Ο αριστερός λαϊκισμός έχει οδηγήσει σε καταστρατήγηση του κράτους δικαίου και των ελευθεριών στη Λατινική Αμερική. Τον τόνο δίνει η έντονη ενεργειακή φτώχεια, το γεγονός ότι το σύστημα επιχειρεί να ελέγξει κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής και οικονομικής ελευθερίας των πολιτών. Αλλά η λύση απέναντι στον αριστερόστροφο λαϊκισμό δεν είναι να πάμε στον… δεξιόστροφο, παρά ο φιλελευθερισμός, ο σεβασμός της ατομικής ελευθερίας, της ιδιοκτησίας και η ελεύθερη αγορά, τονίζει στο Liberal, η Αντονέλα Μάρτυ, επικεφαλής Λ. Αμερικής του Atlas Νetwork, του παγκόσμιου δικτύου φιλελεύθερων think tanks.
Με αφορμή την επίσκεψή της στην Ελλάδα, μιλά για το καθεστώς Μαδούρο στην Βενεζουέλα, για την άνοδο του εξτρεμισμού στην χώρα και για ένα μοντέλο που από τη Κούβα εξήχθη σε όλη τη Λ.Αμερική και μετά κυριάρχησε.
Συνέντευξη στον Νίκο Ταμπακόπουλο
Παρατηρείτε επαναφορά του αριστερόστροφου λαϊκισμού στην Αργεντινή και τη Λατινική Αμερική;
Η Αργεντινή είναι μια πολύπλοκη χώρα γιατί γίνονται τα πράγματα αντίστροφα. Είχαμε μία από τις πιο πλούσιες οικονομίες στον κόσμο τον περασμένο αιώνα, ωστόσο τη δεκαετία του 1940 αναρριχήθηκε στην εξουσία ο Χουάν Ντομίνγκο Περόν, ο οποίος ήταν από τους μεγαλύτερους λαϊκιστές που είχε ποτέ η Λατινική Αμερική. Είχε εμπνευστεί από τον Μπενίτο Μουσολίνι, τον οποίο θαύμαζε, και εφάρμοσε πολλές από τις πολιτικές του στην Αργεντινή.
Το γνωστό «Carta del Lavoro», ήταν η κεντρική ιδέα της διακυβέρνησής του και βάσιζε την κυβέρνηση του τόπου στις συνδικαλιστικές οργανώσεις. Επομένως ο Ντομίνγκο Περόν κατέστρεψε την πρόοδο που είχε καταγράψει η Αργεντινή και την τεράστια ανάπτυξη που κατέγραφε η χώρα. Ήμασταν μια μεγάλη οικονομία, που προωθούσε τον κλασικό φιλελευθερισμό, την ελευθερία της αγοράς και το κράτος δικαίου.
Όλα αυτά όμως αποτέλεσαν παρελθόν από τότε που ανέλαβε ο Περόν, και από την εποχή που ήταν πρόεδρος της χώρας όλα έχουν παραμείνει ίδια. Το σύστημα αυτό που παραμένει ίδιο τα τελευταία ογδόντα χρόνια, έχει ως βάση του την καταστρατήγηση του κράτους δικαίου, της διάκρισης των εξουσιών και την καταστροφή οικονομίας. Αυτή ήρθε μέσα από την εφαρμογή πολιτικών που ελέγχουν τις τιμές των προϊόντων, τους μισθούς των πολιτών και γενικότερα το σύστημα που υπάρχει στην Αργεντινή προσπαθεί να ελέγξει κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής των πολιτών και της οικονομικής ελευθερίας.
Αποτέλεσμα των ανωτέρω είναι η διαφθορά. Στην Αργεντινή έχουμε πληθυσμό 45 εκατομμυρίων ανθρώπων. Περίπου 24 εκατ. πολίτες, το 50% του πληθυσμού, λαμβάνει επιδόματα από το κράτος ή εργάζεται στο δημόσιο. Την ίδια στιγμή μόλις 7 εκατομμύρια άνθρωποι εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα. Επομένως όπως γίνεται αντιληπτό αυτή η κατάσταση αποτελεί ένα μεγάλο πρόβλημα. Καθώς έχουμε περίπου τον μισό πληθυσμό να εξαρτάται από το δημόσιο και επτά εκατομμύρια πολίτες να εργάζονται για…τους υπόλοιπους.
