Δυστυχώς, παρά τα τρία Μνημόνια, φαίνεται ότι δεν μάθαμε και, με πρωτοβουλία της κυβέρνησης, βαδίζουμε και πάλι πάνω στην πεπατημένη.
Στη φράση αυτή συνοψίζει τον βασικό του φόβο για το 2019 ο καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Πάνος Τσακλόγλου, εξηγώντας ότι η κυβέρνηση έχει εξαγγείλει για φέτος - χρονιά όπου το διεθνές περιβάλλον σίγουρα θα δυσκολέψει την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας- μέτρα που ενισχύουν τη κατανάλωση αντί να θωρακίζουν με επενδύσεις τη παραγωγική βάση της χώρας. Ταυτόχρονα μιλά για μια προσπάθεια ανατροπής σειράς μεταρρυθμίσεων προηγουμένων ετών, και για τον ορατό κίνδυνο ενός δημοσιονομικού εκτροχιασμού ως αποτέλεσμα ενός ιδιότυπου δικαστικού ακτιβισμού.
Αν και δεν θεωρεί άμεσο τον κίνδυνο προσφυγής της χώρας σε νέα δανειακή βοήθεια, αφού το ταμειακό απόθεμα αρκεί για περισσότερο από δύο χρόνια, εντούτοις αναγνωρίζει ότι αυτό το ενδεχόμενο θα παραμονεύει πάντα, όσο θα καθυστερεί η μόνιμη και όχι η παροδική έξοδος της χώρας στις αγορές.
Εξάλλου, όπως λέει, όσο παραμένουν υψηλά τα spreads (σχεδόν 419 μονάδες βάσης), τόσο θα ανεβαίνει και το κόστος δανεισμού των επιχειρήσεων. Τέλος, εκτιμά ότι όσο πιο γρήγορα γίνουν εκλογές και από αυτές προκύψει κυβέρνηση με σταθερό μεταρρυθμιστικό προσανατολισμό τόσο καλύτερες θα είναι για την Ελλάδα οι πιθανότητες για πιο στιβαρή ανάπτυξη.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Κάντε μας τη δική σας πρόβλεψη για την ελληνική οικονομία το 2019. Σε τι ελπίζετε και τι σας φοβίζει περισσότερο;
Η ελληνική οικονομία έχει τη δυνατότητα να επιτύχει αξιοπρεπείς ρυθμούς ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια, κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις.
Όμως, το 2019 είναι έτος πολλαπλών εκλογών για τη χώρα μας και στην Ελλάδα οι εκλογές γίνονται συνήθως σε εξαιρετικά πολωμένο κλίμα και είναι συνδεδεμένες με παροχολογία.
Δυστυχώς, παρά τα τρία Μνημόνια, φαίνεται ότι δεν μάθαμε και, με πρωτοβουλία της κυβέρνησης, βαδίζουμε και πάλι πάνω στην πεπατημένη. Τα μέτρα που εξήγγειλε η κυβέρνηση αντί να θωρακίζουν την παραγωγική βάση της χώρας μας μέσω της ενίσχυσης των ιδιωτικών και δημοσίων επενδύσεων, ουσιαστικά ενισχύουν την κατανάλωση.
Επιπρόσθετα, γίνεται προσπάθεια ανατροπής σειράς μεταρρυθμίσεων των προηγουμένων ετών με αρνητικές συνέπειες στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, ενώ είναι ορατός και ο κίνδυνος ενός δημοσιονομικού εκτροχιασμού σαν αποτέλεσμα ενός ιδιότυπου δικαστικού ακτιβισμού. Ταυτόχρονα, το ευνοϊκό εξωτερικό περιβάλλον της προηγούμενης τριετίας αποτελεί παρελθόν, γεγονός που δυσκολεύει ακόμα περισσότερο την προσπάθεια ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας.
- Το ρωτώ γιατί αναλυτές και ξένα δημοσιεύματα, επαναφέρουν τα σενάρια ότι όσο η χώρα καθυστερεί να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των αγορών, ίσως χρειαστεί νέα δανειακή βοήθεια. Είναι απλά ένα σενάριο κινδυνολογίας ή μπορεί να έχει βάση.
