Μία από τις αγαπημένες μου ρήσεις είναι αυτή που λέει «δείξε μου τις επικρατούσες ιδέες μιας κοινωνίας και θα σου πω το μέλλον της». Αυτή τη φράση την αγαπώ γιατί περιλαμβάνει μέσα της μία πλειάδα εννοιών που ως φιλελεύθερος έχω σε μεγάλη εκτίμηση.
Είναι βαθύτατα δημοκρατική διότι υποδηλώνει ότι οι επικρατούσες ιδέες σε κάποιο βαθμό πραγματώνονται ή τουλάχιστον καθορίζουν την κατεύθυνση μίας χώρας. Είναι κυνική προς την εξουσία διότι υποννοεί πως αργά ή γρήγορα οι πολιτικοί θα ακολουθήσουν τις ιδέες των πολιτών προκειμένου να εξυπηρετήσουν το δικό τους ατομικό συμφέρον. Είναι σοφή γιατί αναδεικνύει τον ρόλο που παίζουν οι ιδέες και οι ιδεολογίες στον μακροπρόθεσμο προσανατολισμό μίας κοινότητας ελεύθερων ανθρώπων.
Η σπουδαία φιλελεύθερη κοινωνική επιστήμονας Ντίρντρε Μακλόσκι, στην τριλογία “Η Εποχή των Αστών” (The Bourgeois Era) εντοπίζει τις ιδεολογικές ζυμώσεις του 17ου και 18ου αιώνα ως το κύριο αίτιο για την αστική επανάσταση και κατ’ επέκταση τον σύγχρονο κόσμο. Αν, λοιπόν, οι οι επικρατούσες ιδέες είναι τόσο ισχυρές, τι πιο φυσιολογικό από την απόπειρα μέτρησής τους;
Την απάντηση σε αυτό το ερώτημα δίνει ο νέος δείκτης του Atlas Network με τίτλο “Ο Παγκόσμιος Δείκτης Οικονομικής Νοοτροπίας” ο οποίος προσπαθεί να συγκρίνει τις τάσεις και την στάση 74 χωρών ως προς την ελεύθερη αγορά. Για να το πετύχει αυτό χρησιμοποιεί στοιχεία από τις πιο έγκυρες διεθνείς δημοσκοπήσεις αξιών, όπως το World Values Survey και το European Values Survey, και αξιολογεί τις τοποθετήσεις κάθε χώρας έναντι σημαντικών ζητημάτων όπως την ιδιωτική ανταγωνιστική οικονομία, την αναδιανομή των εισοδημάτων, και την ατομική ευθύνη.
Στην κορυφή του δείκτη, δηλαδή οι χώρες των οποίων οι πολίτες είναι θετικότερα διακείμενη στην ελεύθερη αγορά, βρίσκονται κατά σειρά η Νέα Ζηλανδία, η Τσεχία, η Σουηδία, οι Ηνωμένες Πολιτείες, και Δανία. Αντίθετα, οι πολίτες της Βοσνίας, του Μπαγκλαντές, της Μιανμάρ, του Μαυροβουνίου και του Αζερμπαϊτζάν έχουν τη χειρότερη γνώμη για τους θεσμούς και τις αξίες της ελεύθερης αγοράς. Η χώρα μας βρίσκεται μαζί με την Ιταλία στην 53η θέση, λίγο χειρότερα από την κομμουνιστική Κίνα και τη σοσιαλιστική Βολιβία, καταλαμβάνοντας τη χειρότερη θέση εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το εντυπωσιακότερο χαρακτηριστικό της κατάταξης της χώρας μας είναι η εξαιρετικά χαμηλή επίδοση στον τομέα της ατομικής ευθύνης, δηλαδή στην πεποίθηση των πολιτών ότι η οικονομική τους θέση είναι πρωτίστως ζήτημα ατομικής ευθύνης και προσπάθειας.
Φυσικά, οι επικρατούσες ιδέες δεν είναι στατικές αλλά αποτέλεσμα πολλών πολιτισμικών, ιστορικών, πολιτικών, και κοινωνικών παραγόντων. Υπό αυτό το πρίσμα, ο συγκεκριμένος δείκτης δείχνει το δρόμο που πρέπει να ακολουθήσουν οι φιλελεύθερες δυνάμεις κάθε χώρας αν θέλουν να αυξήσουν την οικονομική τους ελευθερία. Όμως, δείχνει και κάτι ακόμα. Ποιες χώρες έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να επωφεληθούν από την οικονομική ανάπτυξη και ευημερία που φέρνουν οι ελεύθερες αγορές. Αν μου δινόταν η δυνατότητα, θα πόνταρα με σιγουριά στις πέντε πρώτες.