Επίσης, η κυβέρνηση χρησιμοποιεί το δημόσιο χρήμα προκειμένου να ενισχύσει τον λαϊκισμό της, με τρεις κυρίως τρόπους. Πρώτον, με το να τυπώνει χρήματα αυξάνοντας τον πληθωρισμό. Δεύτερον, αυξάνοντας το χρέος και τρίτον υπάρχουν δυσβάσταχτοι φόροι.
Στην Αργεντινή είναι πολύ δύσκολο να ανοίξει κάποιος μια επιχείρηση, υπάρχει μεγάλη γραφειοκρατία, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις είναι πολύ ισχυρές και έχουμε από τα μεγαλύτερα ποσοστά φορολογίας παγκοσμίως. Για να καταλάβετε, στην Αργεντινή εργαζόμαστε οκτώ μήνες το χρόνο – έως τον Αύγουστο-, προκειμένου να αποπληρώσουμε τη βαριά φορολογία του έτους.
Σε ό,τι αφορά στο δεξιό λαϊκισμό την περιοχή;
Ο δεξιός λαϊκισμός είναι ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα που συναντάται όχι μόνο στη Λατινική Αμερική, αλλά στις ΗΠΑ, τη Βόρεια Αμερική ακόμη και στην Ευρώπη. Παρατηρούμε άνοδο του εθνικισμού, του δεξιού λαϊκισμού και του λαϊκίστικου σοσιαλισμού. Βλέπουμε στη Βραζιλία την άνοδο του Ζαΐρ Μπολσονάρο, στις ΗΠΑ του Τραμπ. Αυτό που πρέπει να αντιληφθούμε είναι πως πρέπει να νικήσουμε τον αριστερόστροφο λαϊκισμό, αλλά η λύση δεν είναι ο δεξιόστροφος λαϊκισμός. Όταν κινούνται οι κοινωνίες στα άκρα, το μόνο που καταφέρνουμε είναι να βαθύνουμε το πρόβλημα, να αυξάνουμε τις διαφορές μας και να δεν λύνουμε τα πραγματικά ζητήματα της κοινωνίας.
Παρατηρούμε άνοδο του εθνικισμού στη Γερμανία, ή στην Ισπανία με παρατάξεις να υιοθετούν πολιτικές ελέγχου των οικονομιών και να αντιμάχονται τις αρχές της ελεύθερης αγοράς. Πολλοί συγχέουν τον φιλελευθερισμό με παρατάξεις εθνικιστικές, όμως δεν είναι έτσι. Πρέπει να γνωρίζουν οι κοινωνίες πως το να είσαι φιλελεύθερος δεν σημαίνει πως θέλεις να ελέγξεις τις ζωές των άλλων και τα εισοδήματά του, όπως συμβαίνει με τον σοσιαλισμό.
Όσοι εφαρμόζουν λαϊκίστικες πολιτικές θέλουν να ελέγξουν το θυμικό των πολιτών, τα συναισθήματά τους και τις ατομικές ελευθερίες τους. Με το να είσαι κλασικός φιλελεύθερος σημαίνει ότι είσαι ενήλικας. Αυτό θέλει ο καθένας, να του συμπεριφέρονται ως ενήλικα και αυτός με τη σειρά σου να συμπεριφέρεται υπεύθυνα ως ενήλικας.
Επομένως μια φιλελεύθερη κοινωνία, με ελεύθερες αγορές μπορεί να εξασφαλίσει την ελευθερία κινήσεων και πρωτοβουλιών για τους πολίτες της, ενώ η κυβέρνηση σέβεται την ιδιωτική περιουσία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το πρόβλημα είναι πως δίνουμε μεγάλες εξουσίες στις κυβερνήσεις που δεν εφάπτονται των αρμοδιοτήτων τους, να αποφασίζουν για κάθε πτυχή της καθημερινότητάς μας.