Κατά την άποψή μου, ο κίνδυνος αυτός είναι υπαρκτός αλλά όχι άμεσος.
Το ταμειακό απόθεμα που διαθέτει η χώρα, μπορεί να μας κρατήσει εκτός αγορών περισσότερο από δύο χρόνια. Όμως, η συνεχιζόμενη αποκοπή από τις αγορές θα είναι μία ιδιαίτερα αρνητική εξέλιξη. Αν δεν έχουμε αποκτήσει πλήρη πρόσβαση στις αγορές με λογικά επιτόκια πριν την εξάντληση του ταμειακού αποθέματος, η αίτηση προς τους εταίρους μας για νέα δανειακή σύμβαση θα αποτελεί μονόδρομο και δεν είμαι βέβαιος αν, σε πολιτικούς όρους, θα είναι εφικτή.
Επιπλέον, η διατήρηση των αποδόσεων των ομολόγων του Ελληνικού δημοσίου σε υψηλά επίπεδα αυξάνει το κόστος κεφαλαίου του ιδιωτικού τομέα, με συνακόλουθες αρνητικές συνέπειες για τις επενδύσεις, την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και το ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης.
Επομένως, η υιοθέτηση πολιτικών που συμβάλουν στην ανάκτηση της εμπιστοσύνης των αγορών είναι καθοριστικής σημασίας για τις προοπτικές της οικονομίας.
- Το 2019 εκτιμάται ότι θα είναι η χειρότερη χρονιά μετά την τελευταία θετική τετραετία της ευρωπαϊκής οικονομίας. Σε τι βαθμό πιστεύετε ότι θα επηρεάσει αυτό την Ελλάδα σε συνδυασμό με μια σειρά από άλλες εστίες αβεβαιότητας (Brexit, απρόβλεπτος Τραμπ, εμπορικοί πόλεμοι, έξαρση λαϊκισμού, ευρωεκλογές);
Λόγω της καταστροφικής «περήφανης διαπραγμάτευσης» του 2015, αλλά και των παρατεταμένων αψιμαχιών με τους δανειστές κατά την πρώτη διετία του τρίτου Μνημονίου, η Ελλάδα έχασε την εξαιρετικά ευνοϊκή διεθνή συγκυρία της προηγούμενης τριετίας και επιχειρεί να επαναπροσεγγίσει τις διεθνείς αγορές κάτω από σαφώς πιο αντίξοες συνθήκες.
Οι παράγοντες που αναφέρατε νωρίτερα, σίγουρα θα επηρεάσουν αρνητικά την ευρωπαϊκή, αλλά και την παγκόσμια, οικονομία, με αρνητικές επιπτώσεις στις ελληνικές εξαγωγές και τις προοπτικές ανάκαμψης της οικονομίας. Το πόσο μεγάλη θα είναι η επίδραση θα εξαρτηθεί από την ένταση αυτών των παραγόντων – αλλά, σίγουρα, θα είναι αρνητική.
- Εν κατακλείδι αρκετοί εκτιμούν ότι το καλό σενάριο για την Ελλάδα είναι να προκηρυχθούν σύντομα εκλογές, ενώ το κακό σενάριο συνεπάγεται μια προεκλογική περίοδο που θα παραταθεί για αρκετούς μήνες μέσα σε ένα διεθνές σκηνικό με αναταράξεις. Ποια η γνώμη σας;
Από άποψη αρχής είμαι υπέρ της ύπαρξης σταθερών εκλογικών κύκλων και αποφυγής πρόωρων εκλογικών αναμετρήσεων.
Παρ' όλα αυτά, στη συγκεκριμένη συγκυρία, μία μακρόσυρτη προεκλογική περίοδος με απανωτές αναμετρήσεις και αυξανόμενη παροχολογία μπορεί να βλάψει σοβαρά την οικονομία. Επομένως, έχει έρεισμα η άποψη ότι όσο πιο γρήγορα γίνουν εκλογές και από αυτές προκύψει κυβέρνηση με σταθερό μεταρρυθμιστικό προσανατολισμό τόσο καλύτερες θα είναι οι αναπτυξιακές προοπτικές της οικονομίας.
*Ο κ. Πάνος Τσακλόγλου είναι καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρώην επικεφαλής του Σώματος Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων.
