Με ανακούφιση πληροφορηθήκαμε ότι απελευθερώθηκαν τα 74 δισ. του πακέτου ανάκαμψης, κάτι το οποίο είναι ζωτικό για την οικονομία μας εν μέσω της κρίσεως του κορονοϊού. Ωστόσο, διαβάζοντας το τελικό κείμενο της Συνόδου Κορυφής της 11ης Δεκεμβρίου απογοητευτήκαμε όταν συνειδητοποιήσαμε ότι δεν συμπεριελήφθησαν άμεσες ενισχυμένες κυρώσεις κατά της Τουρκίας, κάτι που ζητούσαν επιμόνως η Ελλάδα και η Κύπρος. Αυτή η δυσάρεστη εξέλιξη αποτελεί αφορμή να συνειδητοποιήσουμε κάποια βασικά πράγματα τα οποία, αν και γνωστά, τα παραβλέπουμε.
1. Συμφέροντα
Είναι σαφές ότι τα κράτη-μέλη της ΕΕ έχουν βασικά κοινές αρχές και αξίες αλλά όχι απολύτως συγκλίνοντα συμφέροντα. Τα συγκλίνοντα ή αποκλίνοντα συμφέροντα αυτά αφορούν κυρίως στην οικονομική πολιτική, το εμπόριο και την ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων, κεφαλαίων και αγαθών. Η ΕΕ δεν είναι μια πολιτική ή αμυντική ένωση με την έννοια μιας συμμαχία. Η εξωτερική πολιτική των ευρωπαϊκών χωρών δεν είναι ενιαία και μάλιστα, ορισμένες φορές, αυτό οδηγεί σε συγκρούσεις μεταξύ των κρατών-μελών. Οι Γερμανοί, οι Ιταλοί και οι Ισπανοί δεν είναι οι κακοί της υπόθεσης. Είναι κράτη που, όπως όλα, θέλουν να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους - και καλά κάνουν. Το ίδιο κάναμε και εμείς όταν ασκήσαμε βέτο στις κυρώσεις εναντίον της Κίνας.
Μην ξεχνάμε επίσης ότι οι οικονομικές κυρώσεις κατά μιας μεγάλης οικονομίας όπως η τουρκική με την οποία υπάρχει συνεχής αλληλεπίδραση είναι και κυρώσεις κατά της χώρας που τις επιβάλει. Οι κυρώσεις θίγουν και τις δύο πλευρές, έχουν αμφίδρομα οικονομικά αποτελέσματα. Αυτό θέλουν να αποφύγουν η Γερμανία και οι λοιπές χώρες σε μια δύσκολη περίοδο όπου η οικονομία τους έχει πληγεί από την πανδημία.
Σκεφτείτε ότι από τις μεγάλες χώρες μόνο η Γαλλία ψήφισε κατά της Τουρκίας, αλλά το έκανε γιατί είναι η μόνη που δεν έχει πάψει να σκέφτεται τον διεθνή της ρόλο και τα γεωστρατηγικά της συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο. Η συμμαχία Ελλάδος – Γαλλίας είναι ένας τρόπος ανάσχεσης του ενισχυμένου ρόλου της Τουρκίας στην Μεσόγειο κάτι που βλάπτει τα γαλλικά συμφέροντα. Με δυο λόγια: Οι πάντες φέρθηκαν φυσιολογικά, ο καθένας σε σχέση με τα συμφέροντά του.
2. Η Τουρκία δεν είναι απομονωμένη
Στην Ελλάδα, απομονώνοντας τις δηλώσεις των Γάλλων και των Αυστριακών καλλιεργούμε την ψευδαίσθηση ότι η Τουρκία είναι απομονωμένη. Η πραγματικότητα είναι δυστυχώς διαφορετική: Πράγματι η ελληνική και κυπριακή εξωτερική πολιτική έχουν καταφέρει την συσπείρωση μιας σειράς κρατών (Αίγυπτος-Ισραήλ-Εμιράτα) απέναντι στην αναθεωρητική Τουρκία. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η Τουρκία είναι απομονωμένη. Τουναντίον, έχει απλώσει τα πλοκάμια της σαν ένα χταπόδι στην ευρύτερη περιοχή μας, από τον Καύκασο και τα Βαλκάνια, μέχρι τη Μέση Ανατολή, την Βόρεια Αφρική και το Κέρας της Αφρικής. Διατηρεί επίσης φίλους και εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Την Ουγγαρία, την Βουλγαρία, την Ιταλία, αλλά και το Ηνωμένο Βασίλειο μέχρι το BREXIT. Η Σύνοδος Κορυφής έδειξε ότι η προσπάθεια απομόνωσης της Τουρκίας έχει τα όριά της. Περιμένουμε από τους εταίρους μας να δράσουν βάσει υψηλών αρχών και εκπλησσόμεθα που δεν παραβλέπουν τα συμφέροντά τους. Αλλά και εμείς, όπως και εκείνοι, συχνά προτιμούμε να εξυπηρετούμε τα συμφέροντά μας παρά υψηλές αρχές. Όλοι το ίδιο κάνουμε.