Η πρόοδος και η κοινωνική ειρήνη, επιτυγχάνονται μέσα από το σεβασμό των δικαιωμάτων, των ατομικών ελευθεριών, της ελεύθερης αγοράς και της προστασίας της ιδιοκτησίας.
Πιστεύετε πως μπορούν η Κούβα και η Βενεζουέλα να μετεξελιχθούν σε πιο φιλελεύθερες κοινωνίες και οικονομίες;
Αυτό είναι κάτι που όλοι θέλουμε, θεωρώ όμως πως δεν είναι εύκολο εγχείρημα. Στη Βενεζουέλα υπάρχει δικτατορία για πάνω από 20 χρόνια, υπό τις ηγεσίες του Τσάβες και του Μαδούρο. Για να καταλάβουμε το δικτατορικό καθεστώς της Βενεζουέλας, πρέπει να καταλάβουμε αυτό της Κούβας. Γιατί όλα ξεκίνησαν από την Κούβα. Είχαν ένα κομμουνιστικό καθεστώς, δεν υπήρχε παραγωγή και ζούσαν υπό την επιρροή της πρώην Σοβιετικής Ένωσης για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Όταν όμως διαλύθηκε η Σοβιετική Ένωση, ο Φιντέλ Κάστρο ήθελε να εξάγει το μοντέλο της Κούβας, προκειμένου και ο ίδιος να επιβιώσει. Και είδε στη Βενεζουέλα μια μοναδική ευκαιρία και ήτανεμμονικός με τη χώρα αυτή, καθώς διέθετε πλούσιο υπέδαφος σε πετρέλαιο, ήταν εύρωστη και είχε σημαντικό ρόλο στον σχεδιασμό του να επιβληθεί στη Λατινική Αμερική.
Ο Ούγκο Τσάβες ήταν ένας πολύ σημαντικός σύμμαχος στην προσπάθεια του Φιντέλ Κάστρο. Τη δεκαετία του 1990 ο Φιντέλ Κάστρο συνεργάστηκε με τον Λούλα Ντα Σίλβα, από τους πιο διεφθαρμένους πολιτικούς που γνώρισε η Λατινική Αμερική, πρόεδρος της χώρας και επικεφαλής του κινήματος του αριστερόστροφου λαϊκισμού. Από τότε παρατηρείται άνοδος των λαϊκίστικων κομμάτων στην περιοχή της Λατινικής Αμερικής.
Επομένως δεν αναμένετε πιθανή αλλαγή των πολιτικών συσχετισμών στη Βενεζουέλα;
Θεωρώ πως απέχουμε από μία πολιτική αλλαγή στην περιοχή. Και η αντιπολίτευση αντιμετωπίζει προβλήματα γιατί πιστεύει στο σοσιαλισμό και δεν υπάρχει κάποιο φιλελεύθερο κόμμα στο πολιτικό σύστημα της χώρας. Επομένως υπάρχει μόνο η δεξιά και η αριστερά. Έχουν προσπαθήσει να έρθουν σε διάλογο με το καθεστώς στη Βενεζουέλα, όμως αυτό αρνείται να παραχωρήσει μέρος των εξουσιών του.
Στη Βενεζουέλα παρατηρούμε άνοδο του εξτρεμισμού. Έχουμε άνοδο του Ισλαμισμού στη χώρα, στην οποία δρουν η Χαμάς και η Χεζμπολάχ, αντάρτες του «ΦΑΡΚ» και άλλες ακραίες οργανώσεις. Επίσης στη χώρα Ρωσία και Κίνα παίρνουν τον έλεγχο των φυσικών πλουτοπαραγωγικών πηγών και υπάρχει και ο…στρατός. Πρόκειται στην ουσία για ένα καθεστώς πολύ διεφθαρμένο, μια μεγάλη μαφία. Πληρώνουμε τις επιπτώσεις της μη ανάμειξής μας στην Κούβα για τουλάχιστον 60 χρόνια.
