Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Με τον αείμνηστο φίλο και συνάδελφο Κωνσταντίνο Καλλιγά (1921-1993),στις 9 Νοεμβρίου 1989 είμαστε στο Δυτικό Βερολίνο, συμμετέχοντας στην ετήσια Γενική Συνέλευση της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων. Το βραδάκι λοιπόν της δεύτερης ημέρας των εργασιών της ΓΣ, ως κεραυνός εν αίθρια πέφτει η είδηση ότι το Τείχος γκρεμίζεται από χιλιάδες Γερμανούς, που μεθυσμένοι από χαρά, βάζουν τέλος σε μια τεράστια και αιματηρή ιδεολογική απάτη. Αυτήν των «τραγουδιστών αύριο» που αφειδώς θα προσέφερε ο κομμουνισμός, ως ύπατο στάδιο της ανθρώπινης ευτυχίας.Το δε γεγονός αυτό, συνέβαινε στην ίδια πόλη όπου 45 χρόνια νωρίτερα είχαν συντριβεί δια των όπλων το απεχθέστερο καθεστώς της ανθρώπινης ιστορίας και η ιδεολογία του. Αυτή του εθνικοσοσιαλισμού και του «νέου ανθρώπου». Με τον Κ.Καλλιγά συμφωνήσαμε ότι για την Ευρώπη και όχι μόνον μια νέα ιστορική περίοδος ξεκινούσε.
Όντως, η πτώση του κομμουνισμού αποτέλεσε ιδεολογικό σοκ και οι εικόνες από το γκρέμισμα του Τείχους στο Βερολίνο κατέρριψαν εν ριπή οφθαλμού οράματα, προσδοκίες και ιδεοληψίες. Μια ολόκληρη ιδεολογική κατασκευή, αυτή της «χαρούμενης αταξικής κοινωνίας», γκρεμιζόταν με …πάταγο. και το κενό που άφηνε ήταν τεράστιο. Την ίδια στιγμή, στα μάτια της παγκόσμιας κοινής γνώμης γινόταν γνωστό το πρόσωπο ενός ολοκληρωτισμού, ο οποίος άφηνε πίσω του και πάνω από 100 εκατομμύρια θύματα, χώρια τους φυλακισμένους και τους έγκλειστους σε «ιδρύματα» πνευματικής αποκατάστασης.
Για να το πούμε πιο απλά, στη διάρκεια του 20ου αιώνα, δυο ολοκληρωτικά ιδεολογικά συστήματα που ήθελαν να αλλάξουν τον άνθρωπο είχαν ηττηθεί, αφήνοντας χωρίς πυξίδα τους «απογοητευμένους του κομμουνισμού και του εθνικοσοσιαλισμού». Πλην όμως, τα συστήματα αυτά, στη διάρκεια της ιδεολογικής τους ακμής, είχαν προκαλέσει μια σοβαρότατη πνευματική κρίση στον δυτικό ορθολογισμό, γνήσιο τέκνο της προσωκρατικής φιλοσοφίας.
Όπως πολύ σωστά έγραψε ο Φράνσις Φουκουγιάμα, η ρωσική και η κινεζική επανάσταση και οι ναζιστικές επιδρομές στη διάρκεια του Β΄Παγκόσμιου Πολέμου ξανάφεραν, σε μεγέθυνση, την αγριότητα που χαρακτήριζε τους θρησκευτικούς πολέμους του 16ου αιώνα, διότι εκείνο που διακυβευόταν δεν ήταν εδάφη ή υλικά αποθεματικά, αλλά τα συστήματα αξιών και ο τρόπος ζωής ολόκληρων πληθυσμών. Από το άλλο μέρος, η βιαιότητα αυτών των ιδεολογικοποιημένων συγκρούσεων και των φοβερών τους αποτελεσμάτων είχε καταστροφικές συνέπειες επί της αξιοπιστίας των φιλελεύθερων δημοκρατιών, που η περιθωριοποίησή τους σ' έναν κόσμο ολοκληρωτικών και αυταρχικών καθεστώτων οδήγησε στην έντονη αμφισβήτηση της παγκοσμιότητας των φιλελεύθερων ιδεών περί δικαίου.
Έτσι, παρά το γεγονός ότι στην τελευταία δεκαετία του 20ου αιώνα η φιλελεύθερη δημοκρατία κέρδιζε παντού πόντους, οι εχθροί της κάθε άλλο παρά είχαν παραδώσει τα όπλα.
Αν και στις περισσότερες δυτικοευρωπαϊκές χώρες τα κομμουνιστικά κόμματα διαλύθηκαν και αλλού άλλαξαν όνομα, με εξαίρεση την Ελλάδα, κάποιοι οπαδοί τους είτε άρχισαν να δημιουργούν νέους πολιτικούς σχηματισμούς, είτε ενσωματώθηκαν, ως «εισοδιστές», σε νέα πολιτικά και κοινωνικά μορφώματα... Περιττόν να τονιστεί ότι σε χώρες όπως η Γαλλία, πολλοί οπαδοί του άλλοτε, …κραταιού ΚΚ Γαλλίας για παράδειγμα, μετακινήθηκαν προς τις τάξεις του Εθνικού Μετώπου του ακροδεξιού ηγέτη Ζαν Μαρί Λεπέν.
Αυτές οι ομάδες λοιπόν των απογοητευμένων των ολοκληρωτισμών σταδιακά άρχισαν να οργανώνονται σε διάφορα πολιτικο-κοινωνικά σχήματα, με προμετωπίδες την οικολογία, την αντιπαγκοσμιοποίηση, την τεχνοφοβία και βέβαια τον αντι-φιλελευθερισμό. Και αντί να υπόσχονται ως λύσεις σε σοβαρά προβλήματα τα γνωστά «χαρούμενα και τραγουδιστά αύριο», ξεκίνησαν να διαχέουν απαισιοδοξία, φόβο και έλλειψη εμπιστοσύνης στο μέλλον. Με απώτερο στόχο τους την ανάδειξή των συναισθημάτων αυτών σε πνευματικό γεγονός. Κατά κύριο δε λόγο, στην στρατηγική τους αυτή, παίζει κορυφαίο ρόλο ο μηδενισμός και η διάδοσή του σε όλα τα επίπεδα. Από τον μηδενισμό αυτόν ξεκινά ο λαϊκισμός και διαβρώνει το πολιτικό και ψυχολογικό τοπίο.
Για να υπονομευτεί λοιπόν ένα σύστημα ελευθερίας, δημοκρατίας και παραγωγής πλούτου, είναι ανάγκη να διαβρωθούν οι θεσμοί και οι αρχές πάνω στις οποίες στηρίζεται. Είναι ανάγκη να αμφισβητηθεί η εμπιστοσύνη προς το σύστημα. Μόνον έτσι διαβρώνεται το αποκαλούμενο κοινωνικό κεφάλαιο μιας χώρας και αποσταθεροποιείται η οικονομική της διάρθρωση. Για τους ανθρώπους του ζόφου έτσι, ο λαϊκισμός, είναι μοναδικό ιδεολογικό όπλο πνευματικής καταστροφής. Ένα όπλο που στις μέρες μας κινείται με μεγάλη ταχύτητα επίσης, γιατί διευκολύνεται από τις προόδους της ψηφιακής τεχνολογίας και της απελευθέρωσης της κίνησης των πληροφοριών. Εθνικοσοσιαλισμός, μηδενισμός και ισλαμοφασισμός, είναι οι νέοι και βίαιοι εχθροί της φιλελεύθερης δημοκρατίας.