3. Η Τουρκία είναι σημαντική για την Ευρώπη
Η Τουρκία λοιπόν δεν είναι τόσο απομονωμένη και επιπλέον είναι σημαντική για την Ευρώπη, τουλάχιστον για την πλειοψηφία των ευρωπαϊκών κρατών. Διαθέτει επίσης έναν από τους ισχυρότερους στρατούς του ΝΑΤΟ. Μπορεί να δρα εκτός των ορίων του ΝΑΤΟ σε Συρία, Λιβύη, Μεσόγειο, Ναγκόρνο Καραμπάχ, όμως τα δυτικά κράτη συνεχίζουν να την βλέπουν ως σύμμαχο.
Επιπλέον, όπως το είπαμε ήδη, ας μην ξεχάσουμε να οικονομικά συμφέροντα των Ευρωπαίων στην Τουρκία: Πρόκειται για μια τεράστια αγορά 83 εκατομμυρίων, για μια χώρα η οποία φιλοξενεί έναν μεγάλο αριθμό ευρωπαϊκών βιομηχανιών, για να μην μιλήσω για την αλληλεξάρτηση που υπάρχει στον τομέα των κεφαλαίων και στον τραπεζικό τομέα μεταξύ της Τουρκίας και των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου πλην Ελλάδας. Η Ισπανία για παράδειγμα είναι ιδιαιτέρως εκτεθειμένη κεφαλαιουχικά με τα δάνεια που έχει εκδώσει αξίας 90 δισ.! Η Τουρκία είναι επίσης σημαντική για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης δεδομένου ότι από τα εδάφη της περνάει ένας σημαντικός αριθμός αγωγών φυσικού αερίου (TurkStream, TANAP).
Τέλος, δεν πρέπει να λησμονούμε τον ρόλο της Τουρκίας στο προσφυγικό/μεταναστευτικό ζήτημα. Στην Τουρκία βρίσκονται σχεδόν τέσσερα εκατομμύρια Σύροι πρόσφυγες και ένας πολύ μεγάλος αριθμός προσφύγων και μεταναστών που προέρχονται από άλλες περιοχές. Οι πολιτικές ελίτ εντός ΕΕ τρέμουν στην ιδέα μιας νέας μεταναστευτικής κρίσης η οποία θα οδηγούσε στην πτώση τους.
4. Η Ελλάδα πρέπει να κοιτάξει αλλού
Είμαστε μια ευρωπαϊκή χώρα. Αυτό δεν το αμφισβητεί κανείς. Όμως αναφορικά με την αντιμετώπιση της Τουρκίας δεν πρέπει να ελπίζουμε μόνο στην ΕΕ για τους λόγους που ανέφερα ανωτέρω. Οφείλουμε να προχωρήσουμε στην περαιτέρω σύσφιγξη των σχέσεών μας με κράτη τα οποία απειλούνται από τις πολιτικές του Ερντογάν. Τα περισσότερα από τα κράτη αυτά αγωνίζονται εδώ και σχεδόν μια δεκαετία κατά της προσπάθειας της Άγκυρας να διεισδύσει στην Μέση Ανατολή και να δημιουργήσει σχέσεις εξάρτησης με φιλικά προσκείμενα προς αυτήν καθεστώτα υπό την Μουσουλμανική Αδελφότητα. Επίσης, τα περισσότερα από τα κράτη αυτά δεν έχουν ιδιαίτερες σχέσεις οικονομικής αλληλεξάρτησης με την Τουρκία, γι’ αυτό και πρόσφατα προχώρησαν σε μποϊκοτάζ των τουρκικών προϊόντων.
Επομένως καλώς πράττουμε που χρησιμοποιούμε σε αυτές τις χώρες ένα σημαντικό πολιτικό και διπλωματικό μας κεφάλαιο. Το Ισραήλ, η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Ιορδανία και το Μαρόκο είναι ορισμένες από τις χώρες με τις οποίες πρέπει να συνεχίσουμε την προσπάθεια δημιουργίας συμμαχιών. Γιατί σταματήσαμε π.χ. να ασχολούμαστε με την Λιβύη την ώρα που Τουρκία και Ιταλία ενισχύουν τον Σάρατζ; Γιατί δεν προχωράμε με πιο γοργούς ρυθμούς στην αναβάθμιση των σχέσεων με την Ινδία, όταν η Τουρκία έχει κτίσει μια στρατηγική και αμυντική σχέση με το Πακιστάν ;
Συμπέρασμα
Για άλλη μια φορά φάνηκε, ότι η ιδιότητά μας ως κράτους-μέλους της ΕΕ, δεν σημαίνει αυτόματα ότι μπορούμε να βασιζόμαστε, πέραν ενός σημείου, στην ΕΕ για την ασφάλειά μας. Η ΕΕ δυστυχώς δεν αποτελεί έναν καθαρά πολιτικό και σίγουρα όχι έναν αμυντικό οργανισμό. Τα κράτη εξυπηρετούν τα κοινά ευρωπαϊκά μας συμφέροντα, αλλά και τα καθαρώς δικά τους συμφέροντα δεν παύουν να είναι πολύ μεγάλα. Βασιστήκαμε στην ρητορική που χρησιμοποίησαν η Γαλλία και η Αυστρία πιστεύοντας ότι η Τουρκία είναι επιτέλους απομονωμένη. Η Τουρκία όμως δεν είναι και ούτε πρόκειται να βρεθεί απομονωμένη. Αυτό σημαίνει ότι η στρατηγική μας χρειάζεται συνεχή διεύρυνση, επέκταση και ενδυνάμωση. Η Ευρώπη αποδείχθηκε κατώτερη των προσδοκιών μας γιατί οι προσδοκίες μας ήταν ανώτερες των δυνατοτήτων μας.