Με τις τιμές στην ενέργεια διεθνώς να αυξάνονται, παρατηρείται ενεργειακή φτώχεια στην ευρύτερη περιοχή;
Αρκετοί άνθρωποι πιστεύουν πως για να αντιμετωπίσουμε την ενεργειακή φτώχεια, πρέπει να δώσουμε τη διαχείριση των πηγών ενέργειας στην κυβέρνηση. Αυτή όμως δεν είναι η λύση. Γιατί αν θέλουμε να δούμε πως λειτούργησε το μοντέλο αυτό, μπορούμε να δούμε το καθεστώς στη Βενεζουέλα ή στην Κούβα.
Εκεί χρησιμοποιούν κεριά, δεν έχουν ηλεκτρικό ρεύμα, δεν έχουν φυσικό αέριο. Οι κυβερνήσεις δεν πρέπει να εμπλέκονται στη διαχείριση της ενέργειας, η ενεργειακή αγορά πρέπει να ηγείται από τον ιδιωτικό τομέα. Επομένως, το πρόβλημα της ενεργειακής φτώχειας υπάρχει σε αρκετές χώρες. Όπου παρατηρούνται υψηλές τιμές στο ρεύμα, στην ενέργεια γενικότερα, θα δείτε πως οι κυβερνήσεις εμπλέκονται στην αγορά και σε όλη την ενεργειακή εφοδιαστική αλυσίδα.
Τέλος, θα ήθελα να σας ρωτήσω για τον ρόλο του Atlas Network στην προώθηση του φιλελευθερισμού στη Λατινική Αμερική.
Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε στην περιοχή είναι να προωθήσουμε την αξία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της οικονομικής, ατομικής και πολιτικής ελευθερίας. Το στοίχημα αυτό αποτελεί μια πρόκληση, εξαιτίας της νοοτροπίας που υπάρχει από αρκετούς στη Λατινική Αμερική για τον ρόλο της κυβέρνησης.
Επομένως βλέπουμε το φαινόμενο στη Λατινική Αμερική, αρκετοί να λατρεύουν έναν πολιτικό σαν θεό, σαν Μεσία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι λεγόμενοι «Καντίγιος» στο Μεξικό.
Προσπαθούμε να βελτιώσουμε την κατάσταση που επικρατεί στην περιοχή της Λατινικής Αμερικής, σε ένα περισσότερο φιλελεύθερο πολιτικό σύστημα, μια πιο φιλελεύθερη κοινωνία σε όλες τις εκφάνσεις της. Μόνο μέσα από την ελεύθερη αγορά, την παγκοσμιοποίηση, την ελεύθερη διακίνηση προϊόντων, καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως είναι καλύτερο να έχουμε εμπορικούς δεσμούς και όχι…πολέμους.
Η προώθηση όλων των παραπάνω, το να αποκτήσει η Λατινική Αμερική μια πιο ανοιχτή κοινωνία, οι πολίτες να έχουν ελευθερίες, τα δικά τους σχέδια για τη ζωή και να διεκδικούν τα όνειρά τους, αποτελούν το βασικό μας ρόλο στην περιοχή.
Το Altas Network είναι ένα δίκτυο συνεργατών και think tanks που προωθούν όλες τις παραπάνω αξίες.
*Η Antonella Marty είναι από τις πιο διάσημες φιλελεύθερες γυναίκες. Είναι επικεφαλής Λ. Αμερικής του Atlas Νetwork, host του podcast «Hablemos Libertad» και συγγραφέας των εξής βιβλίων: «Τhe Intellectual Populist Dictatorship»(2015), «What Every Revolutionary of the 21st Century Should Know» (2018), «Capitalism: Antidote to Poverty» (2019) και «The Libertarian Handbook» (2021).
