λαϊκιστικής ελίτ».
Η λύση προϋποθέτει την πραγμάτωση, και επένδυση προς όφελος όλων, των θησαυρών του ελεγχόμενου ανταγωνισμού και του ελεύθερου και δίκαιου εμπορίου, καθώς και την απόρριψη της πολιτικής της μισαλλοδοξίας απέναντι στις γυναίκες, τις εθνοτικές μειονότητες και τους ανθρώπους διαφορετικών θρησκειών.
Η λύση σημαίνει να καταστρώσουμε και να υλοποιήσουμε, παράλληλα και σε συνοχή με άλλες κυβερνήσεις και θρησκευτικές οργανώσεις, το πιο συμπαγές και προσεκτικά μελετημένο σχέδιο συνεργατικής επαγρύπνησης και, όποτε χρειάζεται, συντονισμένης στρατιωτικής δράσης εναντίον εκείνων που προσπαθούν να μας βλάψουν.
Η λύση σημαίνει να επανεπιβεβαιώσουμε το διαφωτισμένο πνεύμα της επιστημονικής έρευνας, των πολιτικών μεταρρυθμίσεων και της δημιουργικής ευφυΐας που τροφοδότησε τα τελευταία τριακόσια χρόνια και έχει δεχτεί τόσο σοβαρή υπονόμευση, αντίστοιχα, από την απόρριψη της εξέλιξης και την άρνηση της κλιματικής αλλαγής· την κατάπνιξη της πολιτικής σκέψης και των πολιτικών ιδεών· και τον αργό θάνατο της ακαδημαϊκής και καλλιτεχνικής αριστείας. Σημαίνει να μπορούμε να κάνουμε τη διάκριση ανάμεσα στην ποιότητα και την ποσότητα, ανάμεσα στην εμπειρογνωμοσύνη και την εσκεμμένη άγνοια του «τρολεταριάτου». Σημαίνει ενίσχυση των δυτικών (ή, αν προτιμάτε, των ιουδαιοχριστιανικών) αξιών της φιλανθρωπίας, της κοινότητας και της συμπόνιας, που έχουν κρυφτεί και ευτελιστεί σε έναν κόσμο που μεταχειρίζεται τη χυδαία πλεονεξία και τον εγωπαθή ατομικισμό ως αρετές.
Εν ολίγοις, η λύση προϋποθέτει να βρεθούν δυτικοί ηγέτες και δυτικές κυβερνήσεις ήρεμης δύναμης, εντιμότητας και ανυπέρβλητου οράματος που να είναι αποφασισμένες να διαφυλάξουν «τον τρόπο ζωής μας» ισχυροποιώντας, και όχι απλώς υπερασπίζοντας, τις αξίες του Διαφωτισμού όπως η ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης, που τόσο συχνά κατασυκοφαντούνται ή παρεξηγούνται, και τις μεγάλες δημοκρατικές παραδόσεις του αληθινού φιλελευθερισμού και της ανοιχτής κοινωνίας, που τόσο συχνά θεωρούνται δεδομένες ή περιπλέκονται σε σημείο που η κοινή ευπρέπεια παρανοείται ως κακοήθης μορφή πολιτικής ορθότητας. Σημαίνει ασφαλώς έλεγχο της μετανάστευσης, αλλά όχι κλείσιμο της πόρτας· μεταρρύθμιση και όχι σύνθλιψη των θεσμών μας· οικοδόμηση και όχι κατεδάφιση των κοινοτήτων μας (μια αρχή θα μπορούσε να είναι η αναβίωση του δημαρχείου ως χώρου συνάντησης και διασκέδασης και συζήτησης)· και αναγνώριση της κοινής ιστορίας μας σε αυτή την πανέμορφη και τρομερή, μεγαλοφυή και ατημέλητη, χαοτική και μεθοδική, σκληρή και συμπονετική, και πάντα υπέροχη γωνιά της ανθρωπότητας, την Ευρώπη.
