Του Κυριάκου Αθανασιάδη
Υπάρχουν λογιών-λογιών όψεις της πολυπολιτισμικότητας. Και όχι όλες τους αποτυχημένες. Φέρ' ειπείν, η πολυπολιτισμικότητα ως το αντίθετο της κοινωνικής συνοχής, ως πολιτική δημιουργίας θυλάκων πολιτισμικής ιδιαιτερότητας και απομόνωσης, ενθάρρυνσης των ποικίλων εθνοτικών ομάδων να προσκολλώνται σε συνήθειες, αλλά και νόμους, της πατρίδας τους, ή ως στρατηγική να υπερτονιστούν τα δικαιώματα των εθνικών μειονοτήτων εις βάρος της πλειοψηφίας των ντόπιων, έχει κριθεί μάλλον ως αφελής. (Όπως και εγώ, που το κατάλαβα από τους τελευταίους).
Ενδεχομένως, εάν ο αριθμός των μεταναστών ήταν περιορισμένος, η προσπάθεια ενσωμάτωσης των κοινοτήτων τους στις χώρες υποδοχής που εφάρμοσαν κάποιο πολυπολιτισμικό μοντέλο (Βρετανία, Γαλλία, Σουηδία κ.α.) να μην αποτύγχανε. Αλλά οι μεταναστευτικές ροές δεν στερεύουν, οι άνθρωποι πάντα αναζητούν και θα αναζητούν μία καλύτερη ζωή —και μια καλύτερη πατρίδα—, και οι χώρες της Δυτικής Ευρώπη (όπως και η Βόρεια Αμερική και η Ωκεανία) είναι οι μόνοι στόχοι: δεν υπάρχουν άλλοι.
Οι μεγάλοι αριθμοί λοιπόν, από τη μία, οι πολυπληθείς, αυξανόμενες τόσο εξωτερικά (από τις χώρες καταγωγής) όσο και εσωτερικά κοινότητες (οι μετανάστες, είτε μιλάμε για τους Έλληνες στην Αμερική έναν αιώνα πριν είτε για τους Αφρικανούς ή τους Σύρους και Αφγανούς σήμερα, πάντα στηρίζουν τις ελπίδες τους στα παιδιά τους), και η προφανής πολιτισμική απόσταση μεταξύ ντόπιων και μεταναστών, από την άλλη (κυρίως έναντι των μουσουλμάνων), δημιούργησαν προβλήματα αλλού λιγότερο και αλλού περισσότερο εκρηκτικά. (Προσοχή, δεν μιλώ για την ισλαμιστική τρομοκρατία εδώ, που είναι κάτι εντελώς διαφορετικό).
Η ευρωπαϊκή Αριστερά, μολονότι υπεραναλυτική όποτε το θέλει, έπαιξε ουσιαστικό ρόλο στη διόγκωση αυτών των προβλημάτων, γιατί ποτέ δεν έδωσε στις αναλύσεις της την, ας πούμε, πρέπουσα σημασία στις πολιτισμικές διαφορές μεταναστών και γηγενών, ή και μεταξύ μεταναστών προερχόμενων από διαφορετικές κουλτούρες, ενώ η ανάγκη ενσωμάτωσης των ξένων στην κοινωνία αμφισβητήθηκε μάλλον έντονα και επί πολύ από τις τάξεις της και τους διανοουμένους της. Από την άλλη, το πρόβλημα της ανεργίας σε στρώματα του πληθυσμού με κοινές ή περίπου κοινές επαγγελματικές διεξόδους με τους μετανάστες μάλλον «γύρισε μπούμερανγκ», καθώς αφαίρεσε δυνητικούς ψηφοφόρους ή υποστηρικτές από την ίδια την Αριστερά —που στάθηκε πάντα αντίθετη σε κάθε, ακόμη και ήπια, «αντιμεταναστευτική και αντιπολυπολιτισμική πολιτική»—, δυναμώνοντας κινήσεις και κόμματα της Ακροδεξιάς — σήμερα το βλέπουμε πολύ καθαρά αυτό σε όλη την Ευρώπη, μία ζοφερή «Ευρώπη των Εθνών» που αναδύεται σιγά-σιγά και που δεν υπάρχει ούτε μία πιθανότητα, έτσι και τα καταφέρει τελικώς να επικρατήσει, να μη μας οδηγήσει σε μεγάλους πολέμους, γενικευμένη φτώχεια για όλους και μία ήπειρο διαλυμένη και εχθρική με την ψυχή της την ίδια.
