Του Ανδρέα Ζαμπούκα
Ο Τζόκερ ως εμβληματική φιγούρα, ασκούσε πάντα μία γοητεία στον κόσμο. Στα κόμικς, στις ταινίες και στα βιντεοπαιχνίδια, η ποπ-κουλτούρα επέβαλε έναν από τους διασημότερους κακούς. Ένας κακός όμως, που δεν αποτελεί στόχο για τις συνειδήσεις του μέσου ανθρώπου αλλά περσόνα που διεγείρει ένα μεγάλο μέρος των ταπεινών τoυ ενστίκτων.
Η ταινία «Joker» «έσπασε» ως τώρα, ταμεία, στις κινηματογραφικές αίθουσες, και ο πρωταγωνιστής της, ο Τζόκερ αναδεικνύεται σε ένα πρότυπο πολύ ανώτερο από ιδεολογίες. Ένας «καλικάντζαρος» που δεν έχει κανόνες και ηθικούς φραγμούς, σε ένα περιβάλλον το οποίο δείχνει να μην αποδέχεται.
Αντίθετα, η ταινία του Κώστα Γαβρά με πρωταγωνιστή έναν άλλο «Τζόκερ», τον Γιάνη Βαρουφάκη, φαίνεται να μην γοητεύει ανάλογα το ελληνικό κοινό (130 χιλ ο Joker 25 χιλ οι «Ενήλικοι στο δωμάτιο»!).
Όμως, εδώ υπάρχει μία τραγική ειρωνεία στην τυχαία σύμπτωση προβολής των δύο ταινιών, που αναπόφευκτα δημιουργεί συνειρμούς. Γιατί, ως θεωρητικός της οικονομίας, παρουσιάζει μια οπτική του καπιταλιστικού συστήματος, όπως βολεύει τον ίδιο και τη ρητορική του. Δεν κάνει σχεδόν ποτέ, οικονομικές προσεγγίσεις στις διαπιστώσεις, αλλά περισσότερο αναπτύσσει πολιτικές τακτικές. Με λίγα λόγια, «παραβιάζει» ανοιχτές πόρτες, όταν μας «αποκαλύπτει» το ρόλο των τραπεζών ή την γραφειοκρατική πολιτική της ευρωζώνης. Συνεπώς, ταυτίζεται με το βλέμμα του μέσου πολίτη που δεν είναι σε θέση να κατανοήσει παρά μόνο τις «ληστρικές» διαθέσεις της ΕΚΤ και των «αιμοβόρων» hedge funds.
Αυτός όμως ο μέσος πολίτης, μπορεί να οργιστεί πολύ εύκολα ή και να δικαιολογήσει έναν κώδικα «αντιαξιών» στο πρόσωπο του Τζόκερ και του Βαρουφάκη. Είναι καλύτερα για εκείνον να επενδύσει στην αντισυστημική αγανάκτηση από την λογική επεξεργασία των δεδομένων. Τα οποία είτε δεν μπορεί να κατανοήσει είτε δεν μπορεί να συμμετέχει σ΄αυτά.
Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με το προφίλ του προέδρου Τραμπ. Όταν ανακοινώνει στο twitter πως θα καταστρέψει την οικονομία της Τουρκίας αν ξεπεράσει τα όρια… ο μέσος Αμερικανός – κυρίως εκείνος της ενδοχώρας- αισθάνεται ταύτιση με μία περίεργη αλλά εντυπωσιακή πολιτική δραματοποίηση. Δεν αντιλαμβάνεται τι σημαίνει να δηλώνει κάτι τόσο απρόβλεπτο για την παγκόσμια οικονομία ο πρόεδρος των ΗΠΑ αλλά ικανοποιείται από την δήλωση της αποφασιστικότητάς του.
Σε μια περίοδο που όλο και περισσότεροι άνθρωποι ακολουθούν πολιτικά πρόσωπα που συνειδητά αμφισβητούν την κοινή λογική, δρουν ενστικτωδώς κι επικροτούν τους κοινωνικούς διαχωρισμούς, περσόνες όπως ο Βαρουφάκης, ο Τραμπ και ο Τζόκερ θριαμβεύουν στο θυμικό τους.
Που καταλήγουμε; Ότι ο Βαρουφάκης γίνεται πλούσιος από την απίστευτη δραματοποίηση του εαυτού του, ότι ο Τραμπ γίνεται πρόεδρος της Αμερικής και ότι ο Τζόκερ γεμίζει ασφυκτικά τις αίθουσες.
Συνειδητοποιούμε επίσης ότι οι σύγχρονες δημοκρατίες αρχίζουν να παραδίδονται στα ταπεινά ένστικτα των ημιμαθών πολιτών τους. Οι οποίοι, από τη μία, έχουν εκθρέψει την ψευδαίσθηση ότι ξέρουν τα πάντα κι από την άλλη, αισθάνονται παρείσακτοι σε όλες τις αποφάσεις της εξουσίας. Τόσο παρείσακτοι που μόλις εμφανίζεται κάποιος «τζόκερ» σπεύδουν αμέσως να τον ηρωοποιήσουν.
Καταλήγοντας, ο αληθινός «Joker» αποδείχτηκε πιο γοητευτικός από τον «ιμιτασιόν», Βαρουφάκη στην ταινία τους Γαβρά. Ίσως γιατί ο Γιάνης κάνει πλέον, το λάθος να απομυθοποιείται καθημερινά. Ίσως γιατί το κλασικό κερδίζει διαχρονικά, το εφήμερο…