Ας είναι. Έλεγα λοιπόν στην αρχή αυτού του σημειώματος ότι υπάρχουν λογιών-λογιών όψεις της πολυπολιτισμικότητας και ότι δεν είναι όλες τους αποτυχημένες. Μία από αυτές τις όψεις τη βλέπω καθημερινά εδώ στη γειτονιά μας, κατά την ώρα του lunch brake, όρου που μέχρι πρότινος αγνοούσα, ή τέλος πάντων όρου που τον ήξερα μόνο από τις ταινίες.
Μεταξύ 12:30 και 13:30 λοιπόν, ώρα που κάνω τη δεύτερη βόλτα της ημέρας με τον σκύλο μου, τα μαγαζιά, οι δρόμοι, η πλατεία, τα παγκάκια, τα σταντ και τα πεζούλια της γειτονιάς γεμίζουν ασφυκτικά από κόσμο που τρώει το μεσημεριανό του (κρέας, λουκάνικα, μακαρόνια, σούσι, σαλάτες, βέγκαν τροφές και άλλα τέτοια ύποπτα χορταρικά), που καπνίζει στα όρθια, συζητά, γελάει, χαζεύει στο κινητό ή απλώς στέκεται μασουλώντας ένα σάντουιτς και σκέφτεται. Οι άνθρωποι αυτοί είναι από κάθε γωνιά του πλανήτη, έχουν ένα σωρό αποχρώσεις, έχουν άλλα μαλλιά, βαψίματα και κουρέματα, και μερικοί έχουν πραγματικά περίεργες φάτσες (είναι κι ένας Νορβηγός αλμπίνο με βαμμένα μπλε μαλλιά — σχεδόν δεν φαίνεται, αν εξαιρέσεις τα μαλλιά του), και τέλος πάντων κάνουν διάλειμμα. Το διάλειμμα, εδώ που ζω, είναι ιερό, ακόμη και οι τράπεζες κλείνουν μία ώρα το μεσημέρι — όπως έτυχε να πληροφορηθώ την περασμένη εβδομάδα, έντρομος, καθώς φοβήθηκα πως είχε γίνει ληστεία.
Τώρα, η γειτονιά μου έχει πέντ'-έξι μοντέρνα κτίρια γραφείων όπου νοικιάζουν χώρους ή και ολόκληρους ορόφους καμιά εκατοστή μεγάλες εταιρίες, οι περισσότερες από αυτές πολυεθνικές. Οι άνθρωποι που κάνουν διάλειμμα και μασουλάνε έξω ή στα εστιατόρια και τα καφέ είναι υπάλληλοί τους, στελέχη που λένε. Οι περισσότεροι είναι ανάμεσα στα 25 και τα 40-45, όχι μεγαλύτεροι. Ήρθαν εδώ —ξαναλέω— από όλο τον κόσμο: θα δεις, κυριολεκτικά, κάθε φυλή του Ισραήλ. Και, μολονότι ίσως σκληροί στη δουλειά τους, αν κρίνω από το πώς συζητούν μεταξύ τους, είναι μάλλον ειρηνικής ιδιοσυγκρασίας. ΑΥΤΟ λοιπόν είναι μια όψη, ένα είδος πολυπολιτισμικότητας που λειτουργεί — και που αποδίδει.
Ξέρω τι θα πείτε. Ότι μιλώ για… στελέχη, όταν οι περισσότεροι άνθρωποι που ζητούν δουλειά και μια δεύτερη ευκαιρία στην Ευρώπη έρχονται εδώ πάνω σε σαπιοκάραβα, και θαλασσοπνίγονται στο Αιγαίο και σε όλη τη Μεσόγειο. Δεν είναι το ίδιο πράγμα, θα μου πείτε. Ασφαλώς και δεν είναι. Όμως, αν μου επιτρέπετε, το πρόβλημα της πολυπολιτισμικότητας που έλεγα στην αρχή είναι άλλο από αυτό που υποχρεούται να αντιμετωπίσει θετικά, επιλύοντάς το δραστικά, η Δύση. Είναι άλλο από τον πόλεμο και τη φτώχεια που ξεσηκώνει όλο και μεγαλύτερες μάζες ανθρώπων, στρέφοντάς τες κατ' ανάγκην προς την Ευρώπη και αλλού.
Αλλά και πάλι: ναι, έχετε δίκιο. Άλλο πράγμα οι υπάλληλοι των μεγάλων εταιριών. Από τους οποίους έχουμε πολλούς, και είναι να 'ρθουν άλλοι τόσοι κι άλλοι τόσοι, γιατί η χώρα εδώ το ευνοεί και το επιδιώκει. Άνθρωποι που θα έρθουν, θα εργαστούν και θα δημιουργήσουν πλούτο. Και που θα αυξήσουν το ΑΕΠ της χώρας. Μιας χώρας που ίσως —ίσως— θα χρησιμοποιήσει ένα μέρος του για να βοηθήσει, όχι τους μετανάστες, αλλά τις χώρες καταγωγής τους — ώστε να πάψουν να «παράγουν» μετανάστες. Θα το κάνει; Δεν ξέρω. Μπορεί. Με μια Αριστερή κυβέρνηση ίσως. (Αν και σας ακούω να γελάτε).
Εν πάση περιπτώσει, κλείνοντας, ας πω κάτι θεωρητικώς άσχετο με όλα αυτά. Μιλώ λοιπόν για τις δεκάδες πολυεθνικές που έχουν γραφεία, hub, mub κ.ο.κ. στη χώρα όπου ζω, απασχολώντας δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενους. Άραγε γιατί να μην το κάνουν και στην έρμη την Ελλάδα αυτό; Εμείς τι έχουμε; Είμαστε του πεταματού; Κλέφτες θα γίνουμε;
Αυτό ακριβώς συζητούσαμε με έναν καλό φίλο τις προάλλες εδώ, ο οποίος —αφού πρώτα μού ανέλυσε τις διαφορές των δύο φορολογικών συστημάτων κάνοντας την πέτσα μου να σηκωθεί— είχε την καλοσύνη να μου στείλει και το παρακάτω απόκομμα μιας ιντερνετικής εφημερίδας, από τις 27.6.2012. Αυτό:
Εμπρηστική επίθεση στα γραφεία της Microsoft στο Μαρούσι. — Επίθεση στα γραφεία της Microsoft στο Μαρούσι πραγματοποίησαν τα ξημερώματα άγνωστοι. Όπως έγινε γνωστό, τρεις ένοπλοι κουκουλοφόροι εισέβαλαν στην είσοδο του κτιρίου με ένα φορτηγάκι, το οποίο αποδείχτηκε ότι ήταν κλεμμένο, και αφού έδιωξαν τον φύλακα, περιέλουσαν τον χώρο με εύφλεκτο υλικό και στη συνέχεια έβαλαν φωτιά, καίγοντας και το φορτηγάκι. Από τη φωτιά προκλήθηκαν υλικές ζημιές, ενώ οι ένοπλοι διέφυγαν. Μέσα στο φορτηγάκι βρέθηκαν μπιτόνια με εύφλεκτο υλικό και γκαζάκια. Τις έρευνες ανέλαβε η αντιτρομοκρατική υπηρεσία. Η εταιρία, τα γραφεία της οποίας θα παραμείνουν σήμερα κλειστά, εξέδωσε την ακόλουθη ανακοίνωση: «Σήμερα, Τετάρτη 27 Ιουνίου, τις πρώτες πρωινές ώρες, το κτίριο της Microsoft στην Αθήνα δέχτηκε επίθεση από δράστες, οι οποίοι εισέβαλαν με ένα βαν εντός της εισόδου του κτιρίου, ανάγκασαν τους δύο υπαλλήλους του προσωπικού ασφάλειας να εξέλθουν του χώρου και στη συνέχεια έβαλαν φωτιά στο βαν. Προτεραιότητά μας είναι οι άνθρωποί μας και είμαστε ευγνώμονες που δεν υπήρξαν τραυματίες και όλο το προσωπικό είναι ασφαλές. Αναμένουμε την ολοκλήρωση των ερευνών της αστυνομίας προκειμένου να σχηματίσουμε ολοκληρωμένη εικόνα για την υπόθεση».
Γι' αυτό οι τύποι που βλέπω να μασουλάν τις σαλάτες τους κάνοντας βόλτα με τον σκύλο μου είναι εδώ, στην Πράγα, και όχι στην Αθήνα. Γιατί κάποιοι δεν τους ήθελαν στην Αθήνα. Η Αθήνα δέον όπως μείνει φτωχή — και χειραγωγήσιμη. Μια πόλη μόνη. Και πολυπολιτισμική βεβαίως-βεβαίως. Αλλά με τον άλλο τρόπο.
